Της Λένας Κισσάβου
Τα έργα είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της ιστορίας των ανθρώπων και αποτελούν στοιχεία της αλήθειας της, που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Αποτελούν ακράδαντες αποδείξεις της πραγματικότητας, ενάντια σε κάθε προσπάθεια διαστρέβλωσης, είτε απόκρυψης, για οιουσδήποτε λόγους.
Ένας τέτοιος μάρτυρας της ιστορίας των Ελλήνων και του πολιτισμού τους, «αναδύθηκε» πρόσφατα στην Τουρκία και λέμε αναδύθηκε καθώς βρισκόταν κάτω από τα νερά του Ευφράτη ποταμού, μέχρι και πριν λίγο καιρό. Όταν ένα τμήμα τους υποχώρησε, βγήκε στην επιφάνεια μια μεγάλη ελληνική πόλη, ονομαζόμενη Ζεύγμα, ξαφνιάζοντας με το μεγαλείο της και τον πλούτο της.
Όπως δείχνουν τα γεγονότα, οι Τούρκοι, γνωρίζοντας την ύπαρξή της αποφάσισαν το 2000 να τη «βυθίσουν» στα νερά του Ευφράτη, αποκρύπτοντας στοιχεία του ελληνισμού που αναπτύχθηκε στο παρελθόν στα σημερινά εδάφη της. Έτσι δημιούργησαν το φράγμα του Μπιρετσίκ, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης να καλυφθεί από νερό. Σήμερα, το 80% του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται βυθισμένο, στην τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε από το φράγμα, ενώ πέρυσι για κάποιο λόγο (;) ξεκίνησαν αρχαιολογικές ανασκαφές στο σωζόμενο κομμάτι της. Υπήρξε μεν διεθνής κινητοποίηση αρχαιολόγων να μην υλοποιηθούν τότε, τα κυβερνητικά σχέδια της Τουρκίας, με το φράγμα, αλλά μάταια…
Σήμερα λοιπόν, στο πλαίσιο των αρχαιολογικών ανασκαφών, έστω και σε μικρή έκταση της πόλης Ζεύγμα, αποκαλύφθηκαν ανεκτίμητοι θησαυροί και ψηφιδωτά εξαιρετικής τέχνης.
Όσα ευρήματα διέσωσαν οι αρχαιολόγοι, κοσμούν το μεγαλύτερο μουσείο μωσαϊκών στον κόσμο, το «Zevgma Mosaic Museum», στην πόλη Γκαζιαντέπ στην Τουρκία. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται αριστουργήματα σε ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, με θέματα αναπαραστάσεις από τα Ομηρικά Έπη και σκηνές της Ελληνικής Μυθολογίας, όπως ο γάμος Διονύσου και Αριάδνης, η αρπαγή της Ευρώπης, οι Μούσες, η γέννηση της Αφροδίτης, η ιστορία της Αντιόπης και του Σάτυρου, η νύμφη Γαλάτεια, ο Ωκεανός και η Τηθύς, η Παρσιφάη, ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος, ο Αχιλλέας στην αυλή του βασιλιά Λυκομήδη κ.ά. Επιπλέον βρέθηκαν νομίσματα με πορτρέτα 12 διαφορετικών Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κεραμικές σφραγίδες από τη λειτουργία διοδίων, αγάλματα, προσωπογραφίες και εκατοντάδες άλλα ευρήματα.
Από τα πλέον σημαντικά θεωρείται το ψηφιδωτό του Διονύσου, που ήλθε στο φως το 1992. Ένα θαυμάσιο ψηφιδωτό από έπαυλη της ρωμαϊκής περιόδου (τέλος του 2ου αιώνα μ.Χ.), με διαστάσεις 3,25 x 1,45 μέτρα, το οποίο αναπαριστά την γιορτή των γάμων του Διονύσου και της Αριάδνης. Από την έπαυλη ανακτήθηκαν συνολικά 1.000 τ.μ. τοιχογραφιών και ψηφιδωτών μωσαϊκών.
Υπολογίζεται ότι η αρχαία πόλη είχε περί τις 2.000-3.000 κατοικίες.
Οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν από τον Τόμας Έντουαρντ Λόρενς το 1917 και συνεχίστηκαν το 1970 από τον Τζον Βάγκνερ.
Η ιστορία της πόλης
Σύμφωνα με ιστορικές καταγραφές: «Η ελληνική πόλη Ζεύγμα -που πολλοί έχουν χαρακτηρίσει ως δεύτερη Πομπηία- ιδρύθηκε το 300 π.Χ. από τον Σέλευκο Α' τον Νικάτορα, έναν από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ιδρυτή της δυναστείας των Σελευκιδών, που ίδρυσε την πόλη Σελεύκεια στις όχθες του Ευφράτη ποταμού και ήκμασε λόγω της θέσης της στον εμπορικό δρόμο του μεταξιού.
Η κατοίκηση στην περιοχή ξεκινά από τη νεολιθική εποχή, στην ακμή της έφτανε τους 25.000 κατοίκους. Το όνομά της το οφείλει στη γέφυρα που έγινε στην πόλη από τον Σέλευκο με λέμβους, ώσπου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τραϊανός έκτισε νέα λίθινη. Η πόλη είχε δύο τμήματα-συνοικίες , στην ουσία ξεχωριστές πόλεις, τη Σελεύκεια στην ανατολική όχθη του Ευφράτη και την Απάμεια στη δυτική. Εδώ παντρεύτηκε ο Αντίοχος Γ' ο Μέγας ενώ η πόλη χρησιμοποιήθηκε σαν πέρασμα για τον στρατό των Σελευκιδών στις εκστρατείες τους στην Παρθία και στη Βακτριανή. Τον 1ο αιώνα π.Χ. ο βασιλιάς της Αρμενίας Τιγράνης ο Μέγας συνέλαβε φυλάκισε και σκότωσε στην Ακρόπολη που βρισκόταν στη Σελεύκεια την Κλεοπάτρα Σελήνη.
Τον 1ο π.Χ. αιώνα το Ζεύγμα έγινε τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την ίδια εποχή οι Πάρθοι κατέλαβαν την Απάμεια και χώρισαν το Ζεύγμα κάνοντας τον Ευφράτη σύνορο. Η πόλη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη ενώ έγινε και έδρα της 5ης Σκυθικής Λεγεώνας (Legio IV Skcythica) που παρέμεινε εκεί μέχρι το 252 μ.Χ. που ο ρωμαϊκός στρατός ηττήθηκε από τον Σαπώρ Α' στη Βαρβαλλισό.
Το Ζεύγμα πέρασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και διατηρήθηκε έως το 637 μ.Χ. όταν καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από τους Άραβες, η πόλη σταδιακά εγκαταλείφθηκε».
