Ως Γεωργία Συντήρησης (Conservation Agriculture) ορίζεται κάθε αειφορικό σύστημα διαχείρισης που περιλαμβάνει μια σειρά από καλλιεργητικές πρακτικές προσαρμοσμένες στις ανάγκες των καλλιεργειών και στις τοπικές συνθήκες της κάθε περιοχής και οι οποίες έχουν ως κύριο μέλημα την προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και την υποβάθμιση, τη βελτίωση της ποιότητας και της βιοποικιλότητας των γεωργικών εκτάσεων και τη συμβολή στην προστασία των φυσικών πόρων του νερού και του αέρα ενώ παράλληλα βελτιστοποιεί την παραγωγικότητα των καλλιεργειών.
Στην ετήσια συνέλευση συμμετείχαν εκπρόσωποι από πολλές ευρωπαϊκές χώρες (Εικόνα 1). Τη χώρα μας εκπροσώπησε η Ελληνική Εταιρεία Προώθησης Αειφορικών Καλλιεργητικών Συστημάτων (ΕΠΑΚΣ) με τρεις εκπροσώπους, δύο μέλη του ΔΣ και έναν αγρότη.
Οι εταιρίες έχουν μέλη επιστήμονες και αγρότες. Πολλές εταιρίες όπως για παράδειγμα η Γαλλική EPAD ασχολείται με συμβουλευτικές υπηρεσίες στους αγρότες μέλη τους που πληρώνουν μια ετήσια συνδρομή για αυτές. Οι εταιρίες έχουν ως στόχο την προώθηση συστημάτων γεωργίας που συντηρούν και ενισχύουν τη γονιμότητα του εδάφους με χρήση πρακτικών όπως τα συστήματα ακαλλιέργειας, τις αμειψισπορές και τη χρήση καλλιεργειών φυτοκάλυψης που οδηγούν σε αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους και σε μείωση των εισροών όπως ενέργειας και εξοπλισμού των αγροκτημάτων.
Η ΓΣ έγινε στο αγρόκτημα Thurl by Grange Farms,στο χωριό Thurlby της Ανατολικής Αγγλίας. Το αγρόκτημα αυτό εκτάσεως 12.500 στρεμμάτων καλλιεργεί μαλακό σιτάρι, ελαιοκράμβη και ψυχανθή σε αμειψισπορά εφαρμόζοντας ακαλλιέργεια (απευθείας σπορά). Παράλληλα έχει μια μονάδα παραγωγής αυγών με κότες που κινούνται ελεύθερα (παράγει καφέ αυγά που πουλιούνται ακριβότερα καθώς προέρχονται από εκτροφή με τις κότες ελεύθερες) (Εικόνα 2). Το αγρόκτημα λειτουργεί με τους ιδιοκτήτες Tony και Ruth Reynolds, την κόρη, τον γαμπρό τους και τον εγγονό τους και με ένα ακόμη μόνιμα απασχολούμενο εργάτη.
Το αγρόκτημα εφαρμόζει την ακαλλιέργεια για τα τελευταία 15 έτη με σημαντικά οφέλη για το έδαφος και τα οικονομικά της επιχείρησης. Η σπορά δηλαδή κάθε χρόνο γίνεται χωρίς καμία κατεργασία ή αναμόχλευση του εδάφους με ειδικές μηχανές για απευθείας σπορά των καλλιεργειών. Ουσιαστικά διαθέτει μόνο τέσσερα μηχανήματα και δύο ελκυστήρες για όλες τις δουλειές. Δύο σπαρτικές για ακαλλιέργεια (η τρίτη μηχανή που φαίνεται στις εικόνες είναι ενός γείτονα), ένα ψεκαστικό, και μια θεριζοαλωνιστική. Μάλιστα η θεριζοαλωνιστική έχει και δεύτερο σύστημα θερισμού Shelbourn της Reinolds(Εικόνα 4) που συγκομίζει μόνο το στάχυ και αφήνει όλο το άχυρο στο έδαφος. Το σύστημα αυτό θερισμού αναπτύχθηκε στη Βρετανία στη δεκαετία του 1980 και ουσιαστικά αποσπά μόνο το στάχυ από το φυτό αφήνοντας την καλαμιά όρθια στο χωράφι. Αυτό μειώνει ουσιαστικά τη ποσότητα υλικού που εισέρχεται στο σύστημα αλωνισμού της μηχανής αυξάνοντας σημαντικά την απόδοσή της εργασίας.
Το αγρόκτημα χρησιμοποιεί υγρά λιπάσματα και επομένως το ψεκαστικό καλύπτει τόσο τους ψεκασμούς όσο και τις λιπάνσεις. Με αυτό τον τρόπο το αγρόκτημα στηρίζεται σε ένα ελάχιστο αριθμό μηχανημάτων με τα οποία εκτελεί όλες τις εργασίες και επομένως πετυχαίνει μια ελαχιστοποίηση του κόστους των αποσβέσεων του εξοπλισμού. Η χρήση της ακαλλιέργειας εξασφαλίζει τη γρήγορη εκτέλεση των εργασιών του αγροκτήματος με την υπάρχουσα διαθέσιμη εργασία. Σημειώστε ότι στις κλιματικές συνθήκες της Βόρειας Ευρώπης η συγκομιδή του σιταριού (μαλακό σιτάρι) γίνεται τον Αύγουστο και η σπορά θα πρέπει να γίνει τον Σεπτέμβριο οπότε ο χρόνος για την προετοιμασία των χωραφιών είναι πολύ περιορισμένος.
Τα αποτελέσματα της εφαρμογής της ακαλλιέργειας για το αγρόκτημα ήταν εξαιρετικά καλά. Μετά 15 χρόνια η οργανική ουσία του εδάφους έφτασε το 6,5% (από κάτω του 3% που ήταν αρχικά). Στην Εικόνα 5 φαίνονται δύο φυτείες μια ελαιοκράμβης και μια σιταριού. Το σιτάρι σπάρθηκε μετά από χρήση της κεφαλής Reinolds και φαίνεται το πυκνό στρώμα αχύρου στο έδαφος. Οι αποδόσεις των καλλιεργειών είναι καλύτερες από τις γειτονικές εκτάσεις ενώ η ποιότητα του εδάφους είναι εντυπωσιακή. Στη Εικόνα 6 φαίνεται η εύθρυπτη κατάσταση του εδάφους που είναι βαρύ (55% άργιλο) ενώ ήταν εμφανείς οι πληθυσμοί των σκουληκιών.
Ο αγρότης είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένος από τα αποτελέσματα της δουλειάς του και υπερήφανος για τις επιτυχίες του. Συνιστά σε όλους τους αγρότες να ακολουθήσουν το παράδειγμά του καθώς εξασφαλίζει σημαντικά μακροχρόνια πλεονεκτήματα. Αρκεί οι αγρότες να έχουν υπομονή και επιμονή στα πρώτα χρόνια της εφαρμογής του συστήματος ώσπου να αρχίσουν να γίνονται εμφανείς οι ευεργετικές επιδράσεις του συστήματος της ακαλλιέργειας στο έδαφος.
Να σημειωθεί ότι η ΕΠΑΚΣ είναι ένα σωματείο από επιστήμονες και αγρότες που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα τα τελευταία έτη προωθώντας παρόμοια συστήματα αειφορικής διαχείρισης του εδάφους και προσφέροντας συμβουλές και τεχνογνωσία στους ενδιαφερόμενους. Ο ενδιαφερόμενος αγρότης μπορεί να βρει στοιχεία για τις δράσεις και επικοινωνίας στο δικτυακό τόπο www.haca.grή στο δικτυακό τόπο του Εργαστηρίου Γεωργικής Μηχανολογίας agreng.agr.uth.gr
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
