Η Λαρισαία λογοτέχνης στο σημείωμά της στέκεται σε πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη νεοελληνική ιστορία, όπως των εθνικών ευεργετών Κων/νου Βέλλιου και Στέργιου Δούμπα, αλλά και του οικουμενικού ευεργέτη Χριστόδουλου Γαλάνου, ενώ εξάρει τις ομορφιές του χωριού, χωριό που υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά προπύργια του Ελληνισμού κι ένα από τα μεγαλύτερα κεφαλοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας. Αναφέρει λοιπόν η Νέλλη Βασβατέκη:
Στα 1975 γνώρισα τον συμπορευτή της ζωής μου και μαζί του γνώρισα και τη Βλάστη. Στη Βλάστη βρήκα ν’ ακουμπήσω την ψυχή μου. Η εντύπωση του όμορφου αυτού τόπου με συνεπήρε με κυριαρχική δύναμη δανεισμένη από τη συγκίνηση σχετικών αναμνήσεων.
Ενιωσα, κατάλαβα, προσπάθησα να ερμηνεύσω το θαύμα της Βλάστης και το κατάφερα μέσα από τις σελίδες των βιβλίων των Βασδραβέλη, Καλινδέρη, Τσίρου, Τζαφέτα, Βαρβαρούση, Λόλα, της Γκίνου, της Σταμπαρίδου...
Και ήταν αυτά τα βιβλία που με έκαναν από την πρώτη στιγμή να αφεθώ σ’ ένα ταξίδι που με γέμιζε υπερηφάνεια και νοσταλγία για όσα πέρασαν και ελπίδα για όσα θα έλθουν. Εζησα την καθημερινότητα των Βλατσιωτών, γιόρτασα τις γιορτές τους, καμάρωσα τα στολίδια τους, πένθησα τις λύπες τους, ξενιτεύτηκα με τα όνειρά τους, τραγούδησα και χόρεψα με τα τραγούδια τους. Κι όλα αυτά μέσα από τις σελίδες των βιβλίων, που με τις φωτογραφίες από το πλούσιο ιστορικό αρχείο του Γιάννη Βαρβαρούση αλλά και από το νεότερο φωτογραφικό υλικό του Κώστα Τζιώλα, ζωντανεύουν τα γραφόμενα με τρόπο θαυμαστό. Μέσα από τις σελίδες τους υπάρχει ένα αέναο γίγνεσθαι που πυροδότησε αισθήματα και σκέψεις, που ξεκαθάρισε αξίες και αρχές. Οι ξενιτεμένοι Βλατσιώτες χάρισαν στον κόσμο ανθρώπους που πλουτίζουν τη ζωή ψυχικά και πνευματικά. Τα βιβλία αυτά με βοήθησαν να δω αυτό τον τόπο με μάτια αγνά και καθαρά, ανοιχτά και φωτεινά.
Κι όσο πιο πολύ γνώριζα τη Βλάστη, τόσο με κυρίευε ο έρωτάς της όσο την ανακάλυπτα, τόσο αυτή ψήλωνε, βάθαινε και με πλούτιζε. Η γνωριμία μου με τη Βλάστη γρήγορα έγινε μια σχέση βιωματική.
Η προσωπική μου φιλοσοφία είναι πως αν δεν εξετάζεις το παρελθόν, τότε αγνοείς και το παρόν και είσαι καταδικασμένος στην άγνοια. Γνωρίζοντας την ιστορία και έχοντας επίγνωση αυτής της ιστορικής διαδρομής, έχουμε χρέος να σώσουμε όσα οι χιλιετηρίδες μας παρέδωσαν. Πεντακόσια χρόνια αδιάκοπης ιστορίας βαραίνουν το χωριό. Το παρελθόν ζει μέσα μας, οι πρόγονοί μας, η πατρίδα μας, εκεί όπου ανήκουμε.
Κάθε φορά που βρισκόμουνα στη Βλάστη και σαν έπεφτε το σούρουπο στους δρόμους της, έβλεπα με τη φαντασία μου πρόσωπα βγαλμένα από το «πάνθεον» της ιστορίας, των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά και άλλα με ξεχωριστό συμβολισμό ιστορικό ή κοινωνικό που εμφανίζονταν σαν σκιές στις γωνιές των δρόμων. Κι ενώ περπατούσα ένιωθα δίπλα μου να με συντροφεύουν οι αέρινες οπτασίες τους από το παρελθόν που γίνονταν κομμάτι της μνήμης και της ιστορίας. Κι ενώ περπατούσα, ένιωθα τα βήματά μου να μετρούν ιστορία θρύλους και παραδόσεις, ενώ το βλέμμα της ιστορίας που με πήρε το κατόπι δεν με άφηνε να ανασάνω.
Οι άνθρωποι, ο τόπος, έκαναν τη σκέψη μου να χαθεί στα δαιδαλώδη μονοπάτια του παρελθόντος, τότε που η Βλάστη έσφυζε από ζωή και βροντερά ονόματα δέσποζαν στο χωριό.
Αφουγκράστηκα τη φωνή της Βλάστης, τους θρύλους αλλά και το μεγαλείο της. Ακροάστηκα τα μυστικά μηνύματα της Βλατσιώτικης γης. Αναζήτησα τη μυστική γοητεία του λαϊκού της πολιτισμού, με ευαισθησία απέναντι στην πνευματική δημιουργία. Κι όταν βρισκόμουνα και πάλι κυκλωμένη από τη σύγχρονη πεζότητα αγωνιζόμουν κλείνοντας σφιχτά τα μάτια να φτερουγίσω με τη φαντασία μου πίσω, στον κόσμο εκείνο, των ηρώων, των ευεργετών, των Μακεδονομάχων, σ’ έναν κόσμο ιδεών ανεπανάληπτο. Στη Βλάστη που γνώρισε ένδοξες εποχές οικονομικής και πολιτιστικής ακμής, που γέννησε μεγάλους ανθρώπους που άφησαν το αποτύπωμά τους σε ηρωισμό, σε κτίρια, βιβλία, μαρτυρίες και ευεργετήματα. Στη Βλάστη που χάρη σ’ αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους, σε δύσκολα χρόνια του Ελληνισμού κατάφερε να ακουστεί στα μεγάλα κέντρα της εποχής εκείνης, όπως η Βιέννη, η Βουδαπέστη, η Κωνσταντινούπολη, το Βουκουρέστι κ.α. Κι εμείς σήμερα μπορούμε να είμαστε περήφανοι γι’ αυτό το ένδοξο παρελθόν.
Ο Αγιος Μάρκος, ο Αϊ Νικόλας, με το ξυλόγλυπτο τέμπλο το φερμένο από τη Μοσχόπολη, από τον παπα-Γιώργη Σίνα, το Θωμαΐδειο Αρρεναγωγείο, το Μουσίκειο Παρθεναγωγείο, το Βρανάκειο Δημοτικό Σχολείο, όμορφα κι απέριττα αποπνέουν ιστορία και παράδοση. Γύρω τους προτομές και μνημεία επιφανών ανδρών και ηρώων, τέκνων της Βλάστης, ιστορούν παλιά μεγαλεία και αγώνες. Καθένας με την αλκή του, την αρετή του και το φρόνημά του το «εύψυχον και ελεύθερον». Αν σιωπήσεις κι αφουγκραστείς, θα αισθανθείς ότι είναι ζωντανοί. Θ’ ακούσεις ήχους και απόηχους από κάθε μεριά, μηνύματα γύρωθε, συνθήματα, βολές, κλαγγές. Σμίγουν με τους καημούς της καρδιάς του Γιάννη Φαρμάκη που δεσπόζει στον ορειχάλκινο ανδριάντα του, σε βάθρο πέτρινο, για να μας θυμίζει ότι «Ελευθερία και Ελλην ζυμώθηκαν μαζί». Αυτός ο τόπος, της όμορφης φύσης, με τις φυσικές εναλλαγές, τις δασωμένες πλαγιές, τις εκκλησιές και τα ξωκλήσια, τα παραδοσιακά Μακεδονίτικα σπίτια, ο τόπος ο φορτωμένος με ιστορικές μνήμες και σύμβολα, οδηγεί την ψυχή του ανθρώπου στην ανάτασή του προς τους ουρανούς.
Είναι όλα αυτά τα «μεγάλα θαύματα» που σε κάνουν να αγαπάς αυτή τη γωνιά της γης. Είναι η ιστορία, οι εικόνες, οι ήχοι, τα ακούσματα, οι συναντήσεις στη γενέτειρα, εκεί που με όλα αυτά γαλουχήθηκαν οι Βλατσιώτες από τα νηπιακά τους χρόνια. Είναι οι αφοσιωμένοι φίλοι, οι αγαπημένοι συγγενείς, η ανεκτικότητα του χωριού, η απλότητα, η αρχοντιά και η μεγαλοπρέπεια συνάμα που σε κάνουν να πιστεύεις ότι η ομορφιά του κόσμου υπάρχει, αν θέλει κανείς να τη δει.
Στη Βλάστη όμως είναι οι συγγενείς, οι φίλοι, που έρχονται από παντού κάθε Δεκαπενταύγουστο. Ερχονται στη Βλάστη των προγόνων, να πάρουν μνήμη και ευλογία. Έρχονται στο τραγούδι του κλαρίνου και στους ήχους των χάλκινων. Οι ρίζες τους τους βοήθησαν να βγάλουν κλαδιά κι εκείνοι ποτέ τους δεν έπαψαν να επιστρέφουν σ’ αυτές. Ερχονται στο Πανηγύρι της Παναγιάς, μια γιορτή λατρευτική μα και πανηγύρι χαράς, ξέσπασμα κεφιού, αντάμωμα και όταν ακουστούν τα χάλκινα, το κλαρίνο και τα βιολιά, όλοι μονιάζουν, χορεύουν, ανταλλάσσουν ευχές, αγκαλιάζονται, οι νότες δονούν το μυαλό και το σώμα. Κι όλοι έχουν έναν κοινό τόπο, την αγάπη για το ιστορικό χωριό τους. Οι ιριδισμοί της φύσης κατακλύζουν τα καταπράσινα λιβάδια. Κι ο τρανός χορός, έθιμο πανάρχαιο με τραγούδια ιστορικά, μεγαλόπρεπα. Τα βήματα αργά, συρτά, ρυθμικά. Ο χορός σοβαρός. Οι φωνές στεντόρειες φθάνουν στις λαγκαδιές του Σινιάτσικου, το δάσος του Αϊ –Λιά αντιβουίζει. Κι είναι η μέρα «λιόκαλη» και όλοι χαίρονται και αλληλοχαιρετιούνται. Ξεδιπλώνεται η χαρά, παραμερίζονται οι πίκρες και θύμησες παλιές χορεύουν μέσα τους. Στα πρόσωπα όλων καθρεφτίζεται ένα αίσθημα χαράς.
Βλάστη! Τόπος περιστοιχισμένος από ομορφιά, παραδόσεις και χωρίς αμφιβολία με λαμπρή και περίτρανη ιστορία. Τόπος που φέρει το φωτοστέφανο των μεγάλων αναμνήσεων που η ιστορία και η παράδοση κάνουν να ακτινοβολούν ζηλευτά πάνω από το όνομά της. Τόπος για περισυλλογή και υπερηφάνεια.
Στη Βλάστη βρίσκω τις απαντήσεις που η πόλη δεν μου προσφέρει. Το «γιατί» των πραγμάτων είναι τόσο πιο κοντά σου, αρκεί να το δεις, να το μυρίσεις, να το αναπνεύσεις, να το αγγίξεις, να το ακούσεις. Όμως κάποια στιγμή φεύγεις, κλείνεις πίσω σου την πόρτα, και καθώς παίρνεις τη στροφή και η Βλάστη χάνεται από τα μάτια σου, παίρνεις μαζί σου ένα κομμάτι από την ομορφιά της. Του χρόνου πάλι, στο «μέτρο» και στη Βλάστη, για να γεμίσω ξανά τις μπαταρίες μου. Η Βλάστη θα είναι πάντοτε εκεί, να προσμένει αυτούς που την αγαπούν.
