ΑΘΗΝΑ
Το υπουργείο Δικαιοσύνης ανάρτησε για διαβούλευση νομοσχέδιο σύμφωνα με το οποίο το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης επεκτείνεται και στα ομόφυλα ζευγάρια, αλλά αποκλείει τη δυνατότητα τεκνοθεσίας (υιοθεσίας παιδιού) από ομόφυλα ζευγάρια, ενώ παράλληλα βελτιώνει ρυθμίσεις του υπάρχοντος συμφώνου.
Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του υπουργείου Δικαιοσύνης «7 χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση συμφώνου συμβίωσης που απέκλειε τα ζευγάρια του ίδιου φύλου και ενάμιση χρόνο μετά τη σχετική καταδίκη της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, παρουσιάζεται ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει τις σχέσεις συμβίωσης όσων ζευγαριών το επιλέξουν».
Το σχέδιο αυτό αποτελεί τομή για δυο κυρίως λόγους. Ο πρώτος είναι της άρσης των διακρίσεων σε βάρος πολιτών λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και η θεσμική αναγνώριση προσωπικών σχέσεων, οι οποίες βρίσκονταν ως τώρα σε μια γκρίζα ζώνη θεσμικής άρνησης, σε αντίθεση με τις αρχές της ισότητας, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και του σεβασμού της ετερότητας, και ο δεύτερος λόγος είναι η γενικότερη αναβάθμιση του συμφώνου συμβίωσης, καθώς αναγνωρίζονται οι οικογενειακοί δεσμοί μεταξύ των μερών και οι συνέπειές του ενισχύονται.
Σύμφωνα με το υπουργείο Δικαιοσύνης οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου είναι:
Α) Η επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια και η άρση της διάκρισης που είχε εισαγάγει ο προηγούμενος νόμος, η οποία οδήγησε στην καταδίκη της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Β) Η αναγνώριση των οικογενειακών σχέσεων μεταξύ των μερών του συμφώνου. Όπως έχει αποφανθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οι οικογενειακοί δεσμοί δεν δημιουργούνται μόνο μέσα από το γάμο, αλλά και μέσα από άλλες σχέσεις, αναγνωρισμένες από τον νόμο ή και όχι.
Γ) Η προώθηση της ιδιωτικής αυτονομίας, δηλαδή του σεβασμού της ιδιωτικής βούλησης των μερών. Τα μέρη μπορούν να ρυθμίσουν τις περιουσιακές τους σχέσεις, σύμφωνα όμως με τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης, διατηρώντας σε μεγαλύτερο βαθμό την περιουσιακή τους αυτοτέλεια, εφόσον το επιθυμούν, ακόμη και σε κληρονομικά θέματα. Εάν ωστόσο δεν το επιλέξουν, έχουν πλήρη δικαιώματα, περιουσιακά και κληρονομικά.
Δ) Η ανάγκη προστασίας των οικογενειακών σχέσεων και εμπέδωσης της αρχής της ισότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις των μερών. Ο νέος νόμος αντιλαμβάνεται τα δύο μέρη ως ισότιμα, αλλά δεν παραβλέπει την κοινωνική πραγματικότητα που απαιτεί την προστατευτική παρέμβαση του νομοθέτη. Έτσι, ορισμένα κρίσιμα ζητήματα ρυθμίζονται με αναγκαστικού δικαίου διατάξεις. Για παράδειγμα, τα μέρη δεν μπορούν να παραιτηθούν από την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, έχουν δικαίωμα να διεκδικήσουν διατροφή μετά τη λύση του συμφώνου κ.λπ.
Ε) Επιδιώκει ισορροπία μεταξύ της ιδιωτικής αυτονομίας και της ανάγκης προστασίας των οικογενειακών σχέσεων, με βάση τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης. Πρόκειται μεν για μια σύμβαση, δημιουργούνται ωστόσο οικογενειακές σχέσεις μεταξύ αυτών που τη συνάπτουν.
ΣΤ) Αναγνωρίζονται στα μέρη δικαιώματα τα οποία μέχρι σήμερα δεν είχαν, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η απόλαυση της οικογενειακής ζωής, αλλά και ο σεβασμός της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού. Όπως επισημαίνει και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην πλειονότητα των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, τα άτομα που συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης αποκτούν καθεστώς παρόμοιο με αυτό των έγγαμων και πρόσβαση σε πλήθος δικαιωμάτων.
«Η Ελλάδα, με τη θέσπιση του νέου συμφώνου συμβίωσης, θα πάψει να είναι μια από τις τελευταίες χώρες της Ευρώπης στις οποίες τα ομόφυλα άτομα δεν έχουν πρόσβαση σε κάποιο είδος επίσημης αναγνώρισης της σχέσης τους» υπογραμμίζει το υπουργείο Δικαιοσύνης και επισημαίνει:
«Πρόκειται για αυτονόητη σύγκλιση της νομοθεσίας με την κοινωνική πραγματικότητα, καθώς τα τελευταία χρόνια αυξάνονται και στη χώρα μας οι οικογενειακές σχέσεις που δεν ανταποκρίνονται στην παραδοσιακή οικογένεια του έγγαμου ετερόφυλου ζευγαριού και των βιολογικών παιδιών του. Η προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου σε αυτές τις διαρκώς εξελισσόμενες κοινωνικές συνθήκες είναι μια διαρκής διαδικασία. Η θέσπιση του νέου συμφώνου συμβίωσης αποτελεί ένα σημαντικό βήμα αυτής της διαδικασίας».
Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης είναι μία συμφωνία που καταρτίζεται μεταξύ δύο ετερόφυλων ή ομοφύλων συντρόφων ενώπιον συμβολαιογράφου. Με το σύμφωνο επισημοποιείται η συμβίωση και το ζευγάρι αποκτά δικαιώματα και υποχρεώσεις, οι οποίες τους εξομοιώνουν με τα παντρεμένα ζευγάρια.
