Το ενεργειακό και οικονομικό κόστος της άρδευσης είναι τεράστιο στη Θεσσαλία και ιδιαίτερα στην Ανατολική. Η άντληση του νερού από βαθιές γεωτρήσεις για το πότισμα του 70% των καλλιεργειών μας απορροφά κάθε χρόνο 700 GWh, διπλάσια ενέργεια απ’ όση θα παράγει το ΥΗ της Μεοσώρας, όταν και αν ποτέ λειτουργήσει. Η λύση, προφανώς, είναι η αντικατάσταση των γεωτρήσεων με επιφανειακά νερά, αλλά αυτό φαίνεται όνειρο με το πολιτικό μας προσωπικό. Μπορούμε, όμως, να μειώσουμε ουσιαστικά τις εφαρμοζόμενες ποσότητες νερού και το αντίστοιχο ενεργειακό και οικονομικό κόστος με χρήση νέων τεχνολογιών. Όλοι γνωρίζουμε ότι σήμερα η άρδευση των χωραφιών γίνεται εμπειρικά. Βλέπουμε την εικόνα των φυτών και αποφασίζουμε πότε θα ποτίσουμε. Την ποσότητα κανονίζουμε, επίσης, εμπειρικά. Σε άλλες καλλιέργειες ποτίζουμε με πρόγραμμα κάθε ορισμένες μέρες. Σήμερα, υπάρχουν προγράμματα που μπορούν να μας συμβουλεύουν πότε και πόσο να ποτίσουμε. Είναι συνδεδεμένα με μετεωρολογικούς σταθμούς, εισάγουμε στοιχεία για τον τύπο του εδάφους, την καλλιέργεια και μπορεί να μας δίνει συμβουλές για το πότε και πόσο πρέπει να ποτίσουμε. Άλλα συστήματα χρησιμοποιούν αισθητήρες υγρασίας εδάφους σε συνδυασμό με μετεωρολογικά στοιχεία και στοιχεία χωραφιού και καλλιέργειας και μας συμβουλεύουν. Σε κάθε περίπτωση, πετυχαίνουμε σημαντικές οικονομίες, αλλά και βελτίωση της παραγωγής μας. Αν αυτά συνδυαστούν με χρήση συστημάτων στάγδην άρδευσης, θα μας δώσουν σημαντικές οικονομίες νερού, ενέργειας και κόστους. Είδατε κάποιο επείγον πρόγραμμα προώθησης τέτοιων δράσεων; Εγώ ούτε κουβέντα δεν άκουσα.
Η κτηνοτροφία μας βρέθηκε μπροστά σε τεράστιες αυξήσεις του κόστους των εισροών. Οι αυξήσεις στα δημητριακά μετά τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας δημιούργησαν τεράστια αύξηση του κόστους παραγωγής, που δεν απορροφήθηκε άμεσα από αυξήσεις τιμών στα προϊόντα ζωικής παραγωγής. Οι διπλές καλλιέργειες που ανέφερα σε προηγούμενο σημείωμα θα αύξαναν την προσφορά ζωοτροφών και θα μείωναν κάπως τις τιμές. Θα δημιουργούσαν και μια καλή ευκαιρία για παραγωγή προϊόντων με τοπικά παραγόμενες ζωοτροφές που θα βοηθούσε στην εμπορία στο μέλλον. Η απότομη αύξηση των τιμών δημιούργησε ανάγκη μεγαλύτερου κεφαλαίου κίνησης, που, δυστυχώς, δεν κάλυψε το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Η Κυβέρνηση θυμήθηκε να επιδοτήσει τις ζωοτροφές, αλλά ένα εξάμηνο αργότερα. Δεν ξέρω σε ποια έκταση, αλλά φαίνεται ότι κάποιοι στην απελπισία τους εγκατέλειψαν την κτηνοτροφία και έσφαξαν το ζωικό κεφάλαιο. Το άσχημο με την κτηνοτροφία είναι ότι όποιος φεύγει δεν ξαναγυρνά. Και το έλλειμμα παραγωγής κρέατος, γάλακτος και τυριών της χώρας θα παραμένει και θα διευρύνεται. Είναι τραγικό να καμαρώνουμε για τις επιτυχίες του τουρισμού μας και ένα μεγάλο μέρος των εσόδων να φεύγει εκτός χώρας για εισαγωγή κτηνοτροφιών προϊόντων (και ντομάτες Πολωνίας κ.λπ. βρίσκαμε στα σούπερ μάρκετ το καλοκαίρι). Η σύνδεση γεωργικής παραγωγής και τουρισμού είναι απαραίτητη για πολλούς λόγους, όπως η διαφήμιση της ελληνικής παραγωγής και κουζίνας, αλλά είναι σημαντικό να μένουν τα χρήματα στη χώρα. Όλα αυτά χρειάζονται κίνητρα και προσπάθεια, που, δυστυχώς, δεν γίνονται.
Η αξιοποίηση της βιομάζας για παραγωγή ενέργειας και, κυρίως, θέρμανση στα σπίτια, αλλά και μονάδες, όπως θερμοκήπια ή μικρές βιοτεχνίες, θα βοηθούσε να αυξηθεί το εισόδημα των αγροτών, αλλά και να λύσουν το άμεσο πρόβλημα θέρμανσής τους τον δύσκολο χειμώνα που έρχεται.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν και πολλές άλλες ιδέες για μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και αύξηση της παραγωγής στη Γεωργία που θα βοηθούσε και την κτηνοτροφία. Η αύξηση της παραγωγής είναι κρίσιμη και για την τροφοδοσία με τρόφιμα πολλών περιοχών του πλανήτη. Ένας λιμός στην Αφρική θα δημιουργούσε ισχυρή πίεση μεταναστών στην Ευρώπη, με τη χώρα μας για πρώτη στάση. Άλλο ένα σημαντικό κίνητρο να αυξήσουμε την παραγωγή μας. Να στείλουμε βοήθεια, ίσως και τεχνικές συμβουλές, για να περιορίσουμε τους κινδύνους.
Το πρόβλημα είναι ότι το πολιτικό σύστημα της χώρας δεν ασχολείται με το θέμα. Το ΥΠΑΑΤ ασχολείται με τις συνδεδεμένες επιδοτήσεις. Το πρόγραμμα για την ΚΑΠ που υπέβαλε δεν εγκρίθηκε και απέσπασε παρατήσεις 38 σελίδων. Τα περισσότερα απ’ όσα έγραψα υπάρχουν στις παρατηρήσεις.
Να ελπίσουμε ότι με τις αλλαγές που θα γίνουν θα προωθηθούν ιδέες, όπως η βελτίωση της υγείας του εδάφους, η προστασία των εδαφών από διάβρωση, η χρήση αμειψισπορών και καλλιεργειών φυτοκάλυψης, η ανάπτυξη μονάδων μεθανικής ζύμωσης και η ανάπτυξη κυκλικής οικονομίας; Ας το ελπίσουμε για το μέλλον. Αλλά άμεσα μέτρα ανακούφισης από την επερχόμενη ενεργειακή κρίση δεν φαίνεται να υπάρχει προοπτική να ληφθούν. Φαίνεται ότι οι πολιτικοί μας, αλλά και οι δημοσιογράφοι που κάνουν τις ερωτήσεις, δεν καταλαβαίνουν τα προβλήματα στην Αθήνα που ζουν. Θα τα βρουν, όμως, πολύ σύντομα μπροστά τους.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
