Στην αναγκαιότητα οργάνωσης των αγροτών συμφωνώ απόλυτα, μόνο που εγώ τους προτρέπω να οργανωθούν για να αποκτήσουν μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ, τόσο στην αλυσίδα των προμηθειών των εισροών της γεωργίας όσο στην αλυσίδα εμπορίας των προϊόντων τους ή στην κοινή χρήση εξοπλισμού που θα τους μείωνε ουσιαστικά το κόστος παραγωγής. Μαζί με την πίεση προς το πολιτικό σύστημα για έργα υποδομής που θα βοηθήσουν την ανάπτυξη μιας παραγωγικής γεωργίας που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της χώρας και θα έκανε τους ίδιους τους αγρότες και τη χώρα να ευημερούν.
Αναφέρθηκε όμως και σε ένα θέμα που με ξένισε. Αντιτάχθηκε στην εφαρμογή οδηγίας της ΕΕ για υποχρεωτική εγκατάσταση υπερκατασκευών ασφαλείας στα γεωργικά μηχανήματα και κυρίως στα τρακτέρ. Η αιτιολογία είναι η οικονομική στενότητα των αγροτών.
Αρχικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι πολύ πάνω από οικονομικές στενότητες. Επιπλέον, αν σκεφτούμε ότι ένα τρακτέρ κοστίζει δεκάδες χιλιάδες ευρώ και το προστατευτικό Π κοντά στα 1.000 ευρώ τότε το επιχείρημα είναι ιδιαίτερα αδύναμο. Ακόμα και η διεκδίκηση μιας κρατικής επιδότησης θα ήταν χρησιμότερη από άλλες επιδοτήσεις που δίδονται κάτω από το τραπέζι. Θα έσωζε δεκάδες ζωές κάθε χρόνο και πολύ περισσότερους τραυματισμούς.
Ίδια ιστορία είχε επαναληφθεί και πριν περίπου τριάντα χρόνια όταν πάλι είχε νομοθετηθεί υποχρέωση των τρακτέρ να έχουν είτε καμπίνες ασφαλείας είτε προστατευτικά Π.
Τα τελευταία είναι κατασκευές που δημιουργούν έναν χώρο όταν ανατρέπεται το τρακτέρ για να προστατευτεί ο χειριστής. Λιγότερο ασφαλή από τις καμπίνες, αλλά δίνουν κάποιες δυνατότητες να σωθούν ζωές. Καθώς σε κάποιες περιπτώσεις χρήσεων των τρακτέρ δεν μπορούν να έχουν καμπίνες όπως τα δενδροκομικά.
Θυμάμαι ότι πολλοί κατασκευαστές γεωργικών μηχανημάτων είχαν ξεκινήσει να κατασκευάσουν τέτοια Π με κύριο πρόβλημα τη μη ύπαρξη εργαστηρίων για έλεγχο και πιστοποίησή τους στη χώρα. Μάλιστα, συζητούσαν να τα πάνε για πιστοποίηση στην Ιταλία. Τότε οι συνδικαλιστές επικράτησαν και η απόφαση αποσύρθηκε.
Και φυσικά κάθε χρόνο σκοτώνονται αγρότες από ανατροπές τρακτέρ. Προσωπικά έχασα δύο καλούς μου φίλους από ανατροπή τρακτέρ. Ίσως να ζούσαν αν είχαν στο τρακτέρ τους κάποια προστατευτική κατασκευή.
Τη δεκαετία του 1990 είχαμε οργανώσει με τον Κώστα Γουργουλιάνη ένα πρόγραμμα ασφάλειας και υγιεινής εργασίας στη γεωργία. Αντιμετωπίσαμε ένα τεράστιο πρόβλημα έλλειψης στοιχείων για το τι πραγματικά συμβαίνει. Κανείς δεν κρατούσε κάποια στοιχεία.
Τα νοσοκομεία κατέγραφαν τραυματισμούς χωρίς αιτίες, το ΙΚΑ ή η ΓΣΕΕ δεν κατέγραφαν αγροτικά ατυχήματα. Ψάχνοντας στις εφημερίδες (αρχείο Ελευθερίας στη βιβλιοθήκη) βρήκαμε ότι κάθε χρόνο σχεδόν 50 αγρότες χάνουν τη ζωή τους από ανατροπές τρακτέρ.
Δεν ξέρω αν σήμερα υπάρχουν καλύτερα στοιχεία, αλλά ακόμη και τα μισά να συμβαίνουν, είναι ένας σημαντικός φόρος ζωής που πρέπει τουλάχιστον να μειώσουμε. Ένας τρόπος είναι η εγκατάσταση συστημάτων ασφαλείας στα τρακτέρ. Για κάποιον περίεργο για μένα λόγο οι αγροτοσυνδικαλιστές αντιδρούν θυσιάζοντας ζωές για ένα μικρό σχετικά κόστος προσθήκης συστημάτων ασφαλείας.
Αλλά το θέμα της ασφάλειας και υγιεινής εργασίας είναι πολύ ευρύτερο στον γεωργικό τομέα και ατυχώς δεν τον δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στη χώρα. Οι επιπτώσεις στην υγεία των αγροτών είναι μεγάλες αλλά καμία σοβαρή επιδημιολογική έρευνα δεν έχω δει.
Η χρήση γεωργικών φαρμάκων, αλλά και γενικότερα χημικών, ιδιαίτερα χωρίς χρήση προστατευτικών μέσων από τη συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών προφανώς έχει επιπτώσεις που φαίνονται μακροχρόνια. Μία από τις μελέτες που κάναμε τότε είναι να δούμε τις επιπτώσεις στους πνεύμονες των εργαζόμενων στα εκκοκκιστήρια. Είναι γνωστό ότι κατά την επεξεργασία του βαμβακιού παράγεται σκόνη που βλάπτει τους πνεύμονες.
Κάνοντας σπειρομετρήσεις (μετρήσεις της κατάστασης των πνευμόνων) στους εργαζόμενους διαπιστώσαμε ότι, ενώ οι εργαζόμενοι μέσα στο εκκοκκιστήριο δεν είχαν πρόβλημα, αντίθετα οι εργαζόμενοι στα γραφεία (λογιστήριο) είχαν. Περίεργο, αλλά πραγματικό. Η εξήγηση που δώσαμε ήταν ότι οι μεν εργαζόμενοι κοντά στις μηχανές ήταν εποχιακοί και κάθε χρόνο άλλαζαν, ενώ οι υπάλληλοι του λογιστηρίου ήταν μόνιμοι, βρίσκονταν εκεί κάθε χρόνο και εισέπνεαν τη σκόνη που λειτουργούσε αθροιστικά στα πνευμόνια τους.
Όπως φαίνεται υπάρχουν σημαντικά πεδία δράσης για προστασία των εργαζόμενων στη γεωργία ευρύτερα συμπεριλαμβανομένων των μονάδων μεταποίησης και εμπορίας. Όμως μάλλον αυτά είναι στο περιθώριο των αγροτοσυνδικαλιστών, αλλά και της Πολιτείας. Στο αναμενόμενο να προκηρυχθεί πρόγραμμα Γεωργικών Συμβούλων από το ΥΠΑΑΤ το θέμα, αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται στους τομείς συμβουλών. Αλλά σε αυτό θα αναφερθώ σε χωριστό σημείωμα.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
