Μπαίνοντας λοιπόν στον καινούργιο χρόνο είναι χρήσιμο να έχουμε ένα «κλιματικό ημερολόγιο» του έτους που πέρασε, ώστε να μπορούμε πιο εύκολα να παρακολουθούμε την πορεία των κλιματικών χαρακτηριστικών που από ότι φαίνεται θα συνεχισθούν και στο 2025. Έτσι στο άρθρο αυτό συνοψίζονται οι τιμές των κυριότερων κλιματικών χαρακτηριστικών που καταγράφηκαν το 2024 και οι επιπτώσεις τους, όπως παρουσιάζονται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανασκόπηση του οργανισμού Carbon Brief (βλ. αναφ. 1).
Θερμοκρασία αέρα
Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητες μερικές διευκρινίσεις για την καλύτερη κατανόηση των όσων βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Με τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, οι χώρες συμφώνησαν να εργαστούν για τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε «πολύ κάτω από 2ºC», με στόχο 1,5ºC πάνω από τα επίπεδα της προβιομηχανικής περιόδου. Για να θεωρηθεί σταθερή η μεταβολή της θερμοκρασίας πρέπει αυτή να αναφέρεται στο μέσο όρο τουλάχιστο 20 ετών. Δεν αρκεί επομένως η καταγραφή ενός ή λίγων ετών που ενδεχόμενα οφείλεται στις βραχυπρόθεσμες μεταβολές που προκαλούν φυσικά φαινόμενα, όπως π.χ. το Ελ Νίνιο, για να θεωρηθεί ότι δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι της Συμφωνίας. Ωστόσο, και ένα μεμονωμένο έτος που υπερβαίνει τον 1,5ºC είναι ανησυχητικό στοιχείο για την επίτευξη του στόχου. Στο 2024 οι μεγαλύτεροι οργανισμοί (NASA, Berkley Earth, Copernicus κλ.π) κατέγραψαν αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας από 1.47 έως 1.62ºC, γεγονός που αξιολογείται ως πολύ ανησυχητικό. Οι μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες σημείωσαν νέο ρεκόρ κάθε μήνα από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο, επεκτείνοντας ένα 15μηνο ρεκόρ που ξεκίνησε το 2023. Η θερμοκρασία πάνω από τη θάλασσα βρέθηκε να είναι 1,1ºC πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Σε περισσότερες από 100 χώρες - μεταξύ των οποίων η Κίνα, ο Καναδάς, το Μεξικό, η Γερμανία, η Βραζιλία, η Ελλάδα, η Μαλαισία και η Νότια Κορέα - και σε περιοχές όπου ζουν συνολικά 3,3 δισεκατομμύρια άνθρωπο, δηλαδή το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταγράφηκαν οι μεγαλύτερες θερμοκρασίες από ποτέ, επηρεάζοντας αρνητικά έντονα τη ζωή των ανθρώπων. Ειδικότερα για την Ευρώπη, σύμφωνα με τον Οργανισμό Copernicus (αναφ. 2), οι ευρωπαϊκές θερμοκρασίες παρουσίασαν την παρακάτω εικόνα: Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί στην Ευρώπη και 0,28ºC υψηλότερη από το προηγούμενο θερμότερο έτος 2020. Η θερμοκρασία του 2024 είναι κατά 1,47ºC υψηλότερη από τη μέση θερμοκρασία της περιόδου αναφοράς 1991-2020 και κατά 2,92ºC υψηλότερη από το επίπεδο του 1850-1900. Οι μέσες θερμοκρασίες της άνοιξης (Μάρτιος-Μάιος) και του καλοκαιριού (Ιούνιος-Αύγουστος) ήταν οι υψηλότερες που έχουν καταγραφεί για τις εποχές αυτές, κατά 1,50ºC και 1,54ºC πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020, αντίστοιχα.
Θερμοκρασία νερού των ωκεανών
Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Βιέννης (αναφ. 2) η θερμοκρασία των ωκεανών το 2024 ήταν η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ, όχι μόνο στην επιφάνεια της θάλασσας, αλλά και σε βάθος 2000 μέτρα.
Ο ωκεανός που περιβάλλει την Ανταρκτική ήπειρο παρουσιάζει έναν από τους ταχύτερους ρυθμούς αύξησης της θερμοκρασίας. Αυτό συνεπάγεται συνεχή αύξηση των υδρατμών στην ατμόσφαιρα που οδηγούν σε αύξηση της συχνότητας των ακραίων φαινομένων όπως καταιγίδες και ακραίες πλημμύρες. Οι υδρατμοί είναι επίσης ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου προκαλώντας αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα, σε ξήρανση και κίνδυνο ξηρασίας και πυρκαγιών.
Συγκέντρωση αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ)
Το 2024 η συγκέντρωση των ΑτΘ έφθασε σε νέο υψηλό λόγω των ανθρώπινων εκπομπών (ορυκτά καύσιμα, χρήση γης και γεωργία). Η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα ήταν στο τέλος του 2024 420.3 μέρη στο εκατομμύριο (ppm)(τιμή 1980 338.2 ppm), του μεθανίου 1937 μέρη στο δισεκ (ppb)(τιμή 1983 1628 ppb), και του μονοξειδίου του αζώτου 337.7 ppb (τιμή 1980 301.7 ppb).
Άνοδος της στάθμης της θάλασσας
Λόγω συνδυασμού του λιώσιμου των χερσαίων πάγων και των παγετώνων, της θερμικής διαστολής του νερού λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας και της μείωσης της ποσότητας νερού που αποθηκεύεται στην ξηρά, η στάθμη της θάλασσας έφθασε σε νέο υψηλό. Από το 1900 έως το 2024 η στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε κατά 200 χιλιοστά (0.2 μέτρα).
Συρρίκνωση παγετώνων
Ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας ανόδου της στάθμης της θάλασσας οφείλεται στο λιώσιμο των παγετώνων στην ξηρά. Τα στρώματα πάγου της Γροιλανδίας συμβάλλουν σε μεγαλύτερο βαθμό στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας τα τελευταία χρόνια. Το έτος 2024 ήταν το 28ο κατά σειρά έτος, κατά το οποίο η Γροιλανδία χάνει συνολικά πάγο, έχοντας χάσει από τον Σεπτέμβριο του 2023 έως τον Αύγουστο του 2024 89 δισεκ. τόνους πάγου. Η τελευταία χρονιά που η Γροιλανδία είχε καθαρή αύξηση πάγου ήταν το 1996. Παράλληλα καταγράφηκε ρεκόρ χαμηλής έκτασης θαλάσσιου πάγου στην Ανταρκτική.
Τι αναμένεται το 2025
Οι προβλέψεις για το 2025 μοιάζουν να είναι καλύτερες δεδομένου ότι αναμένεται ότι θα είναι ψυχρότερο από το 2024. Όπως σημειώθηκε προηγουμένως, οι θερμοκρασίες του 2024 ενισχύθηκαν κατά περισσότερο από 0,1 C από ένα ισχυρό φαινόμενο Ελ Νίνιο, το οποίο έχει σε μεγάλο βαθμό εξασθενήσει. Ενώ οι παγκόσμιες χερσαίες θερμοκρασίες παραμένουν αρκετά αυξημένες, οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας έχουν αρχίσει να μειώνονται τους τελευταίους μήνες και αρχίζουν να αναπτύσσονται ασθενείς συνθήκες Λα Νίνια στον τροπικό Ειρηνικό. Το πιο πολύ πιθανό φαίνεται να παραμείνει ο κόσμος σε ουδέτερες συνθήκες με μικρή πιθανότητα να επανέλθουν συνθήκες Ελ Νίνιο μέχρι το δεύτερο μισό του. Παρ’ όλες αυτές τις κάπως αισιόδοξες προβλέψεις μερικών οργανισμών, η πρόβλεψη του Carbon Brief και του ιδρύματος Berkley Earth εκτιμούν ότι το 2025 θα είναι πιθανότατα το τρίτο θερμότερο έτος στην ιστορία, μετά το 2024 και το 2023. Ένα όμως είναι σίγουρο και προβλέπεται από όλους τους οργανισμούς, ότι εάν δεν ληφθούν άμεσα σοβαρά μέτρα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής με περιορισμό των εκπομπών ΑτΘ, η αύξηση της θερμοκρασίας θα συνεχίζεται. Δυστυχώς οι τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις και ιδιαίτερα η αλλαγή στην προεδρία της Αμερικής δεν προοιωνίζουν καλά αποτελέσματα. Η απάντηση θα πρέπει να είναι η αφύπνιση των κοινωνιών και η αύξηση των αγώνων τους για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, για την προσαρμογή και τελικά τη διάσωση της βιωσιμότητας του πλανήτη.
Αναφορές:
https://www.carbonbrief.org/state-of-the-climate-2024-sets-a-new-record-as-the-first-year-above-1-5c/.
https://climate.copernicus.eu/global-climate-highlights-2024
https://fgga.univie.ac.at/forschung/forschungsportal-detailansicht/news/ocean-temperatures-reached-a-new-record-high-in-2024/
