Του Δημήτρη Βάλλα
Το θέμα είχε πριν από μερικά χρόνια αποτελέσει σημείο τριβής, αλλά και πεδίο πολλών αντιδράσεων στον ελλαδικό χώρο, μέχρι που με νομοθετικό διάταγμα επήλθε η ρύθμισή του. Βέβαια από τότε πέρασε καιρός και ναι μεν έχει επιτραπεί η καύση των νεκρών στην Ελλάδα, αλλά πρακτικά αυτή η διαδικασία αποτελεί μια χρονοβόρα, ακριβή, και αρκετά ψυχοφθόρα διαδικασία για τους συγγενείς του νεκρού που συνήθως καλούνται να εκπληρώσουν την τελευταία επιθυμία του τεθνεώτος.
¨Έτσι ήταν έκπληξη για τα δεδομένα τουλάχιστον της Λάρισας, όταν πρόσφατα σε σχετική κάρτα προβολής Γραφείου Κηδειών της πόλης εκτός από την ανάληψη τελετών και μνημοσύνων γίνονταν λόγος και σε «αποτεφρώσεις»…
Ο κ. Ευάγγελος Τζαβέλας έχει πάνω από 11 χρόνια που λειτουργεί Γραφείο Κηδειών στην πόλη, όμως με τις αποτεφρώσεις νεκρών ασχολείται μόνο το τελευταίο χρονικό διάστημα…
Είναι ο άνθρωπος που θα μας εξηγήσει το τι ακριβώς γίνεται και πως λαμβάνουν χώρα αυτές οι τελετές που ακόμα και σήμερα για την ελληνική πραγματικότητα αποτελούν «ταμπού».
Το ταξίδι της …τέφρας!
«Πράγματι, θα μας πει ο κ. Τζαβέλας, εδώ και ένα χρόνο περίπου συνεργάζομαι με τον κ. Φάνη Μπαμπούλα που διατηρεί επίσης γραφείο τελετών στη Θεσσαλονίκη με τις αποτεφρώσεις νεκρών . Στην Ελλάδα έχει επιτραπεί η αποτέφρωση νεκρών, όμως δεν μπορεί να γίνουν εδώ, γιατί δεν υπάρχουν οι ανάλογες εγκαταστήσεις που απαιτούνται.
Δεν υπάρχουν δηλαδή τα λεγόμενα κρεματόρια, έτσι η διαδικασία αυτή γίνεται κυρίως στη Βουλγαρία που είναι η κοντινότερη χώρα που διαθέτει τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις και στη Σόφια λειτουργεί σύγχρονο κρεματόριο που δημιούργησε εκεί ιταλική εταιρεία.
Εκεί καίγεται ο νεκρός μαζί με το φέρετρο και η στάχτη συγκεντρώνεται σε μία τεφροδόχο η οποία στη συνέχεια παραδίδεται στους συγγενείς.
Τον τελευταίο χρόνο είχαμε αναλάβει πέντε αποτεφρώσεις Λαρισαίων, όμως πανελλαδικά υπολογίζεται ότι γίνονται πάνω από 300 ετησίως ενώ συνέχεια έχουμε αυξανόμενο ενδιαφέρων καθώς πολλοί έρχονται από το γραφείο και ζητούν να ενημερωθούν για τις λεπτομέρειες.
Η διαδικασία όταν επέλθει το μοιραίο προβλέπει υποχρεωτικά ταρίχευση του νεκρού από ιατροδικαστή, υπεύθυνη δήλωση των συγγενών, η λεγόμενη «σφραγίδα της Χάγης» από την περιφέρεια Θεσσαλίας, οι απαραίτητες μεταφράσεις των εγγράφων και συνεννόηση με το βουλγαρικό Προξενείο που θα κλείσει και το ραντεβού με το κρεματόριο.
Έπειτα ξεκινά η μεταφορά του νεκρού στη Σόφια και οι συγγενείς μπορούν να παρακολουθήσουν εάν το επιθυμούν την τελετή. Η τέφρα μας παραδίδεται σε τεφροδόχο και υποχρεωτικά πρέπει να επιστρέψει στην Ελλάδα για ταφή, είτε για διασκορπισμό στη θάλασσα.
Για την ολοκλήρωση όλων των διαδικασιών απαιτούνται περίπου 3-4 ημέρες, ενώ το κόστος ανέρχεται από 3-4000 ευρώ και εξαρτάται κατά πολύ και από τα έξοδα των συγγενών που θα επιθυμούσαν να παρακολουθήσουν τα δρώμενα…
Τι προβλέπεται
Η καύση των νεκρών αποτελεί την διαδικασία αποτέφρωσης του πτώματος του νεκρού.
Στην Ελλάδα το θέμα τέθηκε για πρώτη φορά το 1987, όταν ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Μιλτιάδης Έβερτ απέστειλε σχετική επιστολή στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Μετά από σχεδόν 20 χρόνια, το 2006, επιτράπηκε και στην Ελλάδα με την ψήφιση σχετικού νόμου (3448/2006, άρθ. 35) η καύση σε όσους το επιτρέπει η θρησκεία τους. Εντούτοις δεν είχει προχωρήσει η υλοποίηση αυτής της νομικής πρόβλεψης καθώς παράμενε σε εκκρεμότητα το ζήτημα της χωροθέτησης.
Τον Ιούλιο του 2008, κατατέθηκε στο Ε' Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας για νομοπαρασκευαστική επεξεργασία, σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος με το οποίο καθορίζονται οι χώροι δημιουργίας κέντρων αποτέφρωσης, οι όροι και προϋποθέσεις αποτέφρωσης.
Σύμφωνα με το σχέδιο ΠΔ, Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών ιδρύονται μόνο από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού εντός της διοικητικής τους περιφέρειας και απαιτείται προηγούμενη έγκριση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Τα κέντρα μπορούν να κατασκευαστούν εντός των υπαρχόντων νεκροταφείων ή κοντά σε αυτά, αρκεί να απέχουν τουλάχιστον 500 μέτρα από νοσοκομεία, κέντρα υγείας κλπ., ενώ περιμετρικά του κτιρίου και σε πλάτος τουλάχιστον 5 μέτρων θα πρέπει να υπάρχουν ψηλά δέντρα. Την ευθύνη του ελέγχου της λειτουργίας τους θα έχουν οι δήμοι και οι κοινότητες ή οι νομαρχίες αλλά και οι υπηρεσίες των υπουργείων Υγείας και ΥΠΕΧΩΔΕ που θα μπορούν να διενεργούν έκτακτους ελέγχους.
Επιτρέπεται η αποτέφρωση νεκρού μετά την πάροδο εξήντα ωρών από τον θάνατο. Η άδεια αποτέφρωσης εκδίδεται από τον Δήμαρχο ή τον Πρόεδρο της Κοινότητας του τόπου όπου λειτουργεί το Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών.
Για την έκδοση της άδειας αποτέφρωσης απαιτούνται τα ακόλουθα:
α) Ληξιαρχική πράξη θανάτου.
β) Έγγραφη βεβαίωση ιατροδικαστή ότι η αιτία θανάτου δεν χρήζει περαιτέρω ιατροδικαστικής διερεύνησης και ότι αφαιρέθηκαν από το σώμα του νεκρού τα ακατάλληλα για αποτέφρωση ιατροτεχνικά μέρη.
γ) Ρητή, χωρίς όρο ή αίρεση, δήλωση του ίδιου του προσώπου, όσο ζούσε, ότι επιθυμούσε να αποτεφρωθεί μετά θάνατον. Αν τέτοια δήλωση δεν υπάρχει, αρκεί δήλωση, των πλησιέστερων συγγενών του έως τετάρτου βαθμού, ότι ο νεκρός επιθυμούσε να αποτεφρωθεί. Σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ συγγενών του ίδιου βαθμού, αποφαίνεται ο Εισαγγελέας στην περιφέρεια του οποίου φυλάσσεται ο νεκρός. Αν ο νεκρός είναι ανήλικος, τότε απαιτείται δήλωση και των δύο γονέων του ή αντίστοιχη δήλωση από εκείνον που ασκούσε τη γονική μέριμνα του ανήλικου τέκνου.
Η τέφρα τοποθετείται υποχρεωτικά από τα Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών εντός ειδικού σκεύους (τεφροδόχος). Η τεφροδόχος υποχρεωτικά:
α) τοποθετείται σε ειδικό χώρο φύλαξης των τεφροδόχων (τεφροφυλάκιο) εντός του Κέντρου Αποτέφρωσης ή ενός του Κοιμητηρίου ή
β) ενταφιάζεται σε υφιστάμενο Κοιμητήριο ή
γ) εγκαταλείπεται ελευθέρως στη θάλασσα και σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 ναυτικού μιλίου από την ακτή, υπό την προϋπόθεση ότι το σκεύος είναι διαλυτό στο νερό και δεν περιέχει ρυπογόνα στοιχεία.
Είναι δυνατή η διασπορά της τέφρας σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο ενθύμησης (σιντριβάνι ή ανθόκηπο) εντός του Κέντρου ή σε υπαίθριο χώρο εκτός κατοικημένης περιοχής ή στη θάλασσα.
Εφόσον δεν υφίσταται ρητή δήλωση του αποθανόντος για τη διαχείριση της τέφρας, αυτή αποφασίζεται από τους πλησιέστερους συγγενείς του έως τετάρτου βαθμού.
Σε κάθε περίπτωση αδυναμίας πραγματοποίησης της βούλησης του θανόντος, καθώς και σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ συγγενών του ίδιου βαθμού, αποφαίνεται ο Εισαγγελέας στην περιφέρεια του οποίου φυλάσσεται η τεφροδόχος.
Η εκκλησία της Ελλάδος
Για την αποτέφρωση των νεκρών η Εκκλησία έχει αντίθετη αποψη και την επιτρεπει μόνο σε ετρόδοξους και ετερόθρησκοους.
Συγκεκριμένα: «Ἡ ἐπίσημη θέση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὅπως διατυπώθηκε μὲ ἀπόφαση τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας της εἶναι κάθετα ἀντίθετη μὲ τὴν πρακτικὴ τῆς καύσης τοῦ σώματος: «ἡ Ἐκκλησία ἀπορρίπτει τὴν καῦσιν τῶν νεκρῶν ὡς θεσμὸν ἀπάδοντα πρὸς τὴν παράδοσιν Αὐτῆς» (Ἐγκύκλιος ὑπ’ ἀριθμ. 2734 τοῦ 2002). Μάλιστα ἡ τελευταία ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας, στὴν Συνεδρία τῆς 12ης Μαΐου 2010, λέγει: «Γιά τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, ἡ Ἐκκλησία γνωρίζει καὶ συνιστᾶ ὡς μοναδικὸ τρόπο ἀποσυνθέσεως τοῦ νεκροῦ σώματος τὴν ταφὴ σύμφωνα μὲ τὴν ἁγία Διδασκαλία Της καὶ τὴν ἀπό αἰώνων Παράδοσή Της». Κατόπιν τούτου, ἡ τέλεση τῆς ἐξοδίου ἀκολουθίας γιὰ ὅσους ἀποφασίζουν προηγουμένως νὰ ἀποτεφρωθοῦν εἶναι προβληματική. Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος ἀσφαλῶς δὲν ἔχει λόγο γιὰ τοὺς ἑτεροδόξους καὶ ἑτεροθρήσκους καὶ φυσικὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιμείνει γι’ αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι εἴτε ἐπιλέγουν τὴν πολιτικὴ κηδεία εἴτε δέχονται νὰ φύγουν χωρὶς ἐκκλησιαστικὴ ἱεροπραξία.»
Σε απλά Ελληνικά όποιος θέλει να ταφεί με τον Ορθόδοξο τρόπο θα πρέπει να ακολουθήσει την Ορθόδοξη παράδοση και κανόνες, όποιος δεν θέλει είναι ελεύθερος να το κάνει….
