Δυνατότητες μείωσης του κόστους παραγωγής από τη χρήση μηχανικού εξοπλισμού

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Στο προηγούμενο σημείωμα ανέφερα ότι θα πρέπει όλοι οι αγρότες να τηρούν ακριβή και λεπτομερή λογιστικά βιβλία για να μπορούν να αξιολογούν τις δαπάνες που κάνουν και την απόδοσή τους, αυτό που ονομάζουμε επιστροφή του κόστους της επένδυσης.

Διότι κάθε δαπάνη που κάνουμε έχει ένα κόστος και δίνει μια επιστροφή, είτε από την αύξηση της παραγωγής είτε από τη μείωση του κόστους. Στο προηγούμενο σημείωμα αναφέρθηκα στο κόστος χρήσης του τρακτέρ που είναι πολύ μεγάλο ακόμη και για μεγάλα για τα ελληνικά δεδομένα αγροκτήματα. Αν στην εξίσωση βάλουμε και το μεγάλο μέγεθος των τρακτέρ για το σύνηθες μέγεθος των ελληνικών αγροκτημάτων, τότε έχουμε ένα δυσβάσταχτο κόστος που καλούνται να καλύψουν οι αγρότες μας. Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο, καθώς συνήθως οι αγρότες μας δεν υπολογίζουν το κόστος αυτό. Η εικόνα που βλέπουμε στις γεωργικές εκθέσεις (AGROTHESSALY, AGROTICA) με τα τεράστια τρακτέρ δείχνει ότι κάτι δεν λειτουργεί σωστά. Ο αντίλογος από την πλευρά των αγροτών είναι ότι τα μεγάλα τρακτέρ, καθώς και τα αντίστοιχα μεγάλου μεγέθους παρελκόμενα, κάνουν σε μικρό χρόνο τη δουλειά, έγκαιρα όπως απαιτείται, κάτι που καλύπτει και το έλλειμμα εργατικών χεριών που παρατηρείται. Είναι σωστό το επιχείρημα; Φοβάμαι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν στέκει.
Θα πρέπει αρχικά να τονίσουμε ότι οι καλλιέργειες παίζουν σημαντικό ρόλο στην επίπτωση των αποσβέσεων. Στο παράδειγμα του αγροκτήματος των 500 στρ. που ανέλυσα στο προηγούμενο σημείωμα, με ξηρικές καλλιέργειες ο ετήσιος κύκλος εργασιών του αγροκτήματος είναι 30-35.000 ευρώ, ενώ με ποτιστικές εκτατικές καλλιέργειες (βαμβάκι, καλαμπόκι κ.λπ.) ξεπερνά τις 100.000 ευρώ, κάτι που κάνει την απόσβεση μικρότερο ποσοστό του κύκλου εργασιών. Ο κύκλος εργασιών εκτοξεύεται με οπωροκηπευτικά που κάνει ευκολότερη την απόσβεση ακόμη και σε μικρά αγροκτήματα. Είναι προφανές ότι ο αγρότης θα πρέπει να βάλει κάτω τους λογαριασμούς του και να υπολογίσει το κόστος και το όφελος από την επένδυσή του σε νέα τρακτέρ και μηχανήματα.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε το κόστος του γεωργικού εξοπλισμού; Πρώτο στοιχείο να έχουμε τα μηχανήματα που χρειαζόμαστε και το αντίστοιχο μέγεθός τους. Ένα τρακτέρ 100 ίππων μπορεί να κινήσει ένα τετράυνο αλέτρι με πλάτος 1,2 μ. και ταχύτητα 5-6 χιλιόμετρα την ώρα, άρα μπορεί άνετα να οργώνει 5 στρέμματα/ώρα, 50 στρ./ημέρα και θέλει 10 μέρες να οργώσει τα 500 στρ. Τόσες μέρες υπάρχουν κατά κανόνα κάθε έτος και σε πολύ υγρές χρονιές με λίγη δουλειά παραπάνω την ημέρα μπορούν να τελειώσουν τη δουλειά σε μικρότερο χρόνο. Το όργωμα θα ακολουθήσει προετοιμασία του εδάφους και σπορά που θα χρειαστούν επιπλέον ημέρες εργασίας, είτε το φθινόπωρο για χειμερινές καλλιέργειες είτε την άνοιξη για ποτιστικές. Η δουλειά γίνεται σε μικρότερο χρόνο αν πάμε σε μειωμένη κατεργασία, π.χ. με καλλιεργητή και ακόμα μικρότερη αν πάμε σε ακατεργασία. Ένας καλλιεργητής 3 μέτρων με ταχύτητα εργασίας 5-6 χιλιόμετρα την ώρα καλύπτει 12-13 στρ./ώρα ή 120 στρ./μέρα και τελειώνει τη δουλειά σε 4 μέρες. Στην ακατεργασία ο χρόνος κατεργασίας μηδενίζεται. Επιπλέον, σε κάθε μέθοδο κατεργασίας (από όργωμα σε ακατεργασία) έχουμε λιγότερα μηχανήματα. Στην ακατεργασία χρειαζόμαστε μόνο μια σπαρτική. Στο κόστος πρέπει να προσθέσουμε και το κόστος καυσίμου που φτάνει με τη σπορά στα 5-6 λίτρα/στρ. για το όργωμα, 3-4 για τη μειωμένη κατεργασία και 1-2 λίτρα/στρ. για την ακατεργασία. Επομένως, μια ανάλυση του κόστους και των επιπτώσεων στην παραγωγή θα μας δώσει την καλύτερη λύση για το αγρόκτημά μας. Παράλληλα με το κόστος απόσβεσης έχουμε και το κόστος χρήσης με δαπάνες, όπως η σωστή συντήρηση που εξασφαλίζει τη λειτουργία του μηχανήματος όταν χρειάζεται και μειώνει το κόστος καυσίμου.
Μια δεύτερη λύση είναι να κάνουμε τις εργασίες με ενοικιαζόμενα μηχανήματα. Θα πρέπει να λογαριάσουμε τα έξοδα σε κάθε περίπτωση και να αποφασίσουμε τι μας συμφέρει. Είναι προφανές ότι η διατήρηση ιδιόκτητων μηχανημάτων μάς κάνει ανεξάρτητους και κυρίως μας επιτρέπει να κάνουμε τις εργασίες όταν πρέπει, που ξέρουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό για τη Γεωργία. Επομένως, πρέπει να υπολογίσουμε το κόστος και το όφελος για να αποφασίσουμε τι μας συμφέρει. Πάντα με χαρτί και μολύβι.
Τρίτη λύση κάποια μορφή συνεταιριστικής χρήσης του εξοπλισμού. Εδώ έχουμε διάφορες λύσεις που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε. Για παράδειγμα, αν συνεργάζονταν δύο ή περισσότερα αγροκτήματα, θα αύξαναν τα χωράφια που θα κατανέμονταν οι αποσβέσεις και θα μείωναν το κόστος των αποσβέσεων. Αν οι χειριστές ήταν περισσότεροι, θα μπορούσαν να εργαστούν περισσότερες ώρες την ημέρα και να τελειώσουν τις εργασίες ταχύτερα. Μια δυνατότητα είναι η δημιουργία συνεταιρισμών ανταλλαγής εργασιών με μηχανήματα. Να δημιουργηθεί μια μορφή συνεταιρισμού που τα μέλη του θα ανταλλάσσουν εργασίες με μηχανήματα. Με τον τρόπο αυτόν θα μειωθούν τα παρελκόμενα που έχει κάθε αγρόκτημα, μειώνοντας έτσι το κόστος, ενώ θα αυξηθεί ο χρόνος χρήσης των μηχανημάτων που θα μειώσει τις αποσβέσεις ανά στρέμμα. Η κάθε εργασία θα κοστολογείται από τον συνεταιρισμό και θα συμψηφίζονται οι χρεώσεις. Αυτό που γίνεται τελικά είναι να δημιουργούνται μέσω του συνεταιρισμού ομάδες παραγωγών που συνεννοούνται μεταξύ τους και ανταλλάσσουν εργασίες, μειώνοντας ουσιαστικά το κόστος χρήσης των μηχανημάτων. Τέτοιοι συνεταιρισμοί ανταλλαγής εργασιών με μηχανήματα υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα. Θυμάμαι ότι πριν λίγα χρόνια, το 2018, προκηρύχθηκε ένα πρόγραμμα από την Περιφέρεια Θεσσαλία (του άρθρου 16.1-2 Δράση 1) για έρευνα στη Γεωργία. Είχαμε κάνει μια πρόταση με τον Συνεταιρισμό της Νίκαιας και την Αγροτική Ανάπτυξη για να αναπτύξουμε έναν τέτοιο συνεταιρισμό και να δούμε αν λειτουργεί στις δικές μας συνθήκες. Η Περιφέρεια Θεσσαλίας, αντίθετα με άλλες Περιφέρειες της χώρας, ούτε αξιολόγησε τα προγράμματα και φυσικά η ιδέα της δοκιμής δημιουργίας ενός συνεταιρισμού δεν προχώρησε.
Κλείνοντας, θέλω να τονίσω ότι η χρήση μηχανημάτων, που είναι απαραίτητη στη σημερινή Γεωργία, είναι ένα σημαντικό μέρος του κόστους παραγωγής. Οι αγρότες πρέπει να το αξιολογούν συνεχώς για να πετύχουν την ελαχιστοποίησή του, για να μειώσουν το κόστος παραγωγής και να μην παρακαλούν τον εκάστοτε υπουργό Γεωργίας να τους καλύπτει με επιδοτήσεις και αποζημιώσεις, που δεν ξέρουμε μέχρι πότε θα είναι διαθέσιμα.