Συνέντευξη στον Φώτη Καραγιάννη
Στο χωριό Γεφύρια του Νομού Καρδίτσας πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνάντηση Θεσσαλών αγροτών, στο πλαίσιο πιλοτικής εφαρμογής ενός καινοτόμου μοντέλου γεωργικής εκπαίδευσης σε συνθήκες αγροοικοσυστήματος.
Πρόκειται για τα «Σχολεία Αγρού», ένα έργο που χρηματοδοτείται από την πράξη «Εκπόνηση σχεδίων ερευνητικών και τεχνολογικών αναπτυξιακών έργων καινοτομίας (ΑγροΕΤΑΚ)» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013», και υλοποιείται με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπό την επίβλεψη του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ-Δήμητρα.
Γεωργοί από χωριά των Νομών Καρδίτσας, Τρικάλων και Λάρισας συμμετείχαν στη συνάντηση και είχαν την ευκαιρία να μάθουν από τους γεωπόνους – εκπαιδευτές, όχι μόνο πώς να επιλύουν προβλήματα των καλλιεργειών τους, αλλά και πώς να τα εντοπίζουν, ποιες είναι οι αιτίες των προβλημάτων και πώς οι παράγοντες του αγροοικοσυστήματος αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που το συγκεκριμένο μοντέλο γεωργικής εκπαίδευσης εφαρμόζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο!
Για το νέο πρωτοποριακό πρόγραμμα μίλησε στην «ΕτΔ» η υπεύθυνη υλοποίησης κ. Χρυσάνθη Χαρατσάρη, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.
Η συνέντευξη έχει ως εξής:
- Πώς προέκυψε η ιδέα των «Σχολείων Αγρού»;
• Στη διδακτορική μου έρευνα, που εστίαζε στις εκπαιδευτικές ανάγκες γεωργών της Κεντρικής Μακεδονίας, διαπίστωσα ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση από τους παραγωγούς για γεωργική γνώση. Ωστόσο, τα ισχύοντα μοντέλα μετάδοσης γνώσης στο γεωργικό τομέα δεν μπορούν να καλύψουν αποτελεσματικά τις ανάγκες των γεωργών. Η αδυναμία αυτών των συστημάτων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην προσήλωσή τους στο «σχολικό πρότυπο»: η εκπαίδευση γίνεται στην αίθουσα, ο γεωπόνος-εκπαιδευτής έχει το ρόλο του δασκάλου και ο εκπαιδευόμενος-γεωργός εκείνον του μαθητή. Από άλλες έρευνες που έχω κάνει έχει προκύψει ότι η έλλειψη προθυμίας των γεωργών να συμμετέχουν σε προγράμματα γεωργικής εκπαίδευσης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτή την παράμετρο. Εξάλλου, η γεωργία, ως ένα ιδιαίτερα «ζωντανό» αντικείμενο απαιτεί περισσότερο «ζωντανές» μεθόδους μετάδοσης γνώσης.
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
* Κυρία Χαρατσάρη εξηγήστε μας τι ακριβώς είναι τα «Σχολεία Αγρού»;
- Στην πραγματικότητα τα «Σχολεία Αγρού» δεν είναι μια καινούρια μέθοδος γεωργικής εκπαίδευσης, αλλά ένα ολοκληρωμένο μοντέλο γεωργικής εκπαίδευσης που στηρίζεται στις αρχές της επιστήμης της εκπαίδευσης ενηλίκων, αλλά και σε άλλους επιστημονικούς κλάδους, όπως η κοινωνιολογία και η κοινωνική ψυχολογία. Το μοντέλο στηρίζεται στη διάχυση γνώσης από ειδικούς επιστήμονες (γεωπόνους διαφόρων ειδικοτήτων) σε ολιγομελείς ομάδες γεωργών. Η εκπαίδευση πραγματοποιείται σε πραγματικές συνθήκες αγροοικοσυστήματος, δηλαδή στο χωράφι, και σε διαφορετικές φάσεις της καλλιεργητικής περιόδου. Έτσι, οι γεωργοί έχουν τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν παράλληλα με τον κύκλο της καλλιέργειας, ενώ η εκπαίδευση δεν χρησιμοποιεί εποπτικά μέσα διδασκαλίας αλλά όλα τα διαθέσιμα στοιχεία του αγροοικοσυστήματος. Η μάθηση στα «Σχολεία Αγρού» προκύπτει μέσα από την ανακάλυψη, τον πειραματισμό και τη δράση.
Στην πραγματικότητα, στα «Σχολεία Αγρού» δεν γίνεται μεταφορά γνώσης από τους εκπαιδευτές προς τους εκπαιδευόμενους. Η εμπειρία που διαθέτει ο γεωργός, η γνώση του από την παρατήρηση του αγροοικοσυστήματος, η αλληλεπίδραση με τους άλλους γεωργούς και η επιστημονική γνώση του γεωπόνου συνδυάζονται ώστε να παραχθεί νέα γνώση. Με τον τρόπο αυτό, οι γεωργοί δεν είναι απλοί αποδέκτες της γνώσης, αλλά συμμετέχουν και οι ίδιοι στην παραγωγή της.
Η διεξαγωγή των «Σχολείων Αγρού» στην Καρδίτσα αποτελεί μέρος της μεταδιδακτορικής μου έρευνας που εκπονώ σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την πιλοτική εφαρμογή του μοντέλου για πρώτη φορά σε ελληνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο. Στόχος είναι η προσαρμογή του μοντέλου στις ιδιαίτερες κοινωνικές αλλά και οικολογικές συνθήκες της χώρας.
Τα πρώτα «Σχολεία Αγρού» ξεκίνησαν ήδη σε βαμβακοπαραγωγούς του Νομού Καρδίτσας. Η πρώτη εκπαιδευτική συνάντηση πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 8 Ιουνίου στο χωριό Γεφύρια. Η επιλογή του Νομού Καρδίτσας ως περιοχής υλοποίησης των πρώτων «Σχολείων Αγρού» στην Ευρώπη, οφείλεται κυρίως σε τρεις παράγοντες:
1) Στον υψηλό βαθμό ενδιαφέροντος γεωργών του Νομού να συμμετάσχουν στα «Σχολεία Αγρού».
2) Στην ποικιλία εδαφοκλιματικών συνθηκών που προσφέρει η περιοχή.
3) Στην υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας και ιδιαίτερα της Αναπτυξιακής Καρδίτσας (ΑΝΚΑ) και του διευθυντή της κ. Βασίλειου Μπέλλη στην προσπάθεια αυτή. Επιπλέον, το χωριό Γεφύρια έχει και μία συμβολική σημασία, καθώς αποτέλεσε τη «γέφυρα» για να περάσει αυτό το εναλλακτικό μοντέλο γεωργικής εκπαίδευσης στην Ευρώπη.
ΘΕΡΜΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ
* Πώς υποδέχθηκαν οι συμμετέχοντες γεωργοί αυτό το πρωτόγνωρο γι’ αυτούς μοντέλο εκπαίδευσης;
- Με πολύ θερμό τρόπο, καθώς, όπως τόνισαν, στα «Σχολεία Αγρού» η απόκτηση γνώσεων είναι ευκολότερη και περισσότερο ευχάριστη συγκριτικά με παραδοσιακές εκπαιδευτικές μεθόδους. Οι γεωπόνοι εκπαιδευτές συμφώνησαν ότι η μεθοδολογία των «Σχολείων Αγρού» παρακινεί την ενεργό συμμετοχή των γεωργών διευκολύνοντας έτσι τη μετάδοση της γνώσης, ενώ δήλωσαν πως δεν δυσκολεύτηκαν να προσαρμοστούν στην εκπαίδευση σε φυσικές συνθήκες αγροοικοσυστήματος. Η εκπαιδευτική συνάντηση εστίασε σε μια ποικιλία θεμάτων, όπως η προετοιμασία εδάφους, οι εχθροί των πρώτων σταδίων ανάπτυξης του βαμβακιού (τετράνυχος, αφίδες, θρίπας κ.λπ.), η ζιζανιοκτονία και οι σηψιρριζίες. Σύμφωνα με τους εκπαιδευόμενους, αλλά και τους εκπαιδευτές, οι δυνατότητες του μοντέλου των «Σχολείων Αγρού» είναι πολύ περισσότερες σε σύγκριση με τα συμβατικά μοντέλα γεωργικής εκπαίδευσης, ενώ η μάθηση επιτυγχάνεται ευκολότερα και είναι περισσότερο ευχάριστη.
Οι εκπαιδευτικές συναντήσεις των«Σχολείων Αγρού» για βαμβακοπαραγωγούς θα συνεχιστούν κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου στο Νομό Καρδίτσας, ενώ σύντομα θα ξεκινήσουν στο Νομό Θεσσαλονίκης τα «Σχολεία Αγρού» για ορυζοπαραγωγούς.
* Ποια είναι η κατάσταση σχετικά με την γεωργική εκπαίδευση σήμερα στη χώρα μας;
- Το τελευταίο βιβλίο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, που αφορά την «πράσινη ανάπτυξη» στη γεωργία, αναφέρει για την Ελλάδα ότι υπάρχει πολύ χαμηλή ζήτηση για υπηρεσίες γεωργικής εκπαίδευσης και παροχής γεωργικών συμβουλών, ενώ σημειώνει ότι το ποσοστό Ελλήνων γεωργών που συμμετέχουν σε προγράμματα γεωργικής εκπαίδευσης είναι δέκα φορές μικρότερο από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28. Μάλιστα, στο ίδιο βιβλίο γίνεται αναφορά σε προηγούμενες έρευνες που έχουμε κάνει με τους συνεργάτες μου και καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα. Αυτό επιβεβαιώνει την ανάγκη εισαγωγής εναλλακτικών μοντέλων στο πεδίο της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, απαιτείται η εισαγωγή μοντέλων που να προσελκύουν το ενδιαφέρον των γεωργών και παράλληλα να συμβάλουν στην αποτελεσματική παραγωγή και μετάδοση γεωργικής γνώσης.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η κ. Χρυσάνθη Χαρατσάρη έχει σπουδάσει στο Τμήμα Γεωπονίας του Α.Π.Θ. αποφοιτώντας με κατεύθυνση τη Φυτοπροστασία. Συνέχισε τις σπουδές της στο Α.Π.Θ., από όπου πήρε μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Αειφορική Γεωργική Ανάπτυξη και διδακτορικό τίτλο με αντικείμενο τη Γεωργική Εκπαίδευση. Επίσης, έχει ήδη ολοκληρώσει μεταδιδακτορική έρευνα με αντικείμενο τις μεταβολές της γυναίκας γεωργού στην αγροτική οικογένεια και κοινωνία της Θεσσαλίας από το 1950 έως σήμερα.
Έχει περισσότερες από 40 δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, συνέδρια και διεθνείς συλλογικούς τόμους, ενώ έχει συμμετάσχει σε διάφορα διεθνή ερευνητικά προγράμματα. Συνεργάστηκε με επιστήμονες από διάφορες χώρες (Σλοβενία, Ουκρανία, Ιταλία, Γερμανία, Ιράν) και επίσης είναι μέλος σε δύο διεθνείς επιστημονικές οργανώσεις. Είναι ακαδημαϊκός σύμβουλος σε δύο διεθνή επιστημονικά περιοδικά και κριτής επιστημονικών εργασιών σε άλλα επτά. Έχει εργαστεί στο ΤΕΙ Λάρισας ως Έκτακτο Εκπαιδευτικό Προσωπικό, καθώς και ως Λέκτορας Π.Δ. 407/80 στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, όπου δίδασκε το μάθημα της γεωργικής εκπαίδευσης.
