Γράφει ο Γιάννης Καραστέργιος*
Η έννοια της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Καλλιεργειών (Integrated Crop Management) έχει λανθασμένα ταυτιστεί στη χώρα μας με πρότυπα ή πρωτόκολλα συστημάτων ποιότητας, αλλά και με τις γραφειοκρατικές διαδικασίες πιστοποίησης τους. Ολοκληρωμένη Διαχείριση Καλλιεργειών (ΟΔΚ) είναι ουσιαστικά «η εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών με στόχο την περιβαλλοντικά υπεύθυνη και οικονομικά βιώσιμη παραγωγή». Τα πιστοποιημένα προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης απευθύνονται σε αγορές ευρείας κατανάλωσης με ξεχωριστή τοποθέτηση και σχετική σήμανση.
Σε μία εποχή λοιπόν όπου η τεχνολογία εξελίσσεται ταχύτατα και ο καταναλωτής αναζητά ασφαλή προϊόντα χαμηλού κόστους, τα συστήματα ΟΔΚ έχουν ως πλεονεκτήματα τους τη μεγιστοποίηση του κέρδους για τον παραγωγό μέσω της ορθολογικής χρήση των εισροών (π.χ. φυτοφάρμακα και λιπάσματα), αλλά και τη μείωση της επιβάρυνσης της ανθρώπινης υγείας (παραγωγού και καταναλωτή). Η μέχρι τώρα εφαρμογή τους όμως έχει αναδείξει την ανάγκη επιμόρφωσης και την αλλαγή νοοτροπίας των παραγωγών, καθώς και την έλλειψη ενημέρωσης των καταναλωτών.
Τα συστήματα ΟΔΚ βασίζονται στη μακροχρόνια στρατηγική, στη λεπτομερή γνώση του οικοσυστήματος -οι βιοτικοί και αβιοτικοί παράγοντες και οι σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ τους- και στις σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης εδάφους, διαχείρισης ενέργειας και εξοπλισμού, άρδευσης, θρέψης-λίπανσης, παρακολούθησης και ελέγχου, φυτοπροστασίας και διαχείρισης ρύπων. Επί παραδείγματι ένα σύστημα ΟΔΚ πρέπει να περιλαμβάνει:
1. Έδαφος
Ανάλυση του εδάφους (μηχανική σύσταση, pH, οργανική ουσία, θρεπτικά στοιχεία) για την αξιολόγηση της καταλληλότητας του αγροτεμαχίου ή για τη βελτίωσή του πριν από την εγκατάσταση της καλλιέργειας, αλλά και εξέταση για ύπαρξη εδαφογενών προβλημάτων (κυρίως αλάτων και εδαφογενών παθογόνων). Εφαρμογή καλλιεργητικών μέτρων που μειώνουν τη συμπίεση και τεχνικών που περιορίζουν τη διάβρωση. Σχεδιασμό συστήματος αμειψισποράς (ΚΟΓΠ) όπου απαιτείται.
2. Θρέψη-Λίπανση
Σχεδιασμό προγράμματος λίπανσης που βασίζεται στις ανάγκες της καλλιέργειας ανά φαινολογικό στάδιο, στην ανάλυση εδάφους και στη φυλλοδιαγνωστική. Ο τύπος του εφαρμοζόμενου λιπάσματος εξαρτάται από τον χρόνο και τη μέθοδο εφαρμογής (βασική, επιφανειακή ή διαφυλλική λίπανση). Στην επιλογή του λιπάσματος δεν θα πρέπει να παίζει τον κυρίαρχο ρόλο η τιμή και θα πρέπει να καταργηθούν οι λύσεις «ασπιρίνης», όπως η ετήσια εφαρμογή βασικής λίπανσης σύνθετων λιπασμάτων σε συγκεκριμένες ποσότητες.
3. Άρδευση
Σχεδιασμό του βέλτιστου συστήματος και προγράμματος άρδευσης (µε βάση το κόστος, την αποτελεσματικότητα και τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην εξάπλωση ασθενειών), αλλά και εξέταση της καταλληλότητας του αρδευτικού νερού (αλατότητα, νιτρικά και μέταλλα). Το πρόγραμμα άρδευσης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τα μετεωρολογικά δεδομένα (βροχοπτώσεις) και τη δυνατότητα άντλησης των απαιτούμενων ποσοτήτων, ενώ συνίσταται η χρήση οργάνων μέτρησης για την καταγραφή των στοιχείων άρδευσης και τη δημιουργία αρχείου.
4. Φυτοπροστασία
Σχεδιασμό της καταπολέμησης των κυριότερων εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων που θα βασίζεται στην παρακολούθηση και καταγραφή (παγίδες, δειγματοληψία και αναγνώριση) της εξέλιξης των πληθυσμών, στον προσδιορισμό των ορίων οικονομικής προσβολής (όριο πάνω από το οποίο ένας επιβλαβής οργανισμός προκαλεί οικονομική ζημία και άρα θα πρέπει να καταπολεμηθεί), στην ύπαρξη ή όχι ωφέλιμων οργανισμών, στην αξιολόγηση των εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων και υπολοίπων φυτοπροστατευτικών εισροών (βιολογικοί παράγοντες και ειδικά σκευάσματα αύξησης της άμυνας των φυτών) και τέλος στο ιστορικό του αγροτεμαχίου και της ευρύτερης περιοχής. Οι μέθοδοι καταπολέμησης (καλλιεργητικά, μηχανικά, βιολογικά και χημικά μέσα) θα πρέπει να συνδυάζονται για την αποφυγή της δημιουργίας ανθεκτικότητας (μείωση της αποτελεσματικότητας ενός φυτοφαρμάκου) και της εξάλειψης πληθυσμών ωφελίμων εντόμων (μέλισσες, αρπακτικά και παρασιτοειδή), καθώς και για τη μείωση των υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στο παραγόμενο προϊόν. Οι ψεκασμοί θα πρέπει να γίνονται στις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία και άνεμο) και πάντα σύμφωνα με τις μετρήσεις ή/και τις γεωργικές προειδοποιήσεις του αρμόδιων υπηρεσιών, ενώ θα πρέπει να τηρείται ευλαβικά το όριο των ημερών πριν τη συγκομιδή (PHI). «Ημερολογιακές» (στην αρχή και στο τέλος του μήνα ή ανά εβδομάδα) και «προστατευτικές» (θα ψεκάσω για να μην έχω προσβολή) που δεν βασίζονται σε μετρήσεις ή/και ευνοϊκές για τον επιβλαβή οργανισμό καιρικές συνθήκες, αυξάνουν τόσο το κόστος παραγωγής όσο και το ενδεχόμενο δημιουργίας ανθεκτικότητας. Απαραίτητη είναι επίσης η επιλογή ανεκτικών ή ανθεκτικών ποικιλιών και υποκειμένων.
* Ο Γιάννης Καραστέργιος, είναι γεωπόνος
