Την αναγκαιότητα λήψης επιπλέον μέτρων που θα τονώσουν την ανάπτυξη και θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, επισημαίνει σε συνέντευξή του στην «Ε» ο κ. Αλέξανδρος Μωραϊτάκης. Από τους σημαντικότερους θεσμικούς παράγοντες της αγοράς, ο κ. Μωραϊτάκης, πρόεδρος του Συνδέσμου Μελών Χρηματιστηρίου Αθηνών (ΣΜΕΧΑ), μέλος της διοίκησης του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών και πρόεδρος της NUNTIUS χρηματιστηριακής ΑΕΠΕΥ, ήταν από του λίγους που πριν από χρόνια είχαν προφητέψει τη δημοσιονομική εκτροπή της χώρας, χτυπώντας σε πολιτικές ηγεσίες και επενδυτές το «καμπανάκι» κινδύνου…
Ενόψει της αυριανής παρουσίας του στη Λάρισα, για την ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη εκδήλωση που διοργανώνει η NUNTIUS, συζητήσαμε μαζί του θέματα που απασχολούν όχι μόνον τους επενδυτές αλλά και απλούς πολίτες. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Μωραϊτάκης, με παρρησία και τόλμη λόγου, κρίνει την αποτελεσματικότητα των μέτρων, διατυπώνει τις απόψεις του για το αν κινδυνεύει η Ελλάδα με πτώχευση, για το αν θα μπορέσει και πώς να εξέλθει της οικονομικής κρίσης, απαντά στα σενάρια εξόδου της χώρας από το ευρώ, αναφέρεται στην πορεία και τις προοπτικές του ελληνικού χρηματιστηρίου, στις επενδυτικές ευκαιρίες που γεννά η κρίση και στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν προκειμένου να επανέλθουν οι μικροεπενδυτές στο χρηματιστήριο…
* Κύριε Μωραϊτάκη, τι άλλο, πρέπει να κάνουμε ως χώρα για να πείσουμε τις διεθνείς αγορές ότι υπάρχει η βούληση για διόρθωση της δημοσιονομικής εκτροπής; Πόσα ακόμη σκληρότερα μέτρα πρέπει να ληφθούν, για να υποχωρήσουν τα spreads και να βελτιωθεί η εικόνα του ελληνικού χρηματιστηρίου;
- Η Κυβέρνηση έχοντας τη διάθεση να διορθώσει τα οικονομικά της χώρας έλαβε εκ νέου σκληρά μεν αλλά αναγκαία μέτρα, αφού τα πρώτα μάλλον δεν ήταν αρκετά. Αυτό το εντόπισαν οι αγορές άμεσα και γι΄ αυτό δεν είδαμε ούτε βελτίωση στα spreads ούτε άνοδο στο χρηματιστήριο. Θα χρειαστεί όμως χρόνος προκειμένου να φανούν τα αποτελέσματα και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μέχρι να δούμε περαιτέρω βελτίωση στις αγορές και επιστροφή του spread στα επίπεδα που ήταν πριν την ανάδειξη του ελληνικού προβλήματος. Στην παρούσα φάση φαίνεται τα μέτρα αυτά είναι αρκετά σε ό,τι αφορά στη μείωση του ελλείμματος. Όμως χρειάζονται και άλλα μέτρα που θα τονώσουν την ανάπτυξη και θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Χωρίς τέτοια μέτρα ίσως υπάρξουν και παρεκκλίσεις των στόχων που ετέθησαν, όπως για παράδειγμα τα έσοδα που αναμένει από την αύξηση του ΦΠΑ. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί, αν δε συνδυαστούν και με άλλα αναπτυξιακά, θα οδηγήσουν τη χώρα σε βαθιά ύφεση και μείωσης της κατανάλωσης. Την ύφεση την αναμένουν οι ξένοι επενδυτές και αυτός είναι και ο λόγος που δεν είναι αισιόδοξοι για το Χ.Α., αφού εκτιμούν πως τα εταιρικά κέρδη θα πληγούν σημαντικά.
* Είναι αλήθεια, ότι από το 2007, τόσο στο ΕΒΕΑ όσο και στο ΣΜΕΧΑ, είχατε προϊδεάσει το επενδυτικό κοινό για την πορεία της οικονομίας. Εκφράζοντας εγκαίρως τους προβληματισμούς σας για την έλλειψη αναπτυξιακών μέτρων και καταγγέλλοντας την έκρηξη των δημοσίων δαπανών, «προφητεύσατε» τα οικονομικά δεινά που σήμερα βιώνουμε ως χώρα. Προβλέψατε την επιτήρηση, τα ληστρικά επιτόκια δανεισμού, την εκτόξευση του ελλείμματος στο 12%. Σήμερα, με δεδομένες τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν, να σας ρωτήσω ευθέως, κινδυνεύουμε με χρεοκοπία ή έχουμε, ήδη, χρεοκοπήσει;
- Από τη στιγμή που η χώρα μπορεί και εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της και δανείζεται δεν έχει πτωχεύσει. Όμως υπάρχει ανάγκη να δανειστεί με καλύτερους όρους. Αν συνεχίσει να δανείζεται με τόσο υψηλά επιτόκια τότε δύσκολα θα επιτύχει τους στόχους της. Προσωπικά θεωρώ πως πρέπει η Ε.Ε. εκτός από την πολιτική στήριξη να παράσχει και οικονομική στήριξη με χαμηλό επιτόκιο. Η πτώχευση της Ελλάδας δε συμφέρει τις μεγάλες δυνάμεις της Ε.Ε αφού αν η χώρα δεν μπορέσει να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις της τότε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα κινδυνεύσει. Πάντως ένα «πάγωμα» του 50% των δανείων επιβάλλεται για 3-5 χρόνια.
* Καταναλωτές, επιχειρηματίες, εργαζόμενοι και συνταξιούχοι στενάζουν από τα φορολογικά μέτρα που ελήφθησαν. Το ζητούμενο βεβαίως είναι η αποτελεσματικότητά τους. Ωστόσο ποια είναι η εκτίμησή σας για την επίδραση που θα έχουν στους επενδυτές;
- Τα μέτρα όπως προανέφερα αν δεν συνοδευτούν από αναπτυξιακά μέτρα και μέτρα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας τότε θα βουλιάξουμε βαθιά στην ύφεση. Θα δούμε αλματώδη αύξηση της ανεργίας, αλλά και μεγαλύτερες κοινωνικές αναταραχές. Την επενδυτική κοινότητα στην παρούσα φάση την απασχολεί η μείωση του ελλείμματος και στη συνέχεια θα την απασχολήσει η ύφεση και οι επιπτώσεις της. Η Κυβέρνηση όμως πρέπει ήδη να λάβει μέτρα ώστε όχι μόνο να προλάβει την ύφεση αλλά να προλάβει και νέες πιέσεις των επενδυτών που θα ζητήσουν κάποια στιγμή τέτοια μέτρα μέσω της στάσης τους στις αγορές.
* Θα μείνουμε ή θα φύγουμε τελικά από την ευρωζώνη, κ. Μωραϊτάκη; Που γέρνει η πλάστιγγα;
- Η λύση δεν είναι η απομόνωση και ο αποκλεισμός της Ελλάδας από την Ε.Ε. Αυτή η κίνηση θα αποδειχτεί πιο καταστροφική για την Ευρώπη για το λόγo ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του χρέους της Ελλάδας είναι δανεισμένο από τις μεγαλύτερες Ευρωπαϊκές και διεθνείς τράπεζες. Επίσης θα αναγκασθούμε να υποτιμήσουμε αρκετά την δραχμή με αποτέλεσμα τον υψηλότερο πληθωρισμό που έχει γνωρίσει η χώρα από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Η λύση λοιπόν της εξόδου της χώρας από το ευρώ δε συμφέρει κανένα. Οι ευρωπαίοι πάντως πήραν κάπως αψήφιστα στην αρχή το ελληνικό πρόβλημα. Στη συνέχεια κατάλαβαν πως το πρόβλημα αυτό το έχουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και άλλες χώρες, αλλά είδαν πως οι επιθέσεις που έγιναν στη χώρα από τους κερδοσκόπους δεν περιορίστηκαν τελικά μόνο στην Ελλάδα. Επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες αλλά και στο ευρώ. Συμπέρασμα: Προς το παρόν δεν τίθεται τέτοιο θέμα, εάν αποτύχουμε όμως, δεν θα είναι απίθανο.
* Είναι πιθανή μια προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ;
- Οι ευρωπαίοι φαίνεται πως δεν θέλουν να λάβει βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο η χώρα. Όμως αν χρειαστεί κεφάλαια και η Ευρώπη δεν δανείσει την Ελλάδα φθηνά τότε δεν θα απέκλεια μία τέτοια κίνηση. Προς το παρόν όμως φαίνεται πως ο Πρωθυπουργός χρησιμοποιεί αυτή τη δυνατότητα που έχει περισσότερο ως μέτρο άσκησης πίεσης παρά έχει λάβει μια τέτοια απόφαση. Και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι δικαιώνεται.
* Με χρέος 300 δισ. ευρώ νομίζετε ότι η χώρα μας θα καταφέρει να ορθοποδήσει και εν τέλει πότε βλέπετε το τέλος της κρίσης;
- Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Λένε την αλήθεια. Καμιά ωραιοποίηση δεν μπορεί να αλλάξει τους αριθμούς. Με χρέος 300 δισ. ευρώ και ΑΕΠ 240 δις. ευρώ η χώρα μας μπορεί να ορθοποδήσει μόνο εάν υπάρξει ευρωπαϊκή πολιτική λύση με οικονομικές συνέπειες και μεγάλη προσπάθεια και αποδοχή όλου του λαού μας. Οι χώρες της Ε.Ε πρέπει να βοηθήσουν ώστε η δημόσια και ιδιωτική ανταγωνιστικότητα να αυξηθεί, η κεφαλαιοποίηση του χρέους να μειωθεί, τα επιτόκια δανεισμού να μειωθούν, νέα αναπτυξιακά προγράμματα να αποφασισθούν, η ΕΚΤ να είναι περισσότερο βοηθητική κλπ. Ο συνδυασμός είναι απαραίτητος. Ο συνδυασμός αποτελεί το κλειδί της λύσης. Ακόμα και εάν το ΑΕΠ μείνει σταθερό και δεν μειωθεί λόγω ύφεσης (που είναι πιθανό), το χρέος θα φτάσει στο τέλος του 2010 τα 330 δις. ευρώ, δηλαδή στο 137,5% του ΑΕΠ από 125% του ΑΕΠ που είναι σήμερα. Εάν το ΑΕΠ πέσει κατά 4% το χρέος θα φτάσει στο 144% του ΑΕΠ. Είναι ένα ενδεχόμενο. Το τέλος της κρίσης το βλέπω σε 6 με 18 μήνες . Περισσότερες αποκαλυπτικές λεπτομέρειες θα πω αύριο την Κυριακή στην εκδήλωση.
* Σε όλα αυτά τα σενάρια, που εκτυλίσσονται, τί πρέπει να κάνουν οι επενδυτές; Να ακολουθήσουν συντηρητική ή επιθετική επενδυτική πολιτική;
- Οι επενδυτές θα πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί στην παρούσα φάση, να ενημερώνονται και να ζητούν συμβουλές από πιστοποιημένα στελέχη. Με τα σημερινά δεδομένα, οι εταιρίες αναμένεται να δουν τα κέρδη τους να συρρικνώνονται επομένως πρέπει να στραφούν σε αμυντικές μετοχές με προοπτικές, εξωστρέφεια και ισχυρούς ισολογισμούς. Να τηρήσουν δηλαδή μια πιο συντηρητική στάση μέχρι να βελτιωθεί η οικονομία. Μόνο όταν συμβεί αυτό θα πρέπει να αυξήσουν το ρίσκο και την έκθεσή τους σε μετοχές. Πάντως ένα σημαντικό τμήμα πρέπει να τοποθετείται σε ξένες μετοχές και ξένα ομόλογα καθώς επίσης και στην αγορά συναλλάγματος. Θα μιλήσω αναλυτικά για το θέμα αυτό αύριο την Κυριακή.
* Σε συνθήκες κρίσης, οι επενδυτές νοιάζονται πρωτίστως για το πώς θα διασφαλίσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Υπάρχει μια συγκεκριμένη στρατηγική για να πετύχουν το στόχο αυτό;
- Η στρατηγική είναι διασπορά σε χώρες, διασπορά σε κλάδους, διασπορά σε προϊόντα, διασπορά σε αναπτυσσόμενα νομίσματα, ομόλογα, μετοχές, εταιρίες επενδύσεων ακινήτων όλου του κόσμου, ETF’s για ανοδικές ή καθοδικές αγορές κ.λπ. Όμως εκτός από τη στρατηγική των επενδυτών πρέπει και η Πολιτεία να βοηθάει με τον τρόπο της στη διασφάλιση της περιουσίας των επενδυτών. Το λέω αυτό με παράδειγμα την πώληση του ΟΤΕ στην Deutsche Telekom, όπου δεν εφαρμόστηκαν ορθά οι διατάξεις που αφορούν στις δημόσιες προσφορές. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί δικαίωση για τον ΣΜΕΧΑ που είχε προσφύγει στην Ε.Ε., όμως επιλέχθηκε η τακτική του «αποφασίζουμε και διατάσσουμε» καθώς δόθηκε μόνο σε συγκεκριμένη εταιρία και στο κράτος να πουλήσει σε υψηλές τιμές και όχι στους δεκάδες ξένους και χιλιάδες μικροεπενδυτές. Αυτή η εξέλιξη στιγμάτισε το Χ.Α., έπληξε την αξιοπιστία του και κυρίως δεν προστατεύτηκαν τα δικαιώματα και η περιουσία των επενδυτών.
* Πάντως οι επιλογές που έχουν σήμερα οι επενδυτές, προκειμένου να πετύχουν καλύτερες αποδόσεις, έχουν τα υπέρ και τα κατά τους. Νομίζετε ότι σε κάποια από αυτές, κρύβεται μια ευκαιρία;
- Σίγουρα, αν η Κυβέρνηση επιτύχει τους στόχους της το ελληνικό χρηματιστήριο θα ωφεληθεί. Οι ξένοι θα τοποθετήσουν ξανά κεφάλαια και θα ανεβάσουν τις μετοχές. Αν δουν πως υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης θα αγοράσουν τράπεζες και επιλεγμένες μετοχές της υψηλής κεφαλαιοποίησης. Σε αυτές τις μετοχές λοιπόν και υπό την προϋπόθεση πως θα βελτιωθεί η εικόνα της οικονομίας τότε ναι είναι ευκαιρία. Εάν πιστεύουν σε πτώση υπάρχουν πάλι τα κατάλληλα εργαλεία.
* Πρόσφατα είχατε κάνει λόγο για την αναγκαιότητα επαναπατρισμού κεφαλαίων από το εξωτερικό, ακόμη και αδήλωτων. Θεωρείτε ρεαλιστική και εφικτή αυτή την πρόταση;
- Πρέπει να προσπεράσουμε διλλήματα προς όφελος της οικονομίας και της αποκατάστασης της αξιοπιστίας μας. Να πούμε ένα μεγάλο ναι στον επαναπατρισμό της παγκόσμιας διαχείρισης αδήλωτων κεφαλαίων (και όχι απλώς κεφαλαίων) από την Ελλάδα βάζοντας όλοι μας στην άκρη τις όποιες ενστάσεις. Χρειάζεται όμως τόλμη, γιατί η διατυπωθείσα πρόταση είναι θετική και κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά θεωρώ πως πρέπει να δούμε τα πράγματα με περισσότερο ρεαλισμό. Όχι όπως επιχειρείται τώρα, υπέρ μίας βραχυπρόθεσμης διοικητικής υποστήριξης της ρευστότητας των τραπεζών. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να επιβληθεί για ένα μικρό ποσοστό, το πολύ 10% των επαναπατριζόμενων κεφαλαίων να τοποθετείται σε ελληνικές τράπεζες ως καταθέσεις της επιλογής του επενδυτή/καταθέτη. Εάν όλα αυτά τα κεφάλαια, ακόμα και τα προνομιακά εφοπλιστικά, περνούσαν αποδεδειγμένα στην παγκόσμια διαχείριση τραπεζών ή/και χρηματιστηριακών εταιριών που λειτουργούν από την Ελλάδα, θα απέφεραν πολλαπλάσια έσοδα στο διηνεκές, που σε συνδυασμό και με άλλα θεσμικά μέτρα θα μπορούσαν να αναδείξουν τη χώρα σε διεθνές χρηματοοικονομικό κέντρο. Τα κρατικά έσοδα από τη διαχείριση αποδεδειγμένα είναι πολλαπλάσια από τον απλό επαναπατρισμό κεφαλαίων.
* Πως κρίνετε την πορεία του ελληνικού χρηματιστηρίου; Υπάρχουν οι προοπτικές για να εμπιστευτεί και πάλι ο μικροεπενδυτής τα χρήματά του στη συγκεκριμένη αγορά; Τι αποκομίζετε από την καθημερινή σας επαφή με τους ανθρώπους της;
- Μετά και την πρόσφατη άνοδο το ελληνικό χρηματιστήριο από την αρχή του χρόνου ακολουθεί την πορεία των ευρωπαϊκών αγορών. Με δεδομένα τα προβλήματα της χώρας θα έλεγα πως υπεραποδίδει. Όμως οι αποτιμήσεις έχουν υποχωρήσει δραματικά και υπάρχουν αρκετές φθηνές μετοχές. Θα πρέπει να δούμε όμως τα αποτελέσματα προκειμένου να πιστοποιηθεί η φθήνια τους. Αναφορικά με τους μικροεπενδυτές, δυστυχώς τα τελευταία χρόνια υπήρξε μία στροφή προς τους επενδυτές του εξωτερικού από τη διοίκηση του Χ.Α. αλλά και από τις μεγάλες τράπεζες βάζοντας στην άκρη τον μικρό Έλληνα επενδυτή, που γνώρισε το Χ.Α. το 1999 την περίοδο της «φούσκας» και από τότε ελάχιστοι έχουν παραμείνει ενεργοί. Οι περισσότεροι έχασαν τα κεφάλαιά τους και απομακρύνθηκαν. Η Nuntius είναι μία χρηματιστηριακή εταιρία που δίνει ιδιαίτερη σημασία στους Έλληνες επενδυτές καθώς τους θεωρεί ως την ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που θα είμαι την Κυριακή στη Λάρισα. Πρέπει οι μικροεπενδυτές να γνωρίσουν ξανά το ελληνικό χρηματιστήριο. Να καταλάβουν όμως πως δεν είναι τόπος εύκολου πλουτισμού, αλλά ένας τόπος όπου υπό συνετή διαχείριση των κεφαλαίων του μπορεί να του βελτιώσει τη συνολική απόδοση και κατά συνέπεια κάπως το βιοτικό του επίπεδο.
* Όσο όμως οι υποβαθμίσεις των ελληνικών τραπεζών από διεθνείς οίκους θα συνεχίζονται, τόσο η επιφυλακτικότητα των επενδυτών θα εντείνεται…
- Αυτό είναι αλήθεια και είναι αποτέλεσμα της στροφής που έγινε για προσέλκυση ξένων επενδυτών. Η εμπορευσιμότητα είναι βασικό κριτήριο επιλογής για τους ξένους και λίγες μετοχές μπορούν να ικανοποιήσουν αυτό το κριτήριο. Μεταξύ αυτών και οι τράπεζες. Αν όντως συνεχιστούν οι υποβαθμίσεις τότε δεν αποκλείεται να δούμε ακόμα μεγαλύτερες εκροές κεφαλαίων. Τα αποτελέσματα των τραπεζών για το 2010 δεν αναμένονται καλά, αφού από τη μία έχουν κλείσει τη στρόφιγγα των δανείων προς τις επιχειρήσεις, στο παρελθόν χορηγούσαν άκριτα δάνεια με αποτέλεσμα να έχουν τώρα μεγάλες επισφάλειες.
* Η φορολόγηση των μερισμάτων και των κερδών από μετοχές, δε συνιστούν επενδυτικά αντικίνητρα; Γιατί να επενδύσει κάποιος στο χρηματιστήριο, όταν οι φορολογικές επιβαρύνσεις αυξάνονται;
- Αισιοδοξώ ότι δε θα υπάρξει τελικά φόρος υπεραξίας. Ο επιπλέον φόρος στα μερίσματα στο 40-45% θα περιοριστεί στο 35% διότι και οι δύο φόροι είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επιβαρύνουν μόνο τους Έλληνες επενδυτές και όχι τους ξένους, οι οποίοι ελέγχουν το 50% της κεφαλαιοποίησης των ελληνικών εισηγμένων. Ειδικότερα για τον φόρο υπεραξίας δεν μπορεί πρακτικά να εφαρμοστεί. Προσωπικά, είχα εισηγηθεί λόγω της έκτακτης δημοσιονομικής εκτροπής ο φόρος στα μερίσματα να ισχύσει μόνο για τα επόμενα δύο χρόνια και να τον καταβάλουν χωρίς διακρίσεις Έλληνες και ξένοι επενδυτές.
* Αποχωρώντας κάποια στιγμή από το ΣΜΕΧΑ, για το τί θα θέλατε να σας θυμούνται; Τί έργο θα θέλατε να αφήσετε πίσω σας;
- Να βοηθήσω τη χώρα μου να αξιοποιήσει τα παιδιά του λαού μας που δεν θα βρίσκουν δουλειές υψηλής προστιθέμενης αξίας μετά από λίγο χρόνο, να κατοχυρωθεί θεσμικά η προστασία των επενδυτών και οι συνάδελφοί μου και οι επενδυτές να με κοιτάζουν στα μάτια. Να τους κοιτάζω και εγώ και να μην αντικρίζω «γυρισμένες πλάτες».
