Στην πρώτη περίπτωση η καλλιέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ενσίρωση ή για παραγωγή ξηρού χόρτου. Προτιμότερη η πρώτη καθώς το χόρτο απομακρύνεται άμεσα και το χωράφι παραμένει ελεύθερο για την κύρια καλλιέργεια. Η ξήρασνη, ιδιαίτερα την άνοιξη είναι αργή και θα χρειαστεί αρκετός χρόνος που καθυστερεί τις εργασίες που ακολουθούν. Στη περίπτωση αυτή ο παραγωγός θα έχει ένα επιπλέον εισόδημα ενώ το χωράφι θα ωφεληθεί από τη διατήρηση της φυτομάζας της ρίζας που θα συμβάλει σε αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους και από το άζωτο το ριζών αν υπάρχει ψυχανθές. Η δεύτερη δυνατότητα είναι να αφήσουμε τη φυτική μάζα στο χωράφι. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με καταστροφή της φυτείας με ένα καυστικό ζιζανιοκτόνο και τη διατήρηση της φυτομάζας στην επιφάνεια του χωραφιού. Μια δεύτερη δυνατότητα είναι να κοπεί με χορτοκοπτικό και να διατηρηθεί στην επιφάνεια του χωραφιού. Μια τρίτη είναι η ενσωμάτωση στο έδαφος με όργωμα και ανατροφή του εδάφους. Μια τέταρτη ιδέα που εφαρμόζεται στην Αμερική, αρχικά στη Νότιο και τελευταία στις ΗΠΑ και γίνεται προσπάθεια να εφαρμοστεί και στην Ευρώπη είναι η καταστροφή της με χρήση ειδικών κυλίνδρων που καταστρέφουν την καλλιέργεια και αφήνουν έναν τάπητα φυτομάζας στο χωράφι. Η διατήρηση της φυτομάζας στο χωράφι καλά είναι να συνοδεύεται και από κάποια προσθήκη αζώτου για να καλύψει τις ανάγκες των φυτών στην περίοδο αποσύνθεσής της από τους μικροοργανισμούς που καταναλώνουν το υπάρχον άζωτο και δημιουργούν έλλειψη στα καλλιεργούμενα φυτά που εκδηλώνεται συνήθως με κιτρίνισμα (χλώρωση).
Οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για έλεγχο των ζιζανίων των καλλιεργειών χωρίς να χρησιμοποιηθούν χημικά ζιζανιοκτόνα. Μια από τις νέες ιδέες είναι η καταστροφή της καλλιέργειας φυτοκάλυψης και η διατήρησή της στην επιφάνεια του εδάφους που δημιουργεί ένα στρώμα φυτικής μάζας (mulch)που δεν επιτρέπει το φύτρωμα των ζιζανίων και μπορεί να μειώσει την ανάγκη χρήσης ζιζανιοκτόνων με προφανή πλεονεκτήματα τη μείωση του κόστους παραγωγής και το περιορισμό των επιπτώσεων στο περιβάλλον. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τις βιολογικές καλλιέργειες. Η μάζα αυτή καθώς θα αποσυντεθεί θα αυξήσει την οργανική ουσία του εδάφους στο επιφανειακό στρώμα που θα αυξήσει τη σταθερότητα των συσσωματωμάτων και την αντίσταση στη διάβρωση και συμπίεση του εδάφους. Παράλληλα θα αυξήσει τη βιοποικιλότητα του εδάφους καθώς θα αυξηθούν τόσο οι ανώτεροι (σκουλήκια) όσο και οι κατώτεροι (βακτήρια, μύκητες) οργανισμοί του εδάφους που θα βρίσκουν υπόστρωμα για να αναπτυχθούν. Η δημιουργία αυτού του στρώματος φυτική μάζας στην επιφάνεια του εδάφους περιορίζει τη εξάτμιση του νερού από το έδαφος εξοικονομώντας αρδευτικό νερό στη διάρκεια της βλαστικής περιόδου.
Για την καταστροφή των καλλιεργειών φυτοκάλυψης και διατήρησή τους στην επιφάνεια του εδάφους έχουν αναπτυχθεί νέα μηχανήματα όπως οι ειδικοί κύλινδροι που φαίνονται στην Εικόνα 1. Η καλλιέργεια φυτοκάλυψης αφήνεται να αναπτυχθεί και να φτάσει κοντά στην ωρίμανση (χωρίς να ωριμάσει ο σπόρος) ώστε όταν καταστραφούν τα φυτά από το κύλινδρο να μην κάνουν αναβλάστηση. Είναι προφανές ότι η εγκατάσταση της φυτείας θα πρέπει να γίνει με μέθοδο ακαλλιέργειας ή κατεργασίας σε λωρίδες για να μην εμπλακούν τα ζιζάνια στα εργαλεία των μηχανών όπως φαίνεται με τη μεταφύτευση λαχανικών στην Εικόνα 2. Μία άλλη ιδέα είναι η χρήση καταστροφέων σε δενδρώδεις καλλιέργειες που κόβουν την καλλιέργεια φυτοκάλυψης από τις σειρές ανάμεσα στα δένδρα και τις αποθέτουν πάνω στις σειρές των δένδρων δημιουργώντας το στρώμα της φυτικής μάζας που δεν αφήνει να φυτρώσουν ζιζάνια στις σειρές (Εικόνα 3).
Βεβαίως οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης έχουν και αρνητικές επιπτώσεις. Η εγκατάσταση της καλλιέργειας έχει ένα κόστος σε κατεργασία εδάφους, σπορά και κόστος εφοδίων όπως οι σπόροι. Η ποσότητα του σπόρου είναι συνήθως η μισή από τη κανονική καλλιέργεια και προφανώς δεν χρειάζεται πιστοποιημένος σπόρος υψηλής αξίας. Το κόστος αυτό θα πρέπει να είτε να ανακτηθεί όταν συγκομίζουμε τη καλλιέργεια είτε να ενσωματωθεί στη κύρια καλλιέργεια όταν η φυτομάζα παραμένει στο χωράφι. Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι ότι πολλές φορές αναγκαζόμαστε να καθυστερήσουμε την σπορά της επόμενης καλλιέργειας κάτι που μπορεί να έχει επιπτώσεις στη τελική παραγωγή. Ένα τρίτο στοιχείο είναι ότι η καλλιέργεια αφαιρεί νερό από το έδαφος και σε πολλές περιπτώσεις καταναλώνει το απόθεμα νερού του εδάφους από τις χειμερινές βροχές απαιτώντας περισσότερο αρδευτικό νερό. Ένα τέταρτο είναι η καθυστέρηση θέρμανσης του εδάφους την άνοιξη που καθυστερεί την ανάπτυξη της καλλιέργειας. Η φυτομάζα στην επιφάνεια του εδάφους δεν επιτρέπει τις ακτίνες του ήλιου να φτάσουν στο έδαφος και να το θερμάνουν. Αυτό καθυστερεί την αρχική ανάπτυξη καλλιεργειών που είναι απαιτητικές σε θερμοκρασίες όπως το βαμβάκι.
Επομένως χρειάζεται μια εκτίμηση του κόστους και των ωφελειών αλλά ο παραγωγός λογικά κερδίζει όταν αξιοποιεί την παραγωγή ως ζωοτροφή.
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
