Πρόκειται για το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έργο στα Βαλκάνια. Σήμερα Παρασκευή εγκαινιάζεται παρουσία της επιτρόπου Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε. κ. Κ. Κρέτσου και του υπουργού Εσωτερικών κ. Αλ. Χαρίτση, ο οποίος αναμένεται να απευθύνει χαιρετισμό και να αναφερθεί στη σημασία του έργου χαρακτηρίζοντάς το ζωτικής σημασίας για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ
Με αφορμή τη σημερινή ημέρα, της έναρξης της νέας ζωής για τη λίμνη της Μαγνησίας και της Λάρισας και γυρίζοντας στο παρελθόν, η Κάρλα -κατά την αρχαιότητα λίμνη Βοιβηίς- αποξηράνθηκε το 1962 για τη δημιουργία περισσότερων γεωργικών εκτάσεων και τον περιορισμό των επιδημιών ελονοσίας από τα κουνούπια στους βάλτους γύρω της. Ένα εγχείρημα το οποίο απέτυχε, το περιβάλλον επιβαρύνθηκε σημαντικά και από τη δεκαετία του ’80 και μετά επιχειρείται η αποκατάστασή της.
Η περιοχή της Κάρλας αποτελεί τεκτονικό βύθισμα που έγινε κατά την πρώτη περίοδο της τεταρτογενούς εποχής και στο οποίο εναποτέθηκαν τα πρώτα λιμναία ιζήματα. Ακολούθησε πλήρωση αυτού με προϊόντα διάβρωσης που μετέφεραν ο Πηνειός και άλλοι χείμαρροι από τη λεκάνη απορροής τους. Στα μεσαιωνικά χρόνια η λίμνη άλλαξε όνομα και από Βοιβηίς έγινε Κάρλα, ενώ κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας την αναφέρουν ως Κάρλα Σου ή Κάρλα Γκιόλ. Επίσης από τον ντόπιο πληθυσμό αναφέρεται και με το όνομα Βάλτος.
Οι διακυμάνσεις της στάθμης της λίμνης ήταν έντονες κατά τη διάρκεια των προϊστορικών χρόνων, αποτέλεσμα των διάφορων προσχώσεων σε αυτή. Οι διακυμάνσεις της στάθμης, οι πλημμύρες της περιοχής, η δημιουργία περισσότερων γεωργικών εκτάσεων και η μείωση των αλιευμάτων και η ανάγκη για περιορισμό των επιδημιών ελονοσίας συνετέλεσαν στην ολική αποξήρανση της λίμνης το 1962 παρά τις σχετικές μελέτες που δεν προέβλεπαν κάτι τέτοιο.
Το 1959 ανατέθηκε μελέτη από το Υπουργείο Γεωργίας για την αξιοποίηση της πεδιάδας της Κάρλας με δεδομένα την κατασκευή ταμιευτήρα 64.700 στρεμμάτων, σήραγγας και τάφρων πεδινών υδάτων. Η λίμνη θα χρησιμοποιούνταν για άρδευση με αρδευτικά κανάλια και θα τροφοδοτούνταν με νερά του Πηνειού. Αντί αυτού όμως τελικά κατασκευάστηκε σήραγγα για την ολοκληρωτική εκκένωση της λίμνης που άρχισε τον Ιανουάριο του 1957 και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβρη του 1962.
Με την αποξήρανση της λίμνης φάνηκαν οι τρομακτικές επιπτώσεις από τη μη ολοκλήρωση του έργου όπως προβλεπόταν με την κατασκευή του ταμιευτήρα των 64.700 στρεμμάτων.
Σύμφωνα με τον Φορέα Διαχείρισης Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου – Βελεστίνου – Δέλτα Πηνειού αυτές οι επιπτώσεις είναι περιβαλλοντικές αλλά και κοινωνικές: Ραγδαία πτώση της υπόγειας υδροφορίας, εισχώρηση του θαλάσσιου μετώπου στον ευρύτερο χώρο της περιοχής της Κάρλας, ρύπανση και επιπτώσεις στον κλειστό Παγασητικό κόλπο και εμφάνιση φυτοπλαγκτού, εμφάνιση ρηγμάτων μεγάλου βάθους και καταστροφή κτισμάτων, επιπτώσεις στην πανίδα και στη χλωρίδα της περιοχής, καταστροφή γεωτρήσεων και ξήρανση πηγών μεταξύ των οποίων και η Υπέρεια Κρήνη στο Βελεστίνο, αλλαγές στο μικροκλίμα της περιοχής, αδυναμία υδροδότησης πόλεων και οικισμών.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε τότε ο τοπικός Τύπος, «η κατασκευή της σήραγγας δεν ήταν έγκλημα, έγκλημα ήταν που δεν προχώρησαν στην αποκατάσταση της λίμνης όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί». Ακόμα και τα χωράφια που προήλθαν από την αποξήρανση της Κάρλας, έκτασης περίπου 78.000 στρεμμάτων, δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα οφέλη, καθώς πλημμύριζαν με την πρώτη νεροποντή. Επιπλέον τα άλατα που είχαν συσσωρευτεί στο έδαφος από την πρώην λίμνη δεν ευνοούσαν τις καλλιέργειες. Επίσης, ποτέ δεν έγινε διανομή αγροτικής γης ενώ οι ακτήμονες καλλιεργητές εκμίσθωναν τις εκτάσεις κάθε χρόνο με ανάλογο τίμημα.
Απόρροια όλων των ανωτέρω, και μετά από έντονες διαμαρτυρίες των ντόπιων πληθυσμών, ήταν η κατασκευή ταμιευτήρα 42.000 στρεμμάτων στο χαμηλότερο τμήμα της πρώην λίμνης Κάρλα κοντά στο χωριό Κανάλια. Επίσης, για τη διαχείριση του ταμιευτήρα αλλά και των γύρω περιοχών με ιδιαίτερη περιβαλλοντική σημασία, δημιουργήθηκε ο Φορέας Διαχείρισης της Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας - Μαυροβουνίου - Κεφαλόβρυσου - Βελεστίνου (Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε.).
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Το έργο της επανασύστασης της λίμνης Κάρλα έχει κυρίως περιβαλλοντικό χαρακτήρα και αφορά στη δημιουργία μιας μεγάλης υγροτοπικής έκτασης 38.000 στρεμμάτων.
Στόχος του είναι η περιβαλλοντική αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής, η αποτελεσματική αντιπλημμυρική θωράκιση της ευρύτερης περιοχής. Η βαθμιαία ανάταση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα των παρακάρλιων περιοχών. Η εξεύρεση επαρκών ποσοτήτων πόσιμου νερού από γεωτρήσεις για την ενίσχυση της ύδρευσης του πολεοδομικού συγκροτήματος μείζονος περιοχής Βόλου. Η παράμετρος αυτή είναι η σπουδαιότερη διότι έχει τον μεγαλύτερο δείκτη ωφελιμότητας για τους κύκλους της Ε.Ε. και τη μεγαλύτερη συμμετοχή ώστε το έργο αυτό να έχει κριθεί ως αμιγώς περιβαλλοντικό. Την αναμενόμενη αλλαγή του μικροκλίματος της περιοχής. Την ήπια αγροτουριστική ανάπτυξη της περιοχής και τη συνακόλουθη ελάττωση ανεργίας.
Το έργο «Επαναδημιουργία λίμνης Κάρλα» άρχισε να υλοποιείται από τον Σεπτέμβριο του 1999 και εντάχθηκε αρχικά στο Γ’ ΚΠΣ 2000-2006 και μετά ως έργο γέφυρα στο ΕΣΠΑ 2007-2013 καθώς και στο ΕΣΠΑ 2014-2020. Το συνολικό αντικείμενο του έργου ανέρχεται σε 245.000.000 ευρώ.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έργο στα Βαλκάνια και υλοποιήθηκε από την Περιφέρεια Θεσσαλίας. «Είναι ένα έργο τοπικής ανάπτυξης και εθνικής σημασίας με πολλαπλές θετικές επιπτώσεις στην περιοχή της λίμνης, στη Θεσσαλία και στην ευρύτερη αναπτυξιακή διαδικασία. Από την υδροδότηση της λίμνης και την ενίσχυση της ύδρευσης της περιοχής και του Βόλου, μέχρι την αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλίας, την άρδευση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και την αγροτουριστική ανάπτυξη, όλα συντελούν σε μια νέα ζωή. Γιατί όπου υπάρχει νερό, υπάρχει ζωή», υποστηρίζει ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός.
Ζωή Παρμάκη
