Μια διεθνής ημέρα προς τιμήν του εδάφους ζητήθηκε από τη Διεθνή Ένωση Επιστημόνων Εδαφολογίας (Iinternational Union Soil Scientists) το 2002. Ο FAO (Οργανισμός Γεωργίας και Τροφίμων του ΟΗΕ) υποστήριξε τη καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Εδάφους (World Soil Day) ως παγκόσμια πλατφόρμα ευαισθητοποίησης. Η Διάσκεψη του FAO ενέκρινε ομόφωνα τον ορισμό Παγκόσμιας Ημέρας του Εδάφους τον Ιούνιο του 2013 που εγκρίθηκε στην 68η ΓΣ του ΟΗΕ. Τον Δεκέμβριο του 2013 η ΓΣ όρισε την 5η Δεκεμβρίου του 2014 ως την πρώτη επίσημη Παγκόσμια Ημέρα του Εδάφους.Η ημερομηνία 5 Δεκεμβρίου επιλέχθηκε επειδή αντιστοιχεί στα επίσημα γενέθλια του Βασιλιά της Ταϊλάνδης, ο οποίος στήριξε επίσημα την εκδήλωση.
Ο πρώτος εορτασμός έγινε το 2014 με γενικό θέμα: Τα εδάφη θα μπορούσαν πραγματικά να συμβάλουν στις προσπάθειες για επισιτιστική ασφάλεια, εξάλειψη της πείνας, προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, τη μείωση της φτώχειας και της αειφόρου ανάπτυξης. Ακολούθησαν οι εορτασμοί το 2015 «Υγιή εδάφη για μια υγιή ζωή», το 2016 "Έδαφος και Όσπρια: Συμβίωση για τη ζωή", το 2017 "Η φροντίδα για το έδαφος ξεκινά από το έδαφος", το 2018 "Να γίνουμε η λύση για τη ρύπανση του εδάφους".
Για το 2019 ο τίτλος του εορτασμού ήταν: Σταματήστε τη Διάβρωση του Εδάφους – Σώστε το μέλλον μας. Στο λογότυπο της ημέρας (εικόνα) αναφέρεται ότι χρειάζονται μέχρι 1.000 χρόνια για να δημιουργήσουμε μόλις 2-3 εκατοστά εδάφους. Συμπληρώνω (το έχω γράψει πολλές φορές τελευταία μήπως κάποιος αρμόδιος ευαισθητοποιηθεί) ότι με απώλεια 1 χιλιοστού εδάφους τον χρόνο (1 τόνο το στρέμμα και χρόνο) από τη διάβρωση τα χάνουμε σε μόλις 30 χρόνια.
Από όλους τους φορείς της περιοχής, το ΙΒΚΦ του ΕΛΓΟ Δήμητρα ανέλαβε την πρωτοβουλία να οργανώσει μια ημερίδα για να γιορτάσει την Ημέρα του Εδάφους. Φαίνεται ότι το παλιό ΙΧΤΕΛ εκδηλώθηκε μέσω του σημερινού διευθυντού του Ινστιτούτου. Σύμφωνα με το γενικό αντικείμενο η ημερίδα του ΙΒΚΦ είχε τίτλο: Έδαφος: Ένας μη ανανεώσιμος φυσικός πόρος σε κίνδυνο – Μέσα προστασίας και βελτίωσης της γονιμότητάς του.
Πριν αναφερθώ στις πολύ ενδιαφέρουσες ομιλίες θα ήθελα να αναφερθώ στη δουλειά του Ινστιτούτου. Το παλιό ΙΧΤΕΛ (από τη συνένωση του οποίου με το παλιό Ινστιτούτο Κτηνοτροφικών Φυτών προέκυψε το σημερινό ΙΒΚΦ) έχει χαρτογραφήσει σχεδόν όλα τα γεωργικά εδάφη της Θεσσαλίας. Σήμερα οι εδαφικοί χάρτες είναι αναρτημένοι στον ιστότοπο του Ινστιτούτου και είναι ελεύθεροι για τους αγρότες. Πηγαίνοντας στον Ιστότοπο του Ινστιτούτου και κάτω από τις Υπηρεσίες/προϊόντα θα βρείτε εδαφικά δεδομένα όπου μπορείτε να βρείτε το χωράφι σας και τα σχετικά στοιχεία όπου υπάρχουν. Στην ημερίδα δόθηκαν αρκετά στοιχεία για τις υπηρεσίες που έχει προσφέρει και μπορεί να προσφέρει στους αγρότες το ΙΒΚΦ και τους κάλεσε να τις αξιοποιήσουν.
Έχω αναφερθεί πολλές φορές ότι ένα από τα μεγάλα προβλήματα της χώρας είναι η περιορισμένη επικοινωνία ερευνητικών ιδρυμάτων (Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα) με τους αγρότες και τους άλλους χρήστες των αποτελεσμάτων της έρευνας, ώστε να αξιοποιούν τη γνώση που παράγεται από τα εκτελούμενα ερευνητικά προγράμματα. Το αποτέλεσμα είναι τα χρήματα που επενδύονται στην έρευνα να μην αξιοποιούνται για τη βελτίωση της παραγωγής μας, ώστε να αποπληρώνονται. Το πρόβλημα ξεκινά από την ανυπαρξία σχεδίου γεωργικής ανάπτυξης της χώρας. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο με στόχους για καλλιέργειες, εκτροφές ζώων, εμπορία και εξαγωγές τους, αλλά και σχεδιασμός υποδομών και ό,τι άλλο χρειάζεται. Ούτε σε επίπεδο Δήμου, ούτε σε επίπεδο Περιφέρειας ούτε σε επίπεδο χώρας. Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες μάλλον θεωρούν ότι αυτό δεν είναι δική τους δουλειά. Ο κάθε νέος υπουργός Γεωργίας, αφού συνήθως αλλάξει το όνομα του Υπουργείου, σταματά ό,τι ξεκίνησε ο προηγούμενος χωρίς καμία αξιολόγηση. Η αξιολόγηση έχουμε καταφέρει να θεωρείται κατάρα στη χώρα μας, ενώ είναι η βάση κάθε προόδου του ανθρώπου. Βέβαια αξιολόγηση είναι δύσκολο να γίνει γιατί ο κάθε Υπουργός μένει στη θέση του γύρω στα δύο χρόνια. Έξι μήνες για να «μελετήσει τα προβλήματα», άλλους έξι για «να εκπονήσει το πρόγραμμά του» και ώσπου να ξεκινήσει να εφαρμόζεται δυστυχώς αλλάζει ο Υπουργός και χάνουμε την «ευκαιρία» αν εφαρμοζόταν. Στο διάστημα αυτό με πλήρη συνεργασία με τους αγροτοσυνδυκαλιστές φροντίζουν να δώσουν επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι για συλλογή ψήφων. Η έλλειψη σχεδίου για τη Γεωργία της χώρας (αλλά και για όλους τους άλλους τομείς της οικονομίας ισχύουν αντίστοιχα) κάνει αδύνατη την ορθή σύνταξη σχεδίων που απαιτούν οι Ευρωπαίοι (τι μπελάς και αυτός) όπως τα σχέδια διαχείρισης υδάτων που οι μελετητές αναγκάστηκαν να υποθέσουν τι θα καλλιεργηθεί στη Θεσσαλία. Οι χρηματοδοτήσεις ερευνητικών προγραμμάτων γίνονται με υποθέσεις των ερευνητών ή των φορέων χρηματοδότησης της έρευνας της χώρας. Και φυσικά τα αποτελέσματα είναι από ελάχιστα έως ανύπαρκτα. Αν σε αυτό προσθέσουμε και τον «ξερόλα» Έλληνα αγρότη έχουμε όλο το σχέδιο αποτυχίας της χώρας μας στη δημιουργία ενός εξωστρεφούς, ακμαίου και παραγωγικού γεωργικού τομέα που θα δημιουργεί εισόδημα για όλους τους πολίτες, ώστε να ζούμε καλύτερα.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
