Της Λένας Κισσάβου
Φωτ.: Λεωνίδας Τζέκας
«Τότε ήταν αλλιώς. Μας έπαιρνε η χαρά!» διηγείται η 76χρονη κυρία Αγγελική, αναπολώντας, καθώς ανακατεύει, την κατσαρόλα με τα κόκκινα αυγά.
Θυμάται με συγκίνηση... «Μεγάλη Πέμπτη. Ξυπνούσαμε στις τρεις το πρωί, για να βάψουμε τα αυγά, γιατί έπειτα έπρεπε να πάμε στα πρόβατα με τους άνδρες, για να τους φτιάξουμε φαγητό και να ξαναγυρίσουμε για τις δουλειές του σπιτιού, φορτωμένες ξύλα, για το φούρνο...».
Βλάχα στην καταγωγή η Αγγελική Μητρούσια, τον χειμώνα ζει στο Ζάρκο Τρικάλων, ενώ το καλοκαίρι στο Μαλακάσι. Είναι από τη γενιά που διατηρεί κατά γράμμα τα έθιμα που κληρονόμησε από τους προγόνους της και τη λαϊκή παράδοση, μεταδίδοντάς τα με μεγάλη πίστη, στα παιδιά και στα εγγόνια της, μαζί με πολλές ιστορίες, που τα συνοδεύουν στην πορεία των χρόνων.
«Οι νέες στις πόλεις, δεν τηρούν πια τα περισσότερα πασχαλινά έθιμα, παρά μόνο τα βασικά, όπως λίγα κόκκινα αυγά, μερικά κουλουράκια...
Άλλωστε δεν υπάρχει πλέον εκείνη η ζωή, που τα έθιμα ήταν τρόπος ζωής, ήταν η καθημερινότητά μας», σημειώνει. Ζήσαμε μαζί της για λίγο μια άλλη εποχή, με εικόνες του παρελθόντος στη σημερινή πραγματικότητα, προσπαθώντας να δούμε τι διατηρήθηκε τελικά από τον πλούτο των παραδόσεων και τι απώλειες εθίμων είχε στον χρόνο το ελληνικό Πάσχα.
«Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα...» τραγουδούσαν χθες τα κάλαντα στο χωριό, μόνο τα αγόρια, μια παράδοση που διατηρείται αναλλοίωτη, γιατί απλά έτσι πρέπει να είναι.
Στο σπίτι της η κ. Αγγελική, μπορεί πλέον να μην ξυπνά τέτοια μέρα από τις τρεις τα ξημερώματα, αλλά από νωρίς το πρωί είχε ήδη βάλει τα αυγά στην κατσαρόλα να τα βάψει κόκκινα με φυτική μπογιά, και είχε ζυμώσει την Κουλούρα του Χριστού, σχηματίζοντας έναν σταυρό στη μέση, όπου και τοποθέτησε στο κέντρο του το πρώτο κόκκινο αυγό.
Μέσα στην κατσαρόλα με τα αυγά, επέπλεε, ένα κομμάτι μαλλί προβάτου και μας εξηγεί: «Κόβουμε πάντα μαλλί από ένα πρόβατο και το ρίχνουμε στη βράση των κόκκινων αυγών για να πάρει χρώμα κόκκινο, ώστε μετά με αυτό και την μπογιά τους να βάψουμε τα αρνιά.
Το παίρνει ο άνδρας, πάει στη στάνη με τα πρόβατα και τα βάφει σε διάφορα σημεία τους, ώστε να έχουν καλή υγεία και παραγωγή.
Το ίδιο κομμάτι μαλλιού, μετά από τη διαδικασία βαψίματος των αρνιών, η γυναίκα το πλέκει σαν μια κορδέλα, την οποία τοποθετούμε στο λαιμό ενός προβάτου, όπου και παραμένει μέχρι... να χαθεί κάπου στα λιβάδια που βόσκει.
Την Κουλούρα του Χριστού, την Κυριακή του Πάσχα, και πριν καθίσουμε στο τραπέζι, τη σπάει ο άνδρας του σπιτιού, στο κεφάλι του, για καλοτυχία. Η ζύμη της είναι ιδιαίτερη, τη φτιάχνουμε από σταρένιο αλεύρι, στουμπισμένα στραγάλια, βάγια και βασιλικό».
Το βάψιμο των αυγών είναι δουλειά της μεγαλύτερης σε ηλικία γυναίκας του σπιτιού, ενώ οι υπόλοιπες κάνουν τις άλλες δουλειές.
Ένα από τα αυγά που θα βαφτούν, θα μπει στο εικονοστάσι, όπως λέει και τηρεί ακόμη, η κ. Αγγελική, όπου το αφήνουν μέχρι και το επόμενο Πάσχα για να το αντικαταστήσουν και πάλι.
«Το αυγό που κατεβάζεις από το εικονοστάσι το κρατάς φυλαγμένο για επτά χρόνια, για πλούτο και καλοτυχία στο σπίτι. Ποτέ δεν μυρίζει και δεν χαλάει. Μετά από επτά χρόνια αν το δεις έχει γίνει πέτρωμα, σαν γυαλί...», μας λέει με πίστη.
Σύμφωνα με τα έθιμά τους, τη Μεγάλη Εβδομάδα, ζυμώνουν μόνο τη Μεγάλη Πέμπτη και το Μεγάλο Σάββατο.
Τη δε Κυριακή του Πάσχα, μαζεύεται όλη η οικογένεια και οι συγγενείς για το ψήσιμο των αρνιών, μόνο που καθώς μας αφηγείται η κ. Αγγελική, το τι γινόταν παλιά, διαπιστώνεις ότι όχι μόνο κάποια έθιμα...έσβησαν στο χρόνο, αλλά και οι ανθρώπινοι δεσμοί αλλοιώθηκαν.
Την ακούς λοιπόν να θυμάται για την Κυριακή του Πάσχα: «Τότε ήταν αλλιώς. Μας έπαιρνε η χαρά! Η χαρά μας ήταν οι ετοιμασίες και ο πολύς κόσμος στο σπίτι, ένα σπίτι γεμάτο! Γυναίκες, άνδρες, παιδιά... ένα πανηγύρι.
Στρωνόταν ένα μεγάλο τραπέζι και μετά το φαγητό οι γυναίκες έσερναν τον χορό, τραγουδώντας δημοτικά τραγούδια. Οι νεότερες ακολουθούσαν πάντα και μάθαιναν, να τραγουδούν και να χορεύουν.
Τότε μάλιστα ξεχώριζαν όλες, ποιες ήταν παντρεμένες, ποιες αρραβωνιασμένες και ποιες ελεύθερες, από τα τσεμπέρια που φορούσαν στο κεφάλι. Όλα πλεγμένα και φτιαγμένα στο χέρι.
Οι παντρεμένες και οι αρραβωνιασμένες φορούσαν ρούχα με δαντέλα πλεγμένα, με σκούρα χρώματα, μπλε, καφέ... και με κρόσια. Οι ελεύθερες, με ανοιχτά χρώματα, ροζ, πράσινο, κεντημένα με χάντρες.
Και τους άνδρες τους ξεχώριζες το ίδιο, καθώς οι παντρεμένοι φορούσαν τσαρούχια και οι ελεύθεροι σκαρπίνια.
Ήταν μια μέρα χαράς που τα ζούσαμε σαν μια μεγάλη γιορτή, όπως της αρμόζει με γλέντι και αγάπη για όλους».
Πώς χάθηκαν τα έθιμα και οι δεσμοί; Πετάχτηκαν, θυσία στο βωμό του σύγχρονου τρόπου ζωής, όπως η κ. Αγγελική πέταξε τα όμορφα τσεμπέρια και τα κεντημένα ρούχα που είχε φτιάξει στον αργαλειό, γιατί μετά από χρόνια όταν συνέχιζε να τα φορά οι «σύγχρονες» γυναίκες την ...κοιτούσαν παράξενα!
ΦΩΤ.: Από τις 3 το πρωί ξυπνούσαν κάποτε για να φτιάξουν τα κόκκινα βραστά αυγά. Το βάψιμο των αυγών είναι δουλειά της μεγαλύτερης σε ηλικία γυναίκας του σπιτιού, ενώ ένα από τα αυγά που θα βαφτούν, θα μπει στο εικονοστάσι, όπως λέει και τηρεί ακόμη η κ. Αγγελική
