Στην περιοχή Μεσοχώρας Τρικάλων έχει κατασκευαστεί εδώ και δεκαετίες ένα φράγμα για την ταμίευση νερού στον ποταμό Αχελώο και στην περιοχή Γλύστρας ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εκμεταλλευόμενο τα νερά του ταμιευτήρα Μεσοχώρας. Το συνολικό αυτό έργο ουδεμία σχέση έχει με την σχεδιασμένη «εκτροπή του Αχελώου» δηλαδή τη μεταφορά μέρους της ροής του άνω (θεσσαλικού) Αχελώου στη λεκάνη του Πηνειού με τα έργα του φράγματος Συκιάς και της σήραγγας Πευκόφυτου. Το μοναδικό κοινό στοιχείο των έργων Μεσοχώρας και «εκτροπής» είναι το ότι αμφότερα βρίσκονται στον Αχελώο.
Σχετικό είναι το απόσπασμα από άρθρο μου που δημοσιεύτηκε στην «Ελευθερία» στις 15-12-2009 με τον τίτλο «Μήπως δεν έπρεπε να γίνει ούτε το φράγμα Ταυρωπού;» :
1) Δεν υπάρχει οποιαδήποτε σχέση του φράγματος στη Μεσοχώρα με τα έργα μερικής εκτροπής του Αχελώου στη Θεσσαλία . Δεν υπάρχουν έργα εκτροπής στο φράγμα Μεσοχώρας, ο ρόλος του οποίου είναι αντιπλημμυρικός και ενεργειακός (όπως τα φράγματα Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου στον ίδιο ποταμό) και τα νερά του Αχελώου μετά από αυτό συνεχίζουν να κυλούν στην κοίτη του σε μήκος 30 χλμ. μέχρι το φράγμα Συκιάς. Μία ματιά στον χάρτη με τη διαδρομή του Αχελώου αποδεικνύει ότι η θέση του φράγματος της Μεσοχώρας βρίσκεται 30 χλμ. κατά μήκος της κοίτης στα ανάντη του φράγματος Συκιάς, το οποίο είναι το έργο με το οποίο αρχίζει η μερική εκτροπή του Αχελώο, το δε ακρότατο σημείο της λίμνης του φράγματος Συκιάς απέχει σε ευθεία γραμμή 10 χλμ. από τη Μεσοχώρα.
Οι αντιτιθέμενοι στη μερική εκτροπή του Αχελώου εναντιώνονται από σύγχυση στη δημιουργία της τεχνητής λίμνης στο φράγμα Μεσοχώρας, η οποία είναι παρόμοια με εκείνες στα φράγματα Κρεμαστών και Καστρακίου, παρασυρόμενοι ίσως από κατοίκους της Μεσοχώρας που αντιτίθενται σ’ αυτήν για λόγους άσχετους με την εκτροπή, η οποία γίνεται μακριά από το χωριό τους (30 χλμ. κοίτης στα κατάντη) και δεν το επηρεάζει.
Με διάφορες προφάσεις οι διάφοροι «αντιτιθέμενοι» στην «εκτροπή» του Αχελώου εμπόδισαν επί δεκαετίες την λειτουργία του Υδροηλεκτρικού έργου (ΥΗΕ) Μεσοχώρας, στηριζόμενοι στην αβελτηρία της δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας, στερώντας τη χώρα από μία σημαντική πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και επιφέροντας σημαντική ζημιά στα οικονομικά της. Παρά το ότι η ανεξαρτησία του έργου της Μεσοχώρας από το έργο Συκιάς , όπως είχε επισημανθεί στο παραπάνω απόσπασμα, αφού ήταν γνωστή σε μένα εννοείται ότι ήταν γνωστή και σε όσους έπαιρναν διοικητικές ή δικαστικές αποφάσεις.
Πρόσφατα δημοσιεύτηκε «Περίληψη» της απόφασης 144/2024 του Ε’ τμήματος του Συμβουλίου της Επικράτειας (ΣτΕ) με τίτλο «Νόμιμοι οι περιβαλλοντικοί όροι του Υδροηλεκτρικού Σταθμού Μεσοχώρας Τρικάλων στον άνω ρου του Αχελώου». Η απόφαση αυτή εκδόθηκε μετά την εκδίκαση της προσφυγής των «αντιτιθέμενων» κατά της «Απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) κατασκευής και λειτουργίας του ΥΗΕ Μεσοχώρας» που είχε εκδοθεί τον Δεκέμβριο 2021. Με την απόφαση 144/2024 απορρίπτεται η προσφυγή , ώστε να αρθεί αυτό το εμπόδιο στην συνέχιση του έργου με τελικό στόχο την πλήρωση του ταμιευτήρα και την λειτουργία του ΥΗΕ Μεσοχώρας. Σχετικό είναι και το ρεπορτάζ της «Ελευθερίας» (2-2-2024) με πρωτοσέλιδο κύριο θέμα «Πράσινο για Μεσοχώρα».
Η πλήρης απόφαση 144/2024 θα δημοσιευτεί αργότερα.
Στην «Περίληψη» αναγράφεται μεταξύ άλλων ότι «… το έργο έχει προ πολλού κατασκευαστεί, οι σχετικές πράξεις (λειτουργίας του), όμως, ακυρώνονταν από το ΣτΕ για διάφορους λόγους. Τελικά... το έργο αποσυνδέθηκε από το εγχείρημα της εκτροπής του Αχελώου και αδειοδοτήθηκε ως ΥΗΕ», επιβεβαιώνοντας τις προαναφερθείσες το 2009 θέσεις μου, που επαναλήφθηκαν σε μεταγενέστερα άρθρα.
Στην περιγραφή των λόγων που επιβάλλουν την απόρριψη της προσφυγής και την ισχύ της Απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων του 2021, στην «Περίληψη» της Απόφασης 144/2024 περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα: «Οι δυσμενείς επιπτώσεις που ενδεχομένως επιφέρουν στο περιβάλλον οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) πρέπει να σταθμίζονται προς τα περιβαλλοντικά τους οφέλη. Το γεγονός αυτό προβλέπεται ρητά σε πρόσφατο κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εκδόθηκε εν όψει και των κινδύνων στον ευρωπαϊκό ενεργειακό εφοδιασμό που προκαλεί ο ρωσο -ουκρανικός πόλεμος, ο οποίος (κανονισμός) δεν εφαρμόζεται μεν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η υποχρέωση της στάθμισης αυτής γίνεται, όμως, δεκτή από την νομολογία κατ’ εφαρμογή και των πάγιων κανόνων της εθνικής και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.»
Η αναφορά του ρωσο-ουκρανικού πολέμου ως αιτίου για την έκδοση κανονισμού, σύμφωνα με τον οποίο πρέπει να σταθμίζονται (ζυγίζονται) οι δυσμενείς επιπτώσεις ενός ενεργειακού έργου με τα οφέλη στο περιβάλλον τους, είναι το στοιχείο που συνδέει το ΥΗΕ Μεσοχώρας με την Ουκρανία. Εάν δεν εισέβαλε η Ρωσία στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία, μεταξύ των οποίων και τη διακοπή της τροφοδοσίας της με ρωσικά καύσιμα (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), που είχε σαν συνέπεια την ενεργειακή ένδεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ανάγκασε την ίδια να είναι περισσότερο ανεκτική στις απαιτήσεις της και φειδωλή στις περιβαλλοντικές ευαισθησίες της και να επιβάλει την σύγκριση των δυσμενών επιπτώσεων με τα οφέλη από τη λειτουργία ενός ενεργειακού έργου από ΑΠΕ. Και προφανώς τα οφέλη που συντελούν στην ενεργειακή αυτοδυναμία της Ε.Ε. επιτρέπουν την κατασκευή και λειτουργία ενεργειακών έργων ΑΠΕ χωρίς τις στρεβλώσεις της δήθεν περιβαλλοντικής ευαισθησίας, στην οποία στηρίχθηκε μέχρι τώρα η υπονόμευση της λειτουργίας του ΥΗΕ Μεσοχώρας.
Συμπερασματικά, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με τις συνέπειές της στον ενεργειακό τομέα, συνέβαλε στη θετική για τη λειτουργία του ΥΗΕ Μεσοχώρας απόφαση 144/2024 του ΣτΕ, με την υπερίσχυση του ενεργειακού οφέλους έναντι των ενδεχόμενων περιβαλλοντικών συνεπειών. Για τις οποίες αναφέρεται στο τέλος της «Περίληψης» : «Κρίθηκε ότι το έργο, που θα μετατρέψει το ποτάμιο οικοσύστημα της περιοχής Μεσοχώρας σε λιμναίο δεν παρουσιάζει, όπως έχει μελετηθεί, σοβαρούς κινδύνους για την ορνιθοπανίδα (ιδίως το όρνιο), την ιχθυοπανίδα (ιδίως την άγρια πέστροφα) και την καφέ αρκούδα». Ενώ μέχρι την απόφαση 144/2024 κινδύνευαν τα όρνια, οι πέστροφες και οι αρκούδες από τη λειτουργία του έργου στη Μεσοχώρα!
Επιτέλους, κρίθηκε το αυτονόητο, έστω και με την έξωθεν πίεση, για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας!
Κώστας Μεζάρης
