Το καταληκτικό συμπέρασμα ήταν ότι επίτευξη των φιλόδοξων στόχων του ΟΗΕ φαίνεται αμφίβολη. Ήταν απαισιόδοξη αυτή η εκτίμηση; Η απάντηση φαίνεται να δίνεται από την πρόσφατη έκθεση του περιβαλλοντικού προγράμματος του ΟΗΕ (UNDP) (αναφ. 1) που αναλύει την πορεία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ), τα βασικά σημεία της οποίας θα παρουσιαστούν σε αυτό το άρθρο. Σημειώνεται ότι η έκθεση δημοσιεύεται εν όψει της υποβολής των εθνικών σχεδίων για τον περιορισμό των εκπομπών ΑτΘ που πρέπει να υποβληθούν εντός του έτους, ως υποχρέωση των δεσμεύσεων των χωρών που υπέγραψαν τη «συμφωνία του Παρισιού», η οποία στοχεύει στη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας σε παγκόσμιο επίπεδο στους 1.5oC σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο μέχρι το τέλος του αιώνα.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την εν λόγω έκθεση για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, θα πρέπει τα εθνικά σχέδια να κάνουν ένα απότομο τεράστιο, όπως χαρακτηρίζεται, «κβαντικό άλμα», με παράλληλη επιτάχυνση των προγραμμάτων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Η πιθανότητα να συμβεί αυτό διαφαίνεται από τα παρακάτω:
1. Οι παγκόσμιες εκπομπές ΑτΘ το 2023 σημείωσαν ρεκόρ αύξησης κατά 57,1 GtCO2e (γιγατόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν), δηλαδή 1,3% έναντι του 2022. Το 52% των ποσοτήτων ΑτΘ προήλθαν από την παραγωγή ενέργειας (26%), τη βιομηχανία (11%) και τις μεταφορές (15%) και οι υπόλοιπες ποσότητες προήλθαν από όλες τις άλλες δραστηριότητες. Η γεωργία συνεισέφερε 11% ΑτΘ.
2. Οι ποσότητες Ατθ της ομάδας των χωρών G20 κατέλαβαν το 77%, ενώ οι χώρες της Αφρικανικής Ένωσης μόλις το 5% και οι όλες οι υπόλοιπες το εναπομένον ποσοστό 18%. Πολύ μεγάλες παραμένουν και οι διαφορές στις ποσότητες ΑτΘ που αντιστοιχούν σε κάθε άτομο μεταξύ των χωρών. Οι μεγαλύτερες ποσότητες καταγράφονται στις ΗΠΑ (18 τόνοι/άτομο), ακολουθώντας η Κίνα (11), η Ε.Ε. (7,3), η Βραζιλία (6,3) με χαμηλότερες ποσότητες να αντιστοιχούν στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες (1,5 τόνοι ΑτΘ/άτομο).
3. Οι δεσμεύσεις των χωρών για τήρηση των υποχρεώσεών τους για μείωση των ΑτΘ είναι εκτός πορείας σε ό,τι αφορά τους στόχους για το 2030. Με βάση τις εφαρμοζόμενες σήμερα πολιτικές, οι προβλέψεις είναι ότι το 2030 θα είναι μεγαλύτερες από αυτές του 2023, πράγμα που σημαίνει ότι όχι απλώς δεν υπάρχει βελτίωση, αλλά συνεχής χειροτέρευση.
4. Ο στόχος για μηδενισμό των εκπομπών ΑτΘ μέχρι το 2050 των χωρών G20 δε φαίνεται να μπορεί να επιτευχθεί. Για να γίνει κατανοητό πόσο μακρά από τον στόχο αυτόν βρισκόμαστε, αναφέρεται ότι αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη της συγκράτησης της θερμοκρασίας στους 1,5oC, μέχρι το 2030 οι ώρες της ομάδας G20 να μειώσουν τις εκπομπές κατά 42%, ενώ με βάση τις εθνικές δεσμεύσεις η μείωση θα είναι μόλις 4-10%.
5. Η διαφορά μεταξύ των απαιτούμενων μειώσεων εκπομπών ΑτΘ και αυτών που προβλέπεται να συμβούν με τις τρέχουσες πολιτικές είναι χαοτικές. Για να επιτευχθεί ο στόχος του 1,5oC, η μείωση των εκπομπών μέχρι το 2025 θα έπρεπε να είναι περί τους 48 GtCO2e, ενώ με τις εφαρμοζόμενες σήμερα πολιτικές θα είναι μόνο 11 GtCO2e.
6. Ο χρόνος που χάνεται λόγω της μη εφαρμογής των απαιτούμενων πολιτικών, αυξάνει σημαντικά τις προβλέψεις για τη δυνατότητα μείωσης του χάσματος. Σημειώνεται ότι εκτός από την περίοδο της πανδημίας που μειώθηκαν οι εκπομπές, όλο το διάστημα που ακολούθησε οι εκπομπές συνεχίζουν να αυξάνουν.
7. Η συνέχιση των υφιστάμενων πολιτικών θα οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας το 2100 στους 3,1oC. H μόνη περίπτωση να προσεγγιστεί κάπως ο στόχος του 1,5oC της Συμφωνίας του Παρισιού (1,9oC) είναι η αυστηρή εφαρμογή των δεσμεύσεων των χωρών ανελλιπώς. Φαίνεται αλήθεια να υπάρχει τέτοια πιθανότητα με όσα συμβαίνουν στον πλανήτη σήμερα, για παράδειγμα οι γεωπολιτικές συγκρούσεις που, όπως αναλύσαμε σε άλλο άρθρο, έχουν τεράστιες επιπτώσεις στις εκπομπές ΑτΘ;
8. Η βασική ευθύνη για την κάλυψη του χάσματος των εκπομπών βρίσκεται στις χώρες της ομάδας G20. Με δεδομένο, όμως, ότι οι χώρες της G20 διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους και στις συνολικές και στις κατ’ άτομο εκπομπές, πρέπει ορισμένα μέλη της να μειώσουν τις εκπομπές τους ταχύτερα από άλλες μέσω μιας τελείως απαραίτητης συνεργασίας. Με τις αβεβαιότητες που υπάρχουν σήμερα σε ό,τι αφορά τις απόψεις των κυβερνήσεων ως προς την προσήλωση στους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού, μοιάζει αυτό να είναι πιθανόν; Η ενδεχόμενη εκλογή του Donald Trump στις αυριανές εκλογές στις ΗΠΑ, ο οποίος δε δέχεται καν ότι υπάρχει κλιματική αλλαγή και που όντας στην κυβέρνηση είχε αποσύρει τη μεγαλύτερη παραγωγό χώρα σε εκπομπές ΑτΘ, μπορούμε να φανταστούμε πού θα οδηγήσει την κατάσταση;
Στην Ελλάδα η πορεία των εκπομπών ΑτΘ ακολούθησε την ακόλουθη πορεία σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΝ (αναφ. 2): Το 1990 οι συνολικές εκπομπές ανέρχονταν σε 104 χιλ. ktCO2e (χιλιοτόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα), ακολούθησε συνεχή άνοδο μέχρι το 2007 φθάνοντας τους 132 χιλιάδες ktCO2e περίπου και άρχισε να μειώνεται φθάνοντας τους 77,5 χιλιάδες ktCO2e το 2021, που αντιστοιχεί σε μείωση 25,5%. Το 2021 η κατανομή των εκπομπών ανά τομέα ήταν 69,17% στην ενέργεια, 13% περίπου στη βιομηχανία, 10,4% στη γεωργία και το υπόλοιπο 7% περίπου από τον τομέα των αποβλήτων. Οι σημαντικές αυτές μειώσεις αποδίδονται στην οικονομική ύφεση, τα σημάδια της οποίας άρχισαν να αποτυπώνονται στις εκπομπές ΑτΘ από το 2008 και στην πανδημία (2020-2021).
Η αποτυχία των στόχων της «συμφωνίας του Παρισιού» μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας 3οC σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο, όπως δημοσίευσαν επιστήμονες στο περιοδικό «Nature». Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα πυροδοτούσε πολύ μεγάλες μη αντιστρεπτές καταστροφές, όπως εκτοπισμό περισσότερων από 1 δισ. ανθρώπων, κατάρρευση των παγετώνων στους πόλους και ανεξέλεγκτη αύξηση της στάθμης της θάλασσας, τεράστια απώλεια της βιοποικιλότητας, πολλαπλασιασμό των ακραίων καιρικών φαινομένων με μεγαλύτερη ένταση, πολλαπλασιασμό των πυρκαγιών, εκτεταμένες ξηρασίες κ.ο.κ. Η υποβόσκουσα ελπίδα ότι η πιθανότητα να συμβούν τέτοια ακραία φαινόμενα είναι πολύ μικρή, διαψεύδεται από τα απανωτά συμβάντα, «Daniel», «Elias», ξηρασίες στην Ισπανία τα προηγούμενα δύο χρόνια και οι πρόσφατες πλημμύρες με τις τεράστιες καταστροφές και τις δραματικές απώλειες ανθρώπινων ζωών στη Βαλένθια της Ισπανίας. Παρατηρώντας κάποιος τα θέματα με τα οποία ασχολούνται σήμερα οι «εκπρόσωποί» μας σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής μας ζωής, μπορεί να δικαιολογήσει την απογοήτευση και αγανάκτηση που κυριεύει πια τους πολίτες, που όλο και εμπεδώνουν ότι οι ηγεσίες μας βρίσκονται πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Η λύση και πάλι φαίνεται να περνά (και) μέσα από την ενεργοποίηση των πολιτών που οφείλουμε να αναδείξουμε πολύ έντονα τα θέματα αυτά.
Αναφορές:
1. United Nations Environment Programme (2024). Emissions Gap Report 2024: No more hot air … please! With a massivegap between rhetoric and reality, countries draft new climate commitments. Nairobi. https://doi.org/ 10.59117/20.500.11822/46404.
2. Ministry of Environment and Energy. 2023. Climate Change. Emissions Inventory. National Inventory report of Greece, for greenhouse and other gases for the year 1900-2023.
