Η φετινή χρονιά, μέχρι σήμερα, δείχνει να είναι ιδιαίτερη. Ξεκινήσαμε με ξηρές συνθήκες τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο (5 και 17 χιλιοστά βροχής - στοιχεία μετεωρολογικού σταθμού ανάμεσα Λάρισα και Τύρναβο). Ακολούθησαν βροχερός Νοέμβριος (μετά τις 6/11, 62 χιλιοστά βροχής ) και μέρος του Δεκεμβρίου (48 χιλιοστά) που καθυστέρησαν τις σπορές με συμβατική καλλιέργεια. Ακολούθησε ξηρασία με ανοιξιάτικες θερμοκρασίες μέχρι πριν από λίγες μέρες και από 24/1 άρχισαν βροχές και μετά τις 26/1 και αρκετό κρύο που αναμένεται να γίνει δριμύτερο με πρόβλεψη για θερμοκρασίες κάτω του μηδενός. Οι αγρότες βλέπουν τις καλλιέργειές τους να αντιδρούν περίεργα. Ειδικότερα, τα σιτηρά βρίσκονται σε διάφορα στάδια. Όσοι έσπειραν νωρίς (όσοι εφάρμοσαν ακατεργασία ή μειωμένη κατεργασία) έχουν καλά φυτρωμένες φυτείες με αναπτυγμένα φυτά. Όσοι έσπειραν μετά τις βροχές τον Δεκέμβριο, έχουν φυτείες με νεοφυτρωμένα φυτά. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα πρέπει να εφαρμόσουν την αζωτούχο λίπανση στις διαφορετικές φυτείες τους;
Η διαχείριση του σίτου (αλλά και άλλων καλλιεργειών) σχετίζεται με το στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Η αναγνώριση των σταδίων ανάπτυξης βοηθά τους παραγωγούς στη λήψη σωστών αποφάσεων που θα οδηγήσουν σε υψηλή, καλής ποιότητας, παραγωγή. Σε αυτό μας βοηθά η γνώση των φαινολογικών σταδίων ανάπτυξης της κάθε καλλιέργειας.
Στο διάγραμμα φαίνονται τα φαινολογικά στάδια ανάπτυξης του σκληρού σίτου, δηλαδή τα στάδια ανάπτυξής του κατά τη κλίμακα Feekes, που είναι 11.
Ας δούμε ποια είναι τα φαινολογικά στάδια του σκληρού σίτου και πώς μπορούν να μας βοηθήσουν στη διαχείριση της καλλιέργειας. (Ανάλυση με φωτογραφίες στα Αγγλικά μπορεί να βρείτε στο HTTPS://OHIOLINE.OSU.EDU/FACTSHEET/AGF-126).
Στάδιο 1 είναι το φύτρωμα. Το φυτό έχει έναν βλαστό με έναν αριθμό φύλλων.
Στάδια από 2-5 είναι το αδέλφωμα (φωτογραφία). 2 αρχίζει το αδέλφωμα, 3 τα αδέλφια διαμορφώνονται, 4 αρχίζει η έκπτυξη των στελεχών των αδελφιών, 5 τα αδέλφια αρχίζουν να αναπτύσσονται. Το στάδιο αυτό αρχίζει για τη Θεσσαλία τον Ιανουάριο και τελειώνει τον Φεβρουάριο. Προς τα μέσα Φεβρουαρίου η ημέρα μεγαλώνει και οι θερμοκρασίες αρχίζουν να ανεβαίνουν. Το φυτό αρχίζει να αναπτύσσεται έντονα. Την περίοδο αυτή χρειάζεται άζωτο για να καλύψει τις ανάγκες της έντονης ανάπτυξης. Γι’ αυτό πρέπει να εφαρμόσουμε γύρω στα μέσα Φεβρουαρίου (κάπου στο στάδιο 3 έως 4) αζωτούχο λίπανση. Θέλουμε λίπασμα που θα αποδοθεί σταδιακά στα φυτά και θα καλύψει τις ανάγκες της ανάπτυξης των στελεχών ή του καλαμώματος. Γι’ αυτό σε αυτήν τη φάση πρέπει να εφαρμόσουμε το άζωτο σε αμμωνιακή μορφή (θειική αμμωνία, ασβεστούχο νιτρική αμμωνία) ή ουρία που θέλουν χρόνο να μετατραπούν σε νιτρικά που προσλαμβάνουν ευκολότερα τα φυτά μας. Στόχος να επαρκέσει το λίπασμα για περίπου έναν μήνα στα στάδια ανάπτυξης των φυτών μέχρι την εμφάνιση του φύλλου-σημαία και του ξεσταχυάσματος. Επομένως, η πρώτη δόση επιφανειακής λίπανσης πρέπει να εφαρμοστεί όταν τα φυτά είναι ανάμεσα στο 3 και 4 στάδιο.
Στάδιο 6 είναι τότε που εμφανίζεται στη βάση του βλαστού ο πρώτος κόμβος. Στο 7 φαίνεται και ο δεύτερος κόμβος. Ο πρώτος κόμβος είναι 3-8 εκ πάνω από το έδαφος και ο δεύτερος 10-15. Στο στάδιο 8 το φύλο-σημαία αρχίζει να φαίνεται ακόμη, όμως τυλιγμένο χωρίς να έχει εκπτυχθεί πλήρως. Στο 9 το φύλο σημαία έχει εκπτυχθεί και φαίνεται το γλωσσίδιο στη βάση του. Το 10 είναι το στάδιο ανάπτυξης του στάχεως. Το φύλο-σημαία είναι ένα κρίσιμο στοιχείο για την παραγωγή του χωραφιού. Εκτιμάται ότι προσφέρει το 75% της φυλλικής επιφάνειας που θα τροφοδοτήσει το γέμισμα του στάχεως και του σπόρου. Γι’ αυτό πρέπει να το κρατήσουμε υγιές. Αν υπάρχει κίνδυνος ασθενειών ή άλλων προσβολών, πρέπει να ψεκάσουμε. Τα στάδια 8 και 9 για τις μέσες συνθήκες της Θεσσαλίας γίνονται στα τέλη Μαρτίου και αρχές Απριλίου.
Στο στάδιο 10 αρχίζει το φούσκωμα (γκάστρωμα) και η έκπτυξη του στάχεως. Ακολουθεί η γονιμοποίηση στο 10.5 και το γέμισμα του σπόρου με το στάδιο 11 να είναι η ωρίμανση.
Τα στάδια ανάπτυξης του φυτού βοηθούν τον αγρότη να αποφασίσει για τις καλλιεργητικές φροντίδες που θα εφαρμόσει. Στο διάγραμμα βλέπουμε την κόκκινη γραμμή να δίνει την απορρόφηση αζώτου από τα φυτά και ουσιαστικά τις ανάγκες του. Στα στάδια 1, 2 και 3 έχουμε πολύ μικρή απορρόφηση αζώτου. Γι’ αυτό η βασική λίπανση με άζωτο είτε πρέπει να είναι πολύ μικρή, είτε αν η προηγούμενη καλλιέργεια αφήνει υπολειμματικό άζωτο (ψυχανθή, αρδευόμενες βαμβάκι, καλαμπόκι) δεν χρειάζεται. Σημειώστε ότι το διάστημα από τη σπορά μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου είναι συνήθως περίοδος βροχών και άζωτο που δεν θα απορροφηθεί από τα φυτά μπορεί να εκπλυθεί. Στο στάδιο 3-4 αρχίζει η μεγάλη ανάπτυξη των φυτών και η μεγάλη ζήτηση αζώτου. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε την κύρια ποσότητα αζώτου που θα καλύψει τις ανάγκες μέχρι τα μέσα με τέλος Μαρτίου (στάδιο 9). Προφανώς το άζωτο που εφαρμόσαμε στα μέσα Φεβρουαρίου δεν επαρκεί μέχρι το τέλος της ανάπτυξης των φυτών. Γι’ αυτό μια δεύτερη δόση αζωτούχου λίπανσης στα μέσα Μαρτίου (στάδια 6-7), κυρίως με νιτρική μορφή αζώτου, βοηθά την παραγωγή. Ειδικότερα, για το σκληρό σιτάρι έχουμε μια δεύτερη ανάγκη. Οι πρωτεΐνες του σπόρου δημιουργούνται από άζωτο που απορροφά το φυτό από το έδαφος στις αρχές Απριλίου, όταν αρχίζει να γεμίζει. Επομένως, η δεύτερη εφαρμογή λιπάσματος τον Μάρτιο συμβάλλει στην παραγωγή υψηλής ποιότητας σκληρού σίτου με πρωτεΐνες πάνω από 13,5%. Ακριβώς αυτό που επιδιώκει η βιομηχανία ζυμαρικών της χώρας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
