Γράφει ο Δημήτρης Μπεσλεμές*
Σε ολόκληρο το φυτικό βασίλειο απαιτούνται τα ίδια θρεπτικά στοιχεία για την κάλυψη των αναγκών ανάπτυξης και θρέψης των φυτικών οργανισμών, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων. Τα θρεπτικά αυτά στοιχεία εξυπηρετούν ουσιαστικά τις ίδιες φυσιολογικές λειτουργίες και τροφοδοτούν τις ίδιες βιολογικές δομές, ανεξάρτητα από το είδος του φυτού. Εύλογα λοιπόν θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί τι νόημα έχει η συζήτηση γύρω από τις βασικές αρχές θρέψης των καρποφόρων δέντρων και τι διαφορετικό έχει σε σχέση με τη θρέψη των φυτών γενικά;
Παρά το γεγονός πως τα δέντρα χρειάζονται τα ίδια απαραίτητα στοιχεία με τα υπόλοιπα φυτά, έχουν μεγάλες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο εξασφαλίζουν και διαχειρίζονται τα θρεπτικά στοιχεία. Οι συνολικές θρεπτικές ανάγκες ενός δέντρου μοιάζουν με αυτές των άλλων φυτών – με το άζωτο, το φώσφορο, το κάλιο, το μαγνήσιο, το ασβέστιο και το θείο να είναι απαραίτητα σε μεγάλες ποσότητες – διαφέρουν όμως ως προς την ικανότητα των δέντρων να προάγουν ικανοποιητική ανάπτυξη ακόμη και κάτω από χαμηλή διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχειών. Η ικανότητα αυτή οφείλεται σε συγκεκριμένα ειδικά χαρακτηριστικά που ανέπτυξαν τα δέντρα κατά τη διαδικασία προσαρμογής τους στα διάφορα οικοσυστήματα:
* Όλα τα δέντρα είναι πολυετή. Αυτό προσδίδει μια σειρά από σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των ετήσιων φυτών, ως προς την ικανοποίηση των θρεπτικών τους αναγκών. Για παράδειγμα η απορρόφηση στοιχείων μπορεί να γίνει καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ενώ οι άμεσες θρεπτικές ανάγκες δεν καλύπτονται μόνο από την απορρόφηση αλλά και από την εσωτερική μετακίνηση θρεπτικών στοιχειών.
* Τα δέντρα χρησιμοποιούν μικρότερη ποσότητα θρεπτικών στοιχειών από τα υπόλοιπα φυτά για την παραγωγή μιας συγκεκριμένης ποσότητας βιομάζας. Αν και υπάρχουν αρκετοί λόγοι γι’ αυτό, ο πιο βασικός είναι πως το μεγαλύτερο μέρος της βιομάζας των δέντρων είναι σε μορφή δομικών τμημάτων (κλάδοι, βλαστοί, ρίζες) τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε κυτταρίνη και άρα χαμηλή αναλογία θρεπτικών στοιχείων/άνθρακα.
* Τα δέντρα είναι μέρος ενός οικοσυστήματος όπου η ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων ανάμεσα στο έδαφος και το δέντρο αποτελεί μια σημαντική διαδικασία κάλυψης των θρεπτικών αναγκών του δέντρου. Κατά τη διάρκεια του κύκλου, τα θρεπτικά στοιχεία συσσωρεύονται προσωρινά πάνω ή μέσα στο έδαφος και κάθε διακοπή του κύκλου οδηγεί σε προβλήματα θρέψης του δέντρου και δημιουργεί την ανάγκη για λίπανση.
Η λίπανση είναι ένα διαχειριστικό «φάρμακο». Για να είναι αποδοτική θα πρέπει να ενσωματώνει πληροφορίες σχετικά με τη θρεπτική κατάσταση του δέντρου, τις ετήσιες του ανάγκες, την ικανότητα του εδάφους να καλύψει τις ανάγκες αυτές, καθώς και προηγούμενες ή μελλοντικές επεμβάσεις και διαχειριστικές πρακτικές που μπορεί να επηρεάσουν τόσο τις ανάγκες του δέντρου όσο και την ικανότητα του εδάφους να τις καλύψει. Γενικά η λίπανση διαμορφώνεται σύμφωνα με την εξίσωση:
Λίπανση = Παράμετροι Δέντρου + Παράμετροι Εδάφους + Παράμετροι Διαχείρισης
Οι παράμετροι που σχετίζονται με το δέντρο είναι: η ηλικία του δέντρου (π.χ. τα νεαρά δέντρα έχουν μεγαλύτερες ανάγκες από τα ώριμα δέντρα), το μοτίβο ανάπτυξης του δέντρου (π.χ. τα υψίκορμα δέντρα έχουν μεγαλύτερες ανάγκες από τα νάνα), η διατήρηση του φυλλώματος (π.χ. τα φυλλοβόλα έχουν διακοπτόμενες ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία το χειμώνα) και η υγεία του δέντρου (π.χ. τροφοπενίες).
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ
Οι παράμετροι που σχετίζονται με το έδαφος είναι: η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων και το σημείο κορεσμού, η φαινομενική πυκνότητα, ο όγκος του εδάφους, η μηχανική σύσταση, η οργανική ουσία, το pH, η αλατότητα και οι βιολογικές ιδιότητες του εδάφους. Τα πιο πάνω χαρακτηριστικά του εδάφους επηρεάζουν την συγκέντρωση αλλά κυρίως τη μετακίνηση των θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος προς το δέντρο.
Οι παράμετροι που σχετίζονται με τη διαχείριση είναι: η υποκείμενη βλάστηση (π.χ. παρουσία ζιζανίων που ανταγωνίζονται το δέντρο ως προς τα θρεπτικά στοιχεία και το νερό), η χρήση αγροχημικών (π.χ. μπορεί να μειώσουν τη βιολογική δραστηριότητα του εδάφους), η απομάκρυνση των οργανικών υπολοίπων της δεντροκαλλιέργειας (π.χ. τα φύλλα, κλαδιά που περιέχουν θρεπτικά στοιχεία) και η άρδευση (π.χ. η υπερβολική άρδευση προκαλεί ξέπλυμα των θρεπτικών από το έδαφος σε βαθύτερα στρώματα).
Αν σε όλα τα παραπάνω προσθέσουμε τις ιδιαίτερες ανάγκες που έχει το κάθε είδος καρποφόρου δέντρου, αλλά ακόμη και ανάμεσα στο κάθε είδος, τις ιδιαιτέρες ανάγκες τις κάθε καλλιεργουμένης ποικιλίας, προκύπτει ένα πολύπλοκο σύστημα για τον καθορισμό της σωστής λίπανσης, όπου κάθε παράγοντας αλληλεπιδρά με τους υπόλοιπους επιδρώντας τελικά στη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων και στην αποτελεσματικότητα της λίπανσης ως προς την προαγωγή της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας των δέντρων.
Το σεμινάριο «Θρέψη – λίπανση καρποφόρων δέντρων» που διοργανώνεται από την Open Mellon, έχει ως στόχο να απαντήσει σε αυτά ακριβώς τα ερωτήματα και να αποκωδικοποιήσει το πολύπλοκο σύστημα καθορισμού της σωστής λίπανσης. Είναι σχεδιασμένο ώστε να έρθουν οι παραγωγοί σε επαφή με τις γενικές αρχές θρέψης των καρποφόρων δέντρων, να αποκτήσουν βασικές εδαφολογικές γνώσεις και να εξοικειωθούν με τους τύπους και τρόπους λίπανσης για τη βελτιστοποίηση της παραγωγικότητας των καλλιεργούμενων δέντρων.
Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στο 2410 551320, στην ιστοσελίδα http://www.openmellon.gr/training/seminars/, καθώς και στα γραφεία της Open Mellon A.E. επί της οδού Αλ. Παναγούλη 73, στη Λάρισα.
* Ο Δρ. Δημήτρης Μπεσλεμές, είναι γεωπόνος, MSc, PhD
