Όπως είναι φυσικό το θέμα είναι ευρύτερο της γεωργικής παραγωγής, καθώς τα προϊόντα μετά το χωράφι θα ακολουθήσουν τη διατροφική αλυσίδα (αποθήκευση, μεταφορές, μεταποίηση, εμπόριο) και τελικά θα πρέπει να κριθούν από τον τελικό καταναλωτή ότι πληρούν τις απαιτήσεις του για να φτάσουν στο πιάτο του. Για το κάθε στάδιο υπάρχουν προβλέψεις της πολιτικής της Ε.Ε.
Για το καθαρά γεωργικό τομέα η πολιτική στοχεύει στην αειφορική παραγωγή. Ζητείται από τους αγρότες (αλλά και τους άλλους παράγοντες της πρωτογενούς παραγωγής, όπως αλιείς ή εκτροφείς ψαριών) να μετατρέψουν σύντομα τις μεθόδους παραγωγής τους και να κάνουν την καλύτερη δυνατή χρήση μεθόδων βασισμένων στη φύση, στην τεχνολογία (με λύσεις ψηφιακές και αεροδιαστημικές), ώστε να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα για το περιβάλλον και το κλίμα, να αυξήσουν την αντοχή σε ακραία φαινόμενα και ταυτόχρονα να βελτιστοποιήσουν τις εισροές (όπως λιπάσματα και φυτοφάρμακα). Ένα σύνολο αλλαγών που χρειάζονται προσπάθειες από τους παραγωγούς, αλλά και βοήθεια από το κοινωνικό σύνολο για να επιτευχθούν. Ας δούμε τι προβλέπει το πρόγραμμα.
Ένα από τα πρώτα στοιχεία που αναφέρει το πρόγραμμα είναι η δυνατότητα της γεωργίας (και της δασοπονίας) να αφαιρέσουν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Η δυνατότητα αυτή μπορεί να επιτευχθεί είτε με αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους, είτε με εγκατάσταση δέντρων. Αναμένεται ειδικό σχετικό πρόγραμμα (και μέσω της ΚΑΠ) με μεθόδους πιστοποίησης της δεσμευμένης ποσότητας για να πληρωθούν οι αγρότες που συμμετέχουν. Ήδη τέτοια προγράμματα έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται και στις ΗΠΑ.
Η ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας στον πρωτογενή τομέα έχει σημαντικές δυνατότητες. Από την εγκατάσταση Φ/Β στις στέγες των σπιτιών και των αποθηκών μέχρι τη δημιουργία μονάδων μεθανικής ζύμωσης για ανακύκλωση όλων των υπολειμμάτων της παραγωγής που θα τα μετέτρεπαν σε ενέργεια και το υπόλειμμα σε λίπασμα για τις καλλιέργειες. Η χρήση των υπολειμμάτων του αγροδιατροφικού τομέα θα συνέβαλε στην αξιοποίησή τους και στην ελαχιστοποίηση της σπατάλης πόρων.
Σημαντικό τμήμα του προγράμματος είναι η μείωση της χρήσης χημικών στη γεωργία. Ένα μέρος αναφέρεται στα λιπάσματα και ένα στα φυτοφάρμακα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αποτελούν ένα μεγάλο μέρος των εισροών του γεωργικού τομέα. Υπάρχουν αναμφίβολα πολλές αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σημερινή παραγωγική γεωργία βασίζεται στις εισροές χημικών. Φαίνεται ότι μια πιο ορθολογική χρήση μπορεί να μειώσει τη χρήση χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγή.
Η Ε.Ε. παρακολουθεί τη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και διαπίστωσε ότι τα τελευταία πέντε έτη πετύχαμε μείωση κατά 20%. Υπάρχουν περιθώρια για μεγαλύτερες μειώσεις; Η Ε.Ε. πιστεύει πως ναι και στοχεύει στη μείωση κατά 50% μέχρι το 2030 των χρησιμοποιούμενων φυτοφαρμάκων και κυρίως των πιο δραστικών για το περιβάλλον από αυτά. Αυτό προβλέπεται από τη νέα ΚΑΠ που θα ισχύσει τα επόμενα χρόνια. Είναι αυτό δυνατό και τι επιπτώσεις θα έχει στη γεωργία μας; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλές φορές εφαρμόζουμε παρασιτοκτόνα χωρίς πολλή σκέψη και χωρίς να χρειάζεται. Ένας ορθολογισμός στην εφαρμογή θα μείωνε την κατανάλωση. Με τις νέες τεχνολογίες μπορούμε να έχουμε έγκαιρη πρόβλεψη προσβολών και να περιορίσουμε τους προληπτικούς ψεκασμούς. Για παράδειγμα στο σκληρό σιτάρι πολλοί παραγωγοί κάνουν προληπτικούς ψεκασμούς για τη σπετόρια. Κάτι λανθασμένο γιατί ουσιαστικά ζημιά έχουμε μόνο χρονιές με υγρή άνοιξη. Το λογισμικό υποβοήθησης των αγροτών στη λήψη αποφάσεων grnaoduro.net προειδοποιεί για τον κίνδυνο και έτσι μπορούμε να αποφύγουμε άσκοπους ψεκασμούς και κόστος. Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν για πολλές εφαρμογές παρασιτοκτόνων που θα μπορούσαν να περιορίσουν τη χρήση. Τα ελικοπτεράκια (drones) με κατάλληλες κάμερες, αλλά και δορυφορικές εικόνες μπορούν να διαγνώσουν προσβολές και να δώσουν έγκαιρες προειδοποιήσεις ώστε να αποφεύγονται άχρηστοι ψεκασμοί. Επιπλέον μακροχρόνιες αμειψισπορές μπορούν να μειώσουν τα παράσιτα κάθε μορφής. Καλλιέργειες φυτοκάλυψης και δημιουργία στρώματος φυτικού υλικού μπορούν να περιορίσουν τα ζιζάνια. Ο ΕΣΥΦ (Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας) διαφωνεί ριζικά με το θέμα σε μελέτη που εξέδωσε. Θεωρεί ότι η μείωση των φυτοφαρμάκων θα μειώσει τα διαθέσιμα φάρμακα στην αγορά (υψηλό κόστος πιστοποίησης, υψηλό κόστος απόσβεσης της έρευνας) με αποτέλεσμα υψηλότερο κόστος φυτοπορστασίας και χαμηλότερη αποτελεσματικότητα και παραγωγή. Εδώ μπαίνει και ένα θέμα ορθής διαπραγμάτευσης της ΚΑΠ. Όταν η χώρα μας καταναλώνει τα μισά φυτοφάρμακα από πολλές άλλες είναι σωστό να μειωθούν σε όλους κατά 50%; Είναι ερώτημα, αλλά είναι γνωστή η αδύναμη διαπραγμάτευσή μας συνήθως από κακή προετοιμασία.
Κλείνοντας το σημερινό σημείωμα έχουμε μπροστά μας να μειώσουμε τη χρήση παρασιτοκτόνων (ανεξάρτητα αν είναι 50% ή λιγότερο) και πρέπει να προετοιμαστούμε για αυτό. Με συμβουλές μόνο από τα καταστήματα πώλησης εφοδίων θα είναι λίγο δύσκολο να το πετύχουμε. Πρέπει να συνεργαστεί έρευνα και σύστημα μεταφοράς τεχνογνωσίας προς τους αγρότες που τόσο χρειάζεται η χώρα. Θα αποφασίσει κάποιος από την πολιτική ηγεσία να προωθήσει κάτι τέτοιο; Το εύχομαι.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
