Ήδη τα δεδομένα δείχνουν καθαρά ότι η επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας άρχισε να αμφισβητείται με τα συνεχόμενα νέα ρεκόρ που καταγράφονται στην αύξηση της θερμοκρασίας. Το 2023 είχε χαρακτηριστεί ως το θερμότερο, αλλά το 2024 καταγράφηκε ως ακόμα θερμότερο και ο Ιανουάριος του καινούργιου χρόνου αναφέρεται ως ο θερμότερος όλων των εποχών. Βάσιμα λοιπόν δημιουργείται προβληματισμός και ερωτηματικά για την τύχη των στόχων της Συμφωνίας και τελικά εάν υπάρχουν περιθώρια αντίδρασης στην πορεία της Κλιματικής Αλλαγής (ΚΑ). Στο άρθρο αυτό θα συνοψισθούν αποτελέσματα τελευταίων ερευνών από την αποχώρηση χωρών από τη Συμφωνία και των νέων μεθόδων μείωσης της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα που προτείνονται ως εναλλακτικές μέθοδοι μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ).
Οι επιπτώσεις αποχώρησης χωρών
από τη Συμφωνία του Παρισιού
Η υπογραφή από 195 χώρες της Συμφωνίας του Παρισιού αποτέλεσε μια παγκόσμια συναίνεση για τη λήψη κατάλληλων μέτρων για την επίτευξη του βασικού στόχου, δηλαδή της διατήρησης της αύξησης της θερμοκρασίας μέχρι το τέλος του αιώνα μέχρι 1.5-2.0oC. Τα μέτρα αυτά καθορίζονται με τις εθνικές καθορισμένες συνεισφορές (National Determined Contributions-NDC), που είναι τα προγράμματα που θέτουν τους ετήσιους εθνικούς στόχους μείωσης των εκπομπών ΑτΘ μέχρι το 2035. Η προθεσμία για την υποβολή των NDCsγια το τρέχον έτος ήταν η 10η Φεβρουαρίου. Προκαλεί όμως έντονο προβληματισμό και ανησυχία ότι, αν και παρήλθε η καταληκτική ημερομηνία, μέχρι στιγμής από τις 195 χώρες υπέβαλαν NCDsμόλις 13 (αναφ. 1). Μεταξύ των ασυνεπών χωρών είναι όλες οι χώρες της ΕΕ και ασφαλώς και η Ελλάδα, με τη δικαιολογία ότι οι διαδικασίες είναι πολύ χρονοβόρες. Από τις χώρες G7 μόνον η Αγγλία και οι ΗΠΑ είχαν έγκαιρα υποβάλει NCDs, αλλά εκείνα των ΗΠΑ δεν υπολογίζονται πλέον, δεδομένου ότι είχαν υποβληθεί πριν την εκλογή Trump. Πρόσφατη έρευνα (αναφ. 2) έδειξε ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία θα έχει ως αποτέλεσμα την εξάλειψη σε παγκόσμιο επίπεδο περισσότερο από το ένα τρίτο της παγκόσμιας μείωσης των εκπομπών. Αντίστοιχα μια ενδεχόμενη μη συμμετοχή της Κίνας στη Συμφωνία θα εξαλείψει το ένα τέταρτο περίπου της μείωσης των παγκόσμιων εκπομπών. Παρατηρείται δηλαδή ότι αν και σε απόλυτους αριθμούς οι ΗΠΑ είναι δεύτερη σε μέγεθος εκπομπών χώρα ακολουθώντας την Κίνα, η αποχώρησή της έχει πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις στη μείωση των εκπομπών. Παρόμοια βλαπτική επίπτωση στη Συμφωνία με την Κίνα εκτιμάται ότι θα είχε και ενδεχόμενη αποχώρηση από τη Συμφωνία της ΕΕ. Βέβαια εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι οι χώρες μέλη της ΕΕ είναι συμβαλλόμενα μέλη της Συμφωνίας μεμονωμένα και θα μπορούσαν να αποστασιοποιηθούν από τη συνολική θέση της ΕΕ, η οποία είναι υπέρ της Συμφωνίας. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ο κίνδυνος αποχωρήσεων από τη Συμφωνία λόγω της επιρροής που ασκεί η εκλογή Trump σε ορισμένες χώρες της που άρχισε να φαίνεται πλέον καθαρά (βλ. π.χ. Ουγγαρία, Σλοβακία, Ρουμανία, Αυστρία).
Πώς θα αντιμετωπιστεί
το διαφαινόμενο αδιέξοδο
Οι προοπτικές λοιπόν της Συμφωνίας του Παρισιού φαίνονται πλέον αβέβαιες. Από την άλλη όμως πλευρά, η επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής έχει κλιμακώσει την ανάγκη λήψης μέτρων για τη μείωση των εκπομπών ΑτΘ με ρυθμούς που θα φέρουν αποτελέσματα σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, οι οποίες εάν ξεπεραστούν, οι επιπτώσεις θα είναι μη αντιστρεπτές. Μεταξύ των πιο αποτελεσματικών μεθόδων που προτείνονται με έμφαση τελευταία, είναι εκείνες που βασίζονται σε τεχνικές δέσμευσης ΑτΘ στην πηγή παραγωγής τους. Επειδή αυτές οι τεχνικές προβάλλονται ως η σίγουρη και ίσως η μοναδική λύση, θεωρούμε ότι πρέπει να συζητηθούν δημόσια δεδομένου ότι οι επιπτώσεις από την υιοθέτησή τους θετικές ή αρνητικές μας αφορούν όλους.
Τεχνολογίες δέσμευσης,
αξιοποίησης και αποθήκευσης άνθρακα
Οι τεχνολογίες αυτές έχουν σχεδιαστεί για τη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα απευθείας από τις πηγές που παράγονται, όπως οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής και οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις, αποτρέποντας την απελευθέρωσή του στην ατμόσφαιρα. Το διοξείδιο του άνθρακα που συλλαμβάνεται μπορεί είτε να αποθηκευτεί βαθιά σε γεωλογικούς σχηματισμούς είτε να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες εφαρμογές, όπως η παραγωγή χημικών προϊόντων ή ακόμα και η ανάκτηση πετρελαίου (αναφ. 2).
Η δέσμευση του άνθρακα με αυτές τις τεχνολογίες γίνεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους, πριν την καύση του ορυκτού καυσίμου, μετά την καύση ή κατά την καύση παρουσία καθαρού οξυγόνου. Όλες οι τεχνικές οδηγούν στη δέσμευση του παραγόμενου διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο υγροποιείται και αποθηκεύεται σε γεωλογικούς σχηματισμούς ή σε αλατούχους υδροφορείς, όπου παραμένει θεωρητικά για πάντα.
Όλες αυτές οι τεχνολογίες που άρχισαν ήδη να εφαρμόζονται στην πράξη παγκοσμίως, υπόσχονται ότι μπορούν να απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα άμεσα καθιστώντας τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού υλοποιήσιμους. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι τεχνολογίες αυτές παρουσιάζουν σημαντική δυναμικότητα που εκτιμάται σε δέσμευση 244 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Σήμερα σε όλο τον κόσμο λειτουργούν 30 τέτοιες εγκαταστάσεις, με τη δυναμικότητά τους να κατανέμεται κατά 49% στις ΗΠΑ, και την υπόλοιπη στη Βραζιλία (9%), στην Αυστραλία (8%) και στον Καναδά (8%). Στην Ευρώπη η μόνη χώρα που φιλοξενεί τέτοιες εγκαταστάσεις είναι η Νορβηγία, με δυναμικότητα που αντιστοιχεί στο 4% παγκοσμίως (αναφ. 3). Το σημαντικό νέο είναι ότι η επόμενη τέτοια μονάδα σχεδιάζεται να κατασκευασθεί στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στον Πρίνο της Θάσου. Όπως δημοσιεύθηκε στον Οικονομικό Ταχυδρόμο (Μάχη Τράτσα 15/2/25), η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε το πράσινο φως για κρατική ενίσχυση της εταιρείας Energan για το έργο «PrinosCCS» ύψους 150 εκατ.€ που θα κάνει γεωλογική αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το μόνο που απομένει είναι η εγκριτική απόφαση από τις Βρυξέλλες προκειμένου να ξεκλειδώσει ο «κουμπαράς» του Ταμείου Ανάκαμψης.
Βρέθηκε λοιπόν η λύση στο πρόβλημα της μείωσης των εκπομπών; Αφού μπορεί να δεσμεύεται το διοξείδιο που παράγουμε λύθηκε το πρόβλημα μείωσης των εκπομπών ΑτΘ ή δημιουργείται ένας νέος φαύλος κύκλος που βάζει την ανθρωπότητα σε μία αδιέξοδη πορεία; Οι εκτιμήσεις για το ζήτημα αυτό στο επόμενο άρθρο.
Αναφορές: 1. Dune, D. Nearly 95% of countries have missed a UN deadline to submit new climate pledges for 2035. CarbonBrief. 10-2-25.
2. Hansonetal. 2025.
Carbon capture, utilization, and storage (CCUS) technologies: Evaluating the effectiveness of advanced CCUS solutions for reducing CO2 emissions. ResultsinSurfaceandInterfaces 18:100381. https://doi.org/10.1016/j.rsurfi.2024.100381. 3.Itul, et al. 2023. Clean Energy Technology Observatory: Carbon capture utilisation and storage in the EuropeanUnion - 2023 Status Report on Technology Development, Trends, Value Chains and Markets, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2023, doi:10.2760/882666, JRC134999.
