Η λειψυδρία που έπληξε τη χώρα και η αντίδραση του πολιτικού συστήματος

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Το φετινό καλοκαίρι ήταν ιδιαίτερο. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τις μετρήσεις των μετεωρολόγων ήταν το θερμότερο από την αρχή των καταγραφών.

Ταυτόχρονα, όμως, ήταν και μια χρονιά χωρίς βροχές τον χειμώνα, τόσο στα νησιά όσο και στην κύρια χώρα. Παντού παρουσιάστηκαν ελλείψεις νερού, τόσο για ύδρευση όσο και για άρδευση. Ιδιαίτερα στην κύρια χώρα ήταν η  δεύτερη χρονιά χωρίς χιόνια στα ορεινά. Τα χιόνια είναι αυτά που λειώνουν σιγά-σιγά την άνοιξη και τροφοδοτούν τα ρέματα και τους ποταμούς, εμπλουτίζοντας τους υπόγειους υδροφορείς και γεμίζοντας τους πολύ λίγους ταμιευτήρες νερού που διαθέτουμε.
Η έλλειψη νερού, βέβαια, δεν εμφανίστηκε φέτος. Απλά φέτος αναδείχθηκε, καθώς το πολιτικό σύστημα της χώρας δεν μπόρεσε να το κρύψει κάτω από το χαλί. Η υπερ-άντληση των νερών στο Λουτράκι εμφανίστηκε φέτος, αλλά προϋπήρχε και κανείς δεν έκανε τίποτα. Η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων της Θεσσαλίας έχει προβληθεί ήδη από το 2014 με τα πρώτα ΣΔΥ, αλλά κανείς από το πολιτικό σύστημα της χώρας δεν ασχολήθηκε με το θέμα (κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ). Την εξήγηση του προβλήματος έδωσε ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ. Τα απαραίτητα έργα ταμίευσης των υδάτων που έπρεπε να είναι γεμάτη η χώρα, για να αποθηκεύονται τα νερά του χειμώνα που περισσεύουν και χύνονται στη θάλασσα, για να έχουμε το καλοκαίρι, χρειάζονται πολλά χρόνια για να γίνουν και όποιος τα ξεκινά, δεν προλαβαίνει να τα εγκαινιάσει, αλλά τα εγκαινιάζει ο επόμενος. Αυτό φέρνει τα ψηφουλάκια στον επόμενο. Είχα προτείνει κάποτε στα εγκαίνια των έργων στη χώρα να μην τοποθετείται μια μικρή μαρμάρινη πλάκα που να γράφει ποιος το εγκαινίασε, αλλά μια μεγάλη που να γράφει ποιος σχεδίασε το έργο, ποιος το μελέτησε, ποιος το άρχισε και ποιος το τελείωσε. Έτσι, θα δίνεται πίστωση σε όλους τους συντελεστές του έργου.
Αλλά ας έρθουμε στο σήμερα. Όλο το καλοκαίρι τα ΜΜΕ μιλούσαν για την ξηρασία και τις ελλείψεις νερού. Είδατε καμία αντίδραση από το πολιτικό σύστημα; Δεν έπρεπε πρώτα απ’ όλα να κάνουμε μια προσπάθεια μείωσης της κατανάλωσης νερού; Πρώτον, έπρεπε να αναπτυχθεί μια καμπάνια ενημέρωσης των πολιτών και οδηγίες για μείωση της κατανάλωσης. Δεν έπεσε στην αντίληψή μου κάτι τέτοιο. Δεύτερον, θα έπρεπε να συζητάμε την καλύτερη αξιοποίηση του νερού. Π.χ. το νερό των βιολογικών καθαρισμών να επαναχρησιμοποιείται για το πότισμα των κήπων των πόλεων. Θα ήταν μια σημαντική εξοικονόμηση. Στα νησιά θα έπρεπε να περιορίσουμε ενδεχομένως τη χρήση των πισινών. Θα έπρεπε να αρχίσει άμεσα μια συζήτηση για τις δυνατότητες ταμίευσης υδάτων για κάλυψη των αναγκών ύδρευσης και άρδευσης*. Η βολική χρήση γεωτρήσεων για κάλυψη των αναγκών άρδευσης δεν ξέρω για πόσο θα αντέξει. Κάτι που ισχύει και για την πόλη μας, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των θεσσαλικών πόλεων και χωριών που καλύπτουν τις ανάγκες του από γεωτρήσεις. Μέχρι πότε θα μείνουν χωρίς ρύπους οι υπόγειοι υδροφορείς;
Ενδιαφέρον έχει η αντίδραση της Αθήνας στον κίνδυνο να μείνει χωρίς πόσιμο νερό. Όπως γνωρίζουμε, η Αθήνα τροφοδοτείται από τον Εύηνο με μεταφορά νερού από μεγάλη απόσταση. Πολύ σωστά στη δεκαετία του 1990, που η Αθήνα κινδύνεψε να μείνει χωρίς νερό, έγιναν τα έργα που εξασφάλισαν την τροφοδοσία. Η ύδρευση προηγείται όλων των άλλων χρήσεων νερού. Φέτος, όμως, τα αποθέματα μειώθηκαν και επαρκούν για δύο χρόνια. Πολύ σωστά η ΕΥΔΑΠ φρόντισε να χτυπήσει το κουδούνι του κινδύνου και πρότεινε ενίσχυση από τον Αχελώο. Κατ’ αρχάς σωστή η πρόταση και η άμεση αντίδραση του πρωθυπουργού που εξήγγειλε το έργο από το βήμα της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, με διαδικασίες fast track. Φαντάζομαι τις επόμενες μέρες θα έχουμε διαμαρτυρίες από την Αιτωλοακαρνανία για τη μείωση του νερού που χύνεται στο Ιόνιο κάθε χρόνο. Λάθος μου. Η Αιτωλοακαρνανία (ανακοίνωση 15/9) είναι η μόνο αντίθετη με τη μεταφορά νερού στη Θεσσαλία. Η λογική να πεθάνει η κατσίκα του γείτονα! Ενώ θα κατατεθούν και προσφυγές στο ΣτΕ για ακύρωση του έργου από τις «οικολογικές» οργανώνεις της χώρας. Εκτός κι αν το νερό που πάει στην Αττική δεν καταστρέφει το περιβάλλον, όπως το νερό που πάει στη Θεσσαλία. Είναι και αυτή μια άποψη.
Εμένα μου δημιουργήθηκαν μερικές απορίες. Υποθέτω ότι η πρώτη αντίδραση θα έπρεπε να είναι η εξοικονόμηση νερού. Από τη μείωση της κατανάλωσης από τους πολίτες, όπως μη χρήση νερού για πισίνες, μείωση κατανάλωσης στα σπίτια, δρόμους, σιντριβάνια κ.λπ. Επαναχρησιμοποίηση του νερού του βιολογικού καθαρισμού για άρδευση των κήπων. Μήπως είναι μια καλή ευκαιρία να αρχίσουμε μια συζήτηση για αποκέντρωση; Να φύγουν τα Γεωργικά Ερευνητικά Ιδρύματα από την Αττική (Εδαφολογικό Ινστιτούτο, Ινστ. Γεωργικών Μηχανών, Δασικό κ.λπ.) και να πάνε εκεί που ανήκουν μαζί με τη διοίκηση του ΕΛΓΟ Δήμητρα. Δε βρίσκω γιατί όλοι οι γεωργικοί οργανισμοί (ΟΠΕΚΕΠΕ, ΕΛΓΑ) να είναι στην Αθήνα; Σήμερα με το διαδίκτυο η επαφή μπορεί να γίνεται από μεγάλες αποστάσεις, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Μήπως να επιδοτήσουμε κάποιους νέους να φύγουν από την Αθήνα και να γυρίσουν στα χωρία τους και στη γεωργία; Κάτι που μου είπαν ότι κάνει η Ιαπωνία. Ειδικότεροι από εμένα θα εύρισκαν πολύ περισσότερες δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης νερού στην Αττική, αλλά και αποκέντρωσης της Αττικής, που θα βοηθούσε να λυθούν και άλλα πολλά προβλήματα, όπως του κόστους της στέγης, αλλά και οι κίνδυνοι από πλημμυρικά φαινόμενα, που στην Αττική θα έχουν πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις. Τουλάχιστον να μη συνεχίσουν να ιδρύονται όλοι οι νέοι οργανισμοί στην Αθήνα. Όνειρα θερινής νυκτός θα μου πείτε. Αλλά η ελπίδα να αλλάξει κάτι στη χώρα για μας τους γηραιότερους παραμένει.
Πάντως, για εμάς τους Θεσσαλούς η λύση είναι να προχωρήσουν τα έργα ταμίευσης των υδάτων στα ορεινά γύρω από την πεδιάδα που θα μας εξασφαλίσουν τόσο από πλημμύρες όσο και από λειψυδρία, θα παράγουν καθαρή ΥΗ ενέργεια και θα περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον (υπόγεια ύδατα και ξηροί ποταμοί το καλοκαίρι).* Όταν έγραφα το κείμενο, έγιναν ανακοινώσεις από τον υπουργό Περιβάλλοντος για σωστά μελλοντικά μέτρα κατά της λειψυδρίας σε όλη τη χώρα.