Με το σημερινό μας αφιέρωμα θα θέλαμε να τιμήσουμε την προσφορά τους. Θα θέλαμε επίσης να θυμίσουμε σε όλους πως αυτό το επίτευγμα του ταμιευτήρα Κάρλας δεν θα είναι εύκολο να το προστατέψουμε εάν δεν λάβουμε υπόψη ότι η βασική τροφοδοσία του νέου οικοσυστήματος γίνεται από τον Πηνειό ποταμό, με ό,τι κινδύνους αυτό συνεπάγεται λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται σήμερα ο ποταμός και της απειλής παγίωσης της λειψυδρίας. Αυτό αναφέρει η Ε.Δ.Υ.ΘΕ., μνημονεύοντας την αναντικατάστατη συμβολή στην ολοκλήρωση των -επί σειρά ετών- μισοτελειωμένων έργων του ταμιευτήρα Κάρλας, του φωτισμένου Λαρισαίου γεωπόνου καθηγητή Γιώργου Χατζηλάκου. Πιο συγκεκριμένα και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, η Ε.Δ.Υ.ΘΕ. -απαντώντας σε σχετική ερώτηση για το ποιο χαρακτηριστικό ή εμβληματικό έργο στη Θεσσαλία συνδέεται περισσότερο με την ημέρα αυτήν- αναφέρει τα ακόλουθα:
Χωρίς δισταγμό, επιλέγουμε ως ένα τέτοιο έργο την τεχνητή λίμνη (ταμιευτήρα) που δημιουργήθηκε στη θέση της παλιάς λίμνης - έλους της Κάρλας.
Τρεις είναι οι λόγοι που μας οδήγησαν σε αυτήν την επιλογή.
Ο πρώτος επειδή μας δίνεται η ευκαιρία να ανασύρουμε από το παρελθόν τις θέσεις ενός σημαντικού ανθρώπου, Θεσσαλού και επιστήμονα, του αείμνηστου Γιώργου Χατζηλάκου (Γ.Χ.).
Ο δεύτερος λόγος συνδέεται με αυτόν καθαυτόν τον οικολογικό χαρακτήρα, την ιστορία του συγκεκριμένου έργου και τα μηνύματα που αυτή «εκπέμπει».
Ο τρίτος λόγος είναι η επιδίωξή μας να συνειδητοποιήσουν οι συμπολίτες μας (και ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές) την αξία της ιστορικής αλήθειας για τα έργα του τόπου τους, αλλά και το όνειδος της ιστορικής στρέβλωσης σχετικά με την «αποξήρανση» της Κάρλας και την επιχείρηση κατασυκοφάντησης που πριν πολλά χρόνια επιχείρησαν (μερικοί συνεχίζουν ακόμη....) κάποιοι ημιμαθείς λαϊκιστές, οδηγημένοι από έναν ανεξέλεγκτο ψευδο-ιδεολογικό δογματισμό, χωρίς κανέναν σεβασμό στα ιστορικά στοιχεία, αλλά και στα βιώματα και τους αγώνες των προπάππων μας στη Θεσσαλία.
Ας δούμε μερικά αποσπάσματα από τις θέσεις του Γ.Χ. στο θέμα αυτό, μέσα από το έργο του «Η ΔΗΘΕΝ ΔΙΚΗ» (2002).
Γράφει ο Γ.Χ.:
«Η αποξήρανση της Κάρλας ...ήταν ένα έργο θεμελιώδες (και) αφορούσε την αντιπλημμυρική προστασία της ανατολικής λεκάνης του θεσσαλικού λεκανοπέδιου και την εξυγίανση του χώρου που ζούσαν 300.000 ψυχές, στη συντριπτική πλειοψηφία τους αγρότες, που τους θέριζε η ελονοσία, και κοντά σε αυτήν και η φυματίωση.
Τα έργα (γιατί πρόκειται για σειρά έργων) απασχόλησαν όλες τις κυβερνήσεις μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας... Σχεδόν όλοι οι κυβερνήτες ...βασανίστηκαν με το πρόβλημα της Θεσσαλίας στην ταραχώδη περίοδο των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα...».
«Σύμφωνα με την αρχική - ολοκληρωμένη μελέτη (Nobile 1913) τα Παρακάρλια, μια γονιμότατη έκταση ...με περιοδική κατάκλιση, έπρεπε να προστατευθούν από τις πλημμύρες, να αποξηρανθούν, να αποστραγγιστούν-υποστραγγιστούν και μετα τη φυσική απόπλυση των εδαφών και την απομάκρυνση των υδατοδιάλυτων αλάτων να αξιοποιηθούν γεωργικά.
Κοντολογίς, εκτάσεις ανεκμετάλλευτες τελείως ή φτωχές βοσκές που ήταν, να καλλιεργηθούν εναλλάξ (διετής ή τριετής αμειψισπορά) με σιτηρά - αρδευόμενα - σκαλιστικά.
Αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχία του στόχου αυτού ήταν ...να γίνει η κένωση της λίμνης (αυτά τα 45.000 στρέμματα περίπου με μόνιμη κατάκλιση ...) και η δημιουργία μετά πάροδο 3-4 ετών μιας άλλης λίμνης, ενός ταμιευτήρα, μικρότερου σε εμβαδό..., αλλά μεγαλύτερης χωρητικότητας σε νερό στην ίδια περίπου θέση... Μια λίμνη με καθαρά νερά και όχι υφάλμυρα που ήταν τα της Κάρλας πριν γίνει η κένωσή της, ακατάλληλα όχι μόνο για ύδρευση, αλλά και άρδευση... Αυτή είναι η αλήθεια (και όχι) τα όσα οι αμαθείς και κακόβουλοι υποβάλλουν έντεχνα περί Κάρλας».
Στο ίδιο έργο του ο Γ.Χ. αναφέρεται και στις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν «ως προς το οικονομικό μέρος του έργου», το κόστος της σήραγγας εκκένωσης κ.λπ.
Όμως, όπως γράφει ο Γ.Χ., με «...τη ραγδαία πρόοδο της τεχνολογίας στα εκσκαπτικά - χωματουργικά μηχανήματα και τα λοιπά τεχνικά μέσα (αεροσυμπιεστές, αεραγωγοί, γεωτρύπανα κ.ά.) οι συντελεστές οικονομικής ευστάθειας του έργου άλλαξαν θεαματικά προς το καλύτερο. Σ’ αυτό θα μπορούσε να προστεθεί και η πρόοδος που έγινε στην 25ετία αυτήν στο ιδιοκτησιακό με την αποκατάσταση των ακτημόνων καλλιεργητών και τον περιορισμό σε μέγεθος και αριθμό των τσιφλικιών. Έτσι η γενιά των τεχνικών του 50 ενθαρρύνθηκε προς την κατασκευή».
Και συνεχίζει για το έργο της Κάρλας ο Γ.Χ.: «Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα έργων, στα οποία συμφώνησαν όλοι οι δυνάμενοι να έχουν γνώμη επιστήμονες - τεχνικοί – γεωτεχνικοί, από το 1913 μέχρι σήμερα. Κανένας, μα απολύτως κανένας, δεν μίλησε για ανωφελές ή επιζήμιο έργο. Εκείνο που λέγεται και επιζητείται από όλους μας είναι η ολοκλήρωσή του, δηλαδή η κατασκευή και των υπόλοιπων έργων, όπου περιλαμβάνεται και ο ταμιευτήρας, για να μην είναι μισοτελειωμένο. Η ολοκλήρωση του θα μπορούσε να έχει γίνει από το 1966-67 και εντεύθεν (το 1966 είχε ολοκληρωθεί η εξυγίανση των εδαφών)...».
Επίσης ο Γ.Χ. αναφέρει πως: «Το περιβάλλον του βιοτόπου που καταλάμβανε 180.000 στρέμματα περίπου (σημ. δηλαδή η πρώην λίμνη - έλη της Κάρλας), με την ολοκλήρωση του έργου θα είχε μια αλλαγή προς το καλύτερο... Θα είχαμε στην Κάρλα κάτι ανάλογο με την Κερκίνη και τον Ταυρωπό ...εάν το έργο δεν έμενε μισοτελειωμένο» (σημ.: το έργο ολοκληρώθηκε μερικά χρόνια αργότερα και εγκαινιάστηκε το 2018, όταν ο αείμνηστος Γ.Χ. είχε ήδη φύγει από τη ζωή).
Κλείνοντας σχετικά με το βιβλίο του Γ.Χ., παραθέτουμε ένα απόσπασμα με την πικρία που εκδηλώνει για τις συγχύσεις που καλλιεργήθηκαν για την Κάρλα και τις συνειδητές στρεβλώσεις κάποιων ανιστόρητων δήθεν οικολόγων:
«Είναι αναληθές ...πως δήθεν έγινε η σήραγγα (σημ.: εκκένωσης) για να δοθούν καλλιεργήσιμα στρέμματα στους Θεσσαλούς. Είναι αναληθές ...πως δήθεν (η κένωση της Κάρλας) αφαίρεσε υδατικούς πόρους από τον θεσσαλικό κάμπο. Το αληθές είναι πως εξυγίανε τους υδατικούς πόρους, απομακρύνθηκαν τα υφάλμυρα νερά, ...εξυγίανε τα παθογενή εδάφη που ...ήταν αλατούχα και αλκαλιωμένα, εξυγίανε την περιοχή από τις εστίες των κουνουπιών και απάλλαξε τη Θεσσαλία από τη μάστιγα της ελονοσίας και της φυματίωσης».
Σήμερα οι νεότερες γενιές έχουν την τύχη να απολαμβάνουν τα αγαθά και τις τεράστιας σημασίας θετικές επιπτώσεις από τα έργα Κάρλας, που, έστω με καθυστέρηση περίπου τριάντα ετών, κατασκευάσθηκαν και παραδοθήκαν σε λειτουργία, με βάση το όραμα, τον σχεδιασμό και την επίπονη προσπάθεια φωτισμένων ανθρώπων μιας άλλης εποχής.
Με το σημερινό μας αφιέρωμα θα θέλαμε να τιμήσουμε την προσφορά τους. Θα θέλαμε επίσης να θυμίσουμε σε όλους πως αυτό το επίτευγμα του ταμιευτήρα Κάρλας δεν θα είναι εύκολο να το προστατέψουμε, εάν δεν λάβουμε υπόψη ότι η βασική τροφοδοσία του νέου οικοσυστήματος γίνεται από τον Πηνειό ποταμό, με ό,τι κίνδυνους αυτό συνεπάγεται λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται σήμερα ο ποταμός και της απειλής παγίωσης της λειψυδρίας.
Τέλος, με οδηγό τους αγώνες των προηγουμένων γενεών που συνέβαλαν στην Κάρλα, να συνεχίσουμε ανυποχώρητα τη δική μας προσπάθεια για την ολιστική αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας, για την απόκρουση των κινδύνων ζωής και ασφάλειας (πλημμύρες, ξηρασία), καθώς και της οικολογικής καταστροφής από την κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων και την υποβάθμιση των παραγωγικών δυνατοτήτων του τόπου μας.
Προσδοκούμε βεβαίως στη συμβολή των νεότερων γενιών για την ολοκλήρωση της αναγκαίας ενίσχυσης του υδατικού δυναμικού, ένα ζήτημα που δυστυχώς τυγχάνει συχνά να βρίσκεται υπό την ευθύνη πολίτικων παραγόντων περιορισμένης υπευθυνότητας και αξιοπιστίας.
Στο θέμα αυτό όμως θα επανέλθουμε με άλλη ευκαιρία...
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος Δ.Σ. ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
