Οι πραγματικές αιτίες της αναταραχής στον αγροτικό κόσμο

ΑΝΟΙΧΤΗ ΓΡΑΜΜΗ για τα νερά, το περιβάλλον, τη Γεωργία στη Θεσσαλία

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας, Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής, Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: [e-mail]).

Την περίοδο αυτή οι κινητοποιήσεις των αγροτών τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πολλές χώρες της Ε.Ε. αποτελούν τα κυρίαρχα θέματα της επικαιρότητας. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σε αυτές τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας είναι ότι σε σύγκριση με το παρελθόν είναι ξεκάθαρο ότι έχουν καθολικό και ενωτικό χαρακτήρα, με αποδοχή από όλες τις πλευρές ότι δεν «εξυπηρετούν σκοπιμότητες» ή δεν είναι «υποκινούμενες», αλλά ότι η κινητήρια δύναμή τους είναι η μεγάλη όξυνση των προβλημάτων των αγροτών, κάτι που αναγνωρίζεται και από τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινής γνώμης, η οποία αντιλαμβάνεται τα προβλήματα του αγροτικού κόσμου από την πλευρά του καταναλωτή μέσω της πολύ μεγάλης αύξησης των τιμών των αγροτικών προϊόντων.

Οι αγρότες αναδεικνύουν με τον πιο καθαρό τρόπο τα τεράστια προβλήματα του τομέα τους που καταλήγουν στο αποτέλεσμα η οικονομική αξία της παραγωγής τους να είναι μικρότερη από τα έξοδα που δαπανούν για να τη δημιουργήσουν, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η συνέχιση της δουλειάς τους. Παράλληλα, τα ιδιαίτερα θηριώδη προβλήματα που προστέθηκαν στους αγρότες της Θεσσαλίας λόγω των πρόσφατων πλημμυρών ή άλλες φυσικές καταστροφές σε άλλες περιοχές, όπως πυρκαγιές στην Εύβοια και τον Έβρο.
Θεωρώντας τις επιπτώσεις που προκαλούνται στον Αγροδιατροφικό Τομέα λόγω της Κλιματικής Αλλαγής (Κ.Α.) και των γεωπολιτικών προβλημάτων, όπως ο πόλεμος της Ουκρανίας - Ρωσίας ή όσα συμβαίνουν στην Παλαιστίνη και στην Ερυθρά Θάλασσα, καθώς και στο κλείσιμο της διώρυγας του Σουέζ, που δυναμιτίζει την κατάσταση μεταξύ των άλλων και στις αλυσίδες διατροφής αυξάνοντας σημαντικά τις τιμές των αγροτικών προϊόντων, μπορούμε πλέον να συζητάμε για κίνδυνο γενικευμένης επισιτιστικής ανασφάλειας σε ολόκληρο τον κόσμο. Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Πολιτική των Τροφίμων, τα γεγονότα στην Ερυθρά Θάλασσα με τις επιθέσεις των Χούτι προκάλεσαν μείωση κατά 40% στον όγκο του εμπορίου, συμβάλλοντας στην αύξηση του κινδύνου επισιτιστικής ασφάλειας. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι δείκτες τιμών των γεωργικών προϊόντων δείχνουν σημαντική αύξηση τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό ιδίως σε πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος (βλ. https://thedocs.worldbank.org).
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η κατάσταση επηρεάζεται ισχυρά από την πολιτική της Ε.Ε. απέναντι στη Ρωσία και Ουκρανία. Η Ε.Ε. επέβαλε μια σειρά κυρώσεις στη Ρωσία, από τις οποίες, όμως, εξαίρεσε την εισαγωγή γεωργικών προϊόντων από αυτήν τη χώρα, με τη λογική να μη δημιουργήσει ελλείψεις και επισιτιστική ανασφάλεια. Αυτό, όμως, δημιούργησε ισχυρό ανταγωνισμό στα γεωργικά προϊόντα που παράγονται στις χώρες της Ε.Ε., το κόστος παραγωγής στις οποίες είναι πολύ μεγαλύτερο λόγω των αυστηρότερων κανονισμών στην παραγωγή, όπως π.χ. στη χρήση φυτοπροστατευτικών ουσιών ή άλλων περιβαλλοντικού χαρακτήρα υποχρεώσεων. Αυτό δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τη διάθεση των αγροτικών προϊόντων στις χώρες της Ε.Ε. και ιδιαίτερα του Νότου.
Πέρα, όμως, από την πολιτική της Ε.Ε. που υπαγορεύεται από τις επιλογές της στα γεωπολιτικά ζητήματα, η κύρια αιτία της αποτυχίας στον αγροτικό τομέα που δημιούργησε τα προβλήματα που προκαλούν την αναταραχή στον αγροτικό πληθυσμό πρέπει να αναζητηθεί στη διαμόρφωση και την εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και στις χώρες-μέλη, οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για τις αποφάσεις που λαμβάνονται μέσω των διαπραγματεύσεων που γίνονται κατά τις αναθεωρήσεις της ΚΑΠ. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η στρατηγική της από το «Χωράφι στο Πιάτο» πολύ σωστά αντιμετωπίζουν τη γεωργία ως κάτι περισσότερο από έναν οικονομικό τομέα, αναγνωρίζοντας ότι συμβάλλει επίσης στην κοινωνική ευημερία, την ασφάλεια των τροφίμων, της διατροφής και της υγείας του. Για τον λόγο αυτόν κατά καιρούς έχουν διατεθεί σημαντικοί οικονομικοί πόροι σε όλες τις χώρες, το ύψος των οποίων σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό και από τη διαπραγματευτική τακτική και αποτελεσματικότητα της κάθε χώρας-μέλους. Ωστόσο, παρά τις σημαντικές επενδύσεις μέσω της ΚΑΠ και άλλες σχετικές πολιτικές της Ε.Ε., πολλοί σημαντικοί στόχοι, όπως ο περιορισμός απώλειας βιοποικιλότητας, μείωση της κακοδιαχείρισης του νερού και του εδάφους, καθώς και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου δεν επιτεύχθηκαν και συνεχίζουν να αποτελούν προκλήσεις. Τέτοια παραδείγματα στη χώρα μας και ιδιαίτερα στην περιοχή μας είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι υδατικοί (και εδαφικοί) πόροι στη Θεσσαλία, καθώς και η εγκατάλειψη της υπαίθρου. Σε αυτό, βέβαια, εκτός από τις αδυναμίες της Ε.Ε. που δεν ενδιαφέρθηκε όσο έπρεπε να ελέγχει την εφαρμογή των αποφάσεών της, πρέπει να τονιστεί και η ευθύνη της χώρας μας λόγω της διαχειριστικής ανεπάρκειάς της, εξαιτίας της οποίας αφενός χάνονται μεγάλα ποσά, αλλά το σημαντικότερο συνεχώς υποβαθμίζονται οι φυσικοί πόροι (νερό και έδαφος) και κατά συνέπεια η παραγωγικότητα του αγροτικού τομέα.
Αυτά τα αποτελέσματα, όμως, προκειμένου να επιτευχθούν ή έστω να προσεγγισθούν οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ και της Συμφωνίας του Παρισιού, που φαίνεται να μην επιτυγχάνονται με τη συνέχιση των μέχρι τώρα πολιτικών, ανάγκασε την Ε.Ε. στη λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο της τελευταίας αναθεώρησης της ΚΑΠ σε μέτρα που οδηγούν την αγροτική παραγωγή και ιδιαίτερα των χωρών της Νότιας Ευρώπης κυριολεκτικά σε αδιέξοδο, λόγω του γεγονότος ότι πρέπει να καλυφθούν σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα κενά που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια πολλών ετών. Ο λόγος εδώ είναι για τα οικολογικά σχήματα, η εφαρμογή των οποίων οδηγεί σε πολύ σημαντική μείωση της γεωργικής παραγωγής και κατά συνέπεια του γεωργικού εισοδήματος. Η αναθεώρηση της ΚΑΠ σε κεντρικό επίπεδο και ιδιαίτερα για τη χώρα μας μοιάζει πλέον μονόδρομος για να διασωθεί η οικονομική βιωσιμότητα του Πρωτογενούς Τομέα της Γεωργίας.