Θα αρχίσω με τη διαπίστωση ότι σήμερα η ευημερία των κοινωνιών μας στηρίζεται σε υψηλή κατανάλωση ενέργειας που προέρχεται από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μη ανανεώσιμες είναι οι πηγές που δεν μπορούν να ανανεωθούν στη διάρκεια της ζωής μας. Είναι πηγές που είτε δημιουργήθηκαν στο παρελθόν (πολλά εκατομμύρια χρόνια πριν όπως το πετρέλαιο, το κάρβουνο και το φυσικό αέριο) είτε υπάρχουν σε περιορισμένες ποσότητες στη Γη όπως το ραδιενεργό ουράνιο που χρησιμοποιείται στους σημερινούς πυρηνικούς αντιδραστήρες. Οι μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εκτός της αδυναμίας να αναπαραχθούν έχουν και δύο πολύ σημαντικά προβλήματα:
1. Είναι πεπερασμένα τα αποθέματά τους. Τα ορυκτά καύσιμα (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) επαρκούν για ορισμένα χρόνια με τη σημερινή κατανάλωσή τους. Η πρόβλεψη είναι ότι θα αρχίσουν να λείπουν μετά το 2050. Το ίδιο ισχύει και για τα αποθέματα ουρανίου. Ένα σχετικό πρόβλημα είναι ότι τα νέα αποθέματα που βρίσκουμε είναι δυσκολότερο να εξορυχθούν με μεγαλύτερο ενεργειακό και οικονομικό κόστος π.χ. σε μεγαλύτερο βάθος στη θάλασσα.
2. Η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων είναι η κύρια πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούν το φαινόμενο της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής που φαίνεται θα βιώσουμε τα επόμενα χρόνια. Οι σημερινοί αντιδραστήρες σχάσης ουρανίου έχουν το μεγάλο μειονέκτημα ότι παράγουν ραδιενεργά απόβλητα που παραμένουν ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια και πρέπει να τα φροντίζουμε για να μην έχουμε ρύπανση. Αυτά επί πλέον από το πρόβλημα της ασφάλειας που όταν συμβεί ατύχημα, οι επιπτώσεις της ρύπανσης με ραδιενέργεια είναι τεράστιες (ατυχήματα έχουν συμβεί αρκετά όπως του Three Mile Island στις ΗΠΑ, στο Τσερνομπίλ στην τότε Σοβιετική Ένωση που το νιώσαμε για τα καλά και στη χώρα μας εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά και πρόσφατα στην Ιαπωνία μετά από τσουνάμι).
Επομένως η εξασφάλιση ενέργειας τα επόμενα χρόνια από τις σήμερα διαθέσιμες πηγές δεν είναι σίγουρη για το πολύ σύντομο μέλλον. Και αυτό με τη σημερινή κατανάλωση. Ας μην ξεχνάμε ότι εμείς οι Ευρωπαίοι (ακόμα και εμείς που κλαιγόμαστε για τη «φτώχεια»μας) οι Βορειοαμερικανοί, Ιάπωνες, Αυστραλοί (γύρω στο 1 δισεκατομμύριο από τα 7 του Πλανήτη) καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες ενέργειας για να συντηρούμε το επίπεδο ζωής μας. Αν οι Κινέζοι με τους Ινδούς που είναι 2,5 δισεκατομμύρια αρχίσουν να καταναλώνουν σαν και εμάς δεν θα μείνουν και πολλά αποθέματα στον Πλανήτη. Τότε δυστυχώς θα πληρώσουν τις ελλείψεις οι πιο φτωχοί του Πλανήτη κυρίως οι Αφρικανοί.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα; Επεκτείνοντας τον χρόνο επάρκειας των μη ανανεώσιμων πηγών με χρήση των ΑΠΕ και ελπίζοντας να αναπτύξουμε νέες τεχνολογίες που θα μας καλύψουν, όπως για παράδειγμα η ανάπτυξη αντιδραστήρων σύντηξης υδρογόνου (δηλαδή κάτι σαν τις βόμβες υδρογόνου με ελεγχόμενη αντίδραση) που μπορούν να χρησιμοποιούν τα άφθονα στη φύση ισότοπα υδρογόνου και δεν αφήνουν ραδιενεργά υπολείμματα καθώς παράγουν ήλιο που είναι αδρανές ευγενές αέριο. Η τεχνολογία αυτή θα μπορεί να εφαρμοστεί μετά τα μέσα του αιώνα και μέχρι τότε πρέπει να τα καταφέρουμε με αυτά που έχουμε στα χέρια μας δηλαδή τις ΑΠΕ που θα καλύψουν μέρος της κατανάλωσης και θα επεκτείνουν τον χρόνο επάρκειας ενώ θα περιορίσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι όταν δεν αξιοποιούμε τις ΑΠΕ καταναλώνουμε για τις ανάγκες μας ορυκτά καύσιμα μειώνοντας τα αποθέματα και ρυπαίνοντας τον Πλανήτη. Θα πρέπει να γίνει επίσης κατανοητό ότι όταν οι «οικολόγοι» αντιτίθενται στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών ή στη χρήση της υδροηλεκτρικής ενέργειας ή της γεωθερμίας κλπ είναι υπέρ της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων ή της πυρηνικής ενέργειας. Εκτός και αν προτείνουν να επιστρέψουμε στη ζωή πριν από ένα αιώνα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα στα σπίτια μας, να ζούμε τον χειμώνα με θερμοκρασίες στα σπίτια 15-1600C , να πηγαίνουμε στον Πλαταμώνα με το εκδρομικό τρένο που έκανε 2 ώρες τη διαδρομή όταν δεν χαλούσε, να παράγουν τα χωράφια μας 100 οκάδες σιτάρι κλπ. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η ποιότητα ζωής μας και η διατροφή μας είναι αποτέλεσμα χρήσης μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας που πρέπει κάπου να τη βρούμε. Αν όχι από ΑΠΕ τότε από τι;
Θα συνεχίσω στα επόμενα σημειώματα περιγράφοντας συνοπτικά τις ΑΠΕ, πώς τις αξιοποιούμε και γιατί επιβαρύνουν ελάχιστα το περιβάλλον.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
