Ο ΤΜΤ καλύπτει μια περιοχή από τον Τύρναβο μέχρι τη Γιάννουλη, από τον οποίο αρδεύονται γύρω στα 7.000 στρέμματα. Παλαιότερα υπήρχε ένας τσιμενταύλακας που μετέφερε νερό μέχρι τον δρόμο Λάρισας-Τυρνάβου και ποτίζονταν χωράφια κοντά στην Παιδόπολη ανάμεσα στα δύο αναχώματα του Πηνειού με επιφανειακό νερό. Κάποτε το κανάλι σταμάτησε να φέρνει νερό και τα χωράφια ποτίζονταν αρχικά από τον Πηνειό και όταν στέρευε και αυτός τα καλοκαίρια, με γεωτρήσεις. Αυτός ο ΤΟΕΒ από ό,τι φαίνεται χρωστά στη ΔΕΗ περισσότερα από 3.000.000 ευρώ και λογικά η ΔΕΗ τούς έκοψε το ρεύμα. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί αγρότες δεν θα μπορούν να ποτίσουν τα χωράφια τους. Από το ρεπορτάζ των εφημερίδων φαίνεται ότι τη ζημιά πληρώνουν δίκαιοι και άδικοι. Δηλαδή παραγωγοί συνεπείς στις υποχρεώσεις τους, θα μείνουν χωρίς νερό. Φυσικά οι βουλευτές της περιοχής άρχισαν τις πιέσεις για επανασύνδεση επικαλούμενοι ακόμα και την κρίση της αλυσίδας παραγωγής τροφίμων. Δεν θα αμφισβητήσω ότι σωστό είναι να αποκατασταθεί η ηλεκτροδότηση για να συνεχίσουν να παράγουν τα 7.000 στρέμματα. Το ερώτημα που θέτω είναι γιατί έφτασε ο ΤΟΕΒ σε αυτήν τη κατάσταση. Με άλλα λόγια έχει γίνει κάποια ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ για να μάθουμε τι έγινε; Φταίνε οι διοικήσεις του ΤΟΕΒ που δεν πλήρωναν τους λογαριασμούς; Γιατί; Δεν εισέπρατταν από τους χρήστες αρδευτικό τέλος και γιατί; Είναι θέμα πελατειακών σχέσεων; Επειδή στο τέλος τον λογαριασμό θα πληρώσουν οι Έλληνες φορολογούμενοι δεν είναι λογικό να μάθουμε τι συνέβη; Τόσο για να μάθουμε πώς γίνεται η διαχείριση των οργανισμών, κυρίως όμως για να αποφύγουμε παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον.
Από όσα έμαθα ρωτώντας φαίνεται ότι η ιστορία των ΤΟΕΒ μοιάζει με την ιστορία των αγροτικών συνεταιρισμών (ΑΣ). Παλαιότερα οι Διευθύνσεις Εγγείων Βελτιώσεων ήλεγχαν τη λειτουργία των ΤΟΕΒ. Με την κατάργησή τους ο έλεγχος των ΤΟΕΒ μεταφέρθηκε σε διάφορους φορείς (Δήμους, Περιφέρεια) που από ό,τι φαίνεται, καθώς δεν γνώριζαν το θέμα δεν έκαναν τους ελέγχους που έπρεπε. Θυμόμαστε όλοι οι παλαιότεροι ότι οι ΑΣ ελέγχονταν «ασφυκτικά» για τις διοικήσεις τους από την Αγροτική Τράπεζα. Στη 10ετία του 1980 καταργήθηκε ό έλεγχος χωρίς να αντικατασταθεί από άλλο. Κλασική ιστορία της 10ετίας του 1980. Αυτό οδήγησε στην καταστροφή των ΑΣ και το χειρότερο κατέστρεψε την εμπιστοσύνη των αγροτών σε αυτούς. Σήμερα πολλοί αγρότες αρνούνται τη συνεργασία με ΑΣ, καθώς έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους. Πώς θα αποτρέψουμε τέτοια φαινόμενα και στους ΤΟΕΒ; Προφανώς ελέγχοντας και αξιολογώντας τους. Ερωτήματα υπάρχουν όπως π.χ. είναι σωστή η διοίκηση των ΤΟΕΒ; Είναι στελεχωμένοι οι ΤΟΕΒ να κάνουν τη δουλειά τους; Είναι σωστό να είναι άμισθα τα διοικητικά συμβούλια; Ποιος τους ελέγχει και αξιολογεί; Μήπως θα έπρεπε κάθε χρόνο να ανακοινώνουν πεπραγμένα; Να ανακοινώνουν την οικονομική τους κατάσταση; Είναι ερωτήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα αν θέλουμε να προλάβουμε μια ακόμα αποτυχία λειτουργίας γεωργικών θεσμών.
ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ ΓΥΡΤΩΝΗΣ
Το Φράγμα της Γυρτώνης έχει κατασκευαστεί στον Πηνειό με στόχο να ρυθμίζει το ροή του νερού του ποταμού. Με μια σειρά από θυροφράγματα μπορεί να τα κλείνει και να συγκεντρώνει 4-5 εκατ. κ.μ. νερού στην κοίτη του Πηνειού. Αυτό βοηθά τόσο στην τροφοδοσία με νερό εκτάσεων δικαιοδοσίας του ΤΟΕΒ Πηνειού (κυρίως ανατολικά της παλαιάς οδού Λάρισας, Βόλου), όσο και στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων της περιοχής, αλλά και θα συμβάλλει (μελλοντικά όταν κατασκευαστεί ο απαιτούμενος αγωγός) στην πλήρωση με νερό του ταμιευτήρα της Κάρλας. Το έργο κόστισε 40.000.000 ευρώ και είναι τελειωμένο εδώ και 10 χρόνια. Τι έγινε με την περάτωση; Δεν βρέθηκε κανένας φορέας να αναλάβει τη λειτουργία και τη συντήρησή του. Οι εικόνες της «Ε» με όγκους κλαδιών συσσωρευμένους μπροστά από το φράγμα δείχνουν το πρόβλημα. Δουλεύουν τα θυροφράγματα; Ποιος είναι ο φορέας που έχει την ευθύνη του φράγματος; Υποθέτω ότι το κατασκεύασε το Υπουργείο Υποδομών. Και μετά; Είναι δυνατόν να μην έχει κανείς την ευθύνη λειτουργίας; Αν δεν μπορούν να βρουν κάποιον ας το δώσουν σε κάποιον ιδιώτη να το συντηρήσει και να το λειτουργεί. Όπως φαίνεται ότι θα κάνουν με τα ΣΔΙΤ που σχεδιάζουν. Αλλά υπάρχουν και προβλήματα στη λειτουργία. Μπορεί να γεμίσει η κοίτη του Πηνειού; Από ό,τι φαίνεται όχι όσο προβλέπονταν γιατί κάποιοι χαμήλωσαν τα αναχώματα που πρέπει να αποκατασταθούν. Ποιος πρέπει να το κάνει αυτό; Το σύστημα θα έπρεπε να λειτουργεί με βαρύτητα και να μη χρειάζεται λειτουργία αντλιών. Κάτι που δεν έγινε. Και προφανώς η πλήρωση τόσο του ταμιευτήρα Κάρλας όσο και των μικρότερων ταμιευτήρων της περιοχής χρειάζονται δύο αντλήσεις για να λειτουργήσουν; Ποιος πληρώνει το κόστος. Ένα μέρος ο ΤΟΕΒ Πηνειού και λογικά. Για την τροφοδοσία του ταμιευτήρα της Κάρλας ποιος πληρώνει το κόστος; Ο Περιφερειάρχης καμαρώνει ότι οι αγρότες που τροφοδοτούνται από εκεί ποτίζουν δωρεάν μέσω δικτύου κλειστών αγωγών που κατασκεύασε η Περιφέρεια. Ο Πρωθυπουργός υπέγραψε μια επέκταση του δικτύου κλειστών αγωγών πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Έργα ιδιαίτερα χρήσιμα. Είναι βέβαιο ότι για το νερό αυτό λειτουργούν τουλάχιστον δύο αντλήσεις. Ποιος πληρώνει; Δεν πρέπει να μάθουμε πώς λειτουργεί το σύστημα; Αν το κόστος πληρώνουν οι Έλληνες φορολογούμενοι τότε δεν είναι δωρεάν η άρδευση, αλλά επιδότηση του κόστους.
Μια σειρά από ερωτήματα προκύπτουν από τη διαχείριση των νερών στην περιοχή μας. Παντού βλέπουμε προβλήματα που κάποια στιγμή γίνονται έντονα και φτάνουν στη δημοσιότητα. Όλα οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη διαφάνειας στη διαχείριση και στην έλλειψη αξιολόγησης για να γνωρίζουμε τι συμβαίνει. Όσο δεν αποφασίζουμε να τα επιβάλλουμε θα τα βρίσκουμε μπροστά μας και θα μας εκπλήσσουν!
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
