Βρέχει, ψιλοβρέχει στο Όσλο... Ότι είναι Αύγουστος μάλλον δεν μετρά. Μόνιμα γκρίζος ο ουρανός κι όταν λυπάται τους ανθρώπους κάνει μερικά ανοίγματα μέσα από τα οποία ξεπροβάλλει πού και πού δειλά ένας αναιμικός ήλιος. Τα γλαρόνια, οι μόνιμοι θαμώνες των μεγάλων λιμανιών, κάνουν ηρωικές βουτιές να πιάσουν κάνα ψάρι που κυκλοφορεί στα βρώμικα λιμανίσια νερά.
Η εικόνα μοιάζει γοητευτική, ειδικά αν προέρχεσαι από τον ηλιόλουστο νότο... Όταν έχεις αφήσει την Ελλάδα της κλιματικής αλλαγής με τους παρατεταμένους καύσωνες των 39-40 βαθμών του Κέλσιου, μοιάζει με λύτρωση η καταφυγή στον σκανδιναβικό βορρά. Εκεί που ο υδράργυρος παίζει ανάμεσα σε 12 και 15 βαθμούς και που βρέχει, ψιλοβρέχει διαρκώς. Βγάλαμε και φορέσαμε τα αδιάβροχα μπουφάν μας - άλλωστε το Accuweather μάς έστελνε διαρκώς προειδοποιήσεις στα κινητά μας τηλέφωνα.
Όσλο... Η πόλη δεν έχει ούτε την αρχοντιά ούτε τη μεγαλοπρέπεια των αυτοκρατορικών πόλεων της Μεσευρώπης. Περισσότερο την εξέλιξη μιας παλιάς πόλης ψαράδων βλέπουμε, παρά κτίρια περίλαμπρα που έχουν να σου διηγηθούν ένδοξες ιστορίες. Όταν οι άλλοι στην Ευρώπη είχαν ανακαλύψει κιόλας τις καλές τέχνες, τον πολιτισμό και το σαβουάρ βιβρ, σε κείνα τα μέρη κυκλοφορούσαν μόνο ορδές άξεστων χωρικών που τους αποκάλεσαν Βίκινγκς. Δεν ξέρω αν φορούσαν κράνη με κέρατα - κάπου διάβασα ότι αυτό ήταν μια επινόηση ενός θεατρικού συγγραφέα- αλλά πρέπει να ήταν θεόρατοι. Και ναυτικοί γεροί, όχι αστεία. Κρύβονταν μέσα σε κείνα τα δαιδαλώδη νορβηγικά φιορδ - διάσημα σήμερα για την ομορφιά τους - κι από κει εξορμούσαν στις ακτές της Βόρειας Ευρώπης για τη λεία τους. Δεν ήταν, λέει, πειρατεία... Ήταν τρόπος ζωής και ανάγκη μαζί. Όπως στον πολιτισμένο κόσμο πεταγόσουνα στην αγορά για ψώνια, έτσι κι οι Βίκινγκς έβγαιναν στο σουλάτσο να «προμηθευτούν» τα ... «χρειώδη» για τους τρομερούς σκανδιναβικούς χειμώνες. Ρημάζανε τα βόρεια λιμάνια, αρπάζανε σιτηρά, κρέατα, δέρματα, εργαλεία για δουλειές και πίσω ξανά στη βάση... Μέσα στις σπηλιές των Φιορδ... Αρπάζανε και γυναίκες... Δεν βγαίνει χειμώνας χωρίς θηλυκό ... Η αγκαλιά της γυναίκας είναι γλυκιά τα παγωμένα βράδια κι ο κόρφος της μοσχοβολάει την άνοιξη... Και το καλοκαίρι θα γεννήσει τους νέους Βίκινγκς, που θα ’ναι θεόρατοι κι αυτοί και κοκκινοτρίχηδες, αυθεντικοί συνεχιστές της ράτσας, μελλοντικοί καπεταναίοι, πειρατές, ψαράδες. Τόσο ατρόμητοι που δεν θα διστάσουν να διασχίσουν την παγωμένη θάλασσα να πιάσουν Ισλανδία, Γροιλανδία και μετά Αμερική. Έφτασαν πρώτοι... Απλά δεν το ήξεραν... Πιο «διαβασμένος» ο Κολόμβος, και οι δικοί του, παιδιά μεταγενεστέρων και πιο εξελιγμένων πολιτισμών κατοχύρωσαν την Αμερική για λογαριασμό τους... Οπωσδήποτε όμως η ναυτοσύνη των Βίκινγκς δεν αναιρείται. Τους βλέπουμε δίπλα μας. Είναι μια παρέα πανύψηλων ναυτικών, που σχόλασαν από τη δουλειά στο γκαζάδικο και κάθονται σ’ ένα μπιστρό στο λιμάνι του Μπέργκεν για να ρουφήξουν μια καυτή σούπα με σολωμό και βακαλάο...
Η Νορβηγία σού γεννά μια μεγάλη περιέργεια. Οι τουρίστες συνήθως πάνε να κάνουν τον περίπλου των Φιορδ που είναι πραγματικά θαύματα της φύσης, όχι ψέματα. Εγώ πάλι αγωνιζόμουνα να πιάσω σφυγμό και να καταλάβω - όσο είναι μπορετό στον επισκέπτη- το περιβόητο «νορβηγικό θαύμα». Πώς διάβολο γίνεται μια «φτωχή χώρα ψαράδων», όπως την περιέγραφαν τα σχολικά μας βιβλία της Γεωγραφίας, να έχει καταστεί σήμερα Νούμερο Ένα χώρα παγκοσμίως σε δείκτες ανάπτυξης και να κατονομάζεται ως η κορυφαία χώρα σε υγεία, παιδεία, πράσινη ανάπτυξη; Αρκεί άραγε από μόνος του ο τεράστιος και αιφνίδιος πλούτος που έφεραν τα πετρέλαια της Βόρειας Θάλασσας για να εξηγήσουν τη μεταμόρφωση μιας χώρας; Θα άλλαζε αίφνης η Ελλάδα αν αύριο το πρωί ... έβρεχε λεφτά απ’ τον ουρανό; Θα αποκτούσε άριστες υποδομές, θα γινόταν μια αξιοβίωτη χώρα ήπιας ανάπτυξης με πραγματικά ευγενείς και πολιτισμένους ανθρώπους όπως οι Νορβηγοί που είδα εγώ; Ή μήπως όλο το χρήμα θα γινόταν τσιμέντο, τσιμέντο και πάλι τσιμέντο, ακριβά αυτοκίνητα, είδη πολυτελούς διαβίωσης και ό,τι άλλο συνιστά το ελληνικό αφήγημα περί ανάπτυξης και ωραίας ζωής;
Τι να σου πω; Δύσκολα ερωτήματα αυτά, μα εκείνο που κατάλαβα είναι ότι οι ανθρώποι δεν ... τρελάθηκαν, δεν διαβρώθηκαν από τα φράγκα. Φαίνεται πως μια σειρά από σώφρονες πολιτικές ηγεσίες μάζεψαν τα κέρδη τους σε έναν κουμπαρά. Πάνω από ένα τρις απόθεμα έχει σήμερα το Κράτος, μα δεν το σκόρπισε ποτέ σε άσκοπες παροχές για υφαρπαγή ψήφου. Τα κρατικά κεφάλαια επενδύονται με σύνεση στις παγκόσμιες αγορές κι όλο και αβγαταίνουν. Είναι ίσως το DNA του Βίκινγκ. Εκεί στον Βορρά οι άνθρωποι αντιλήφθηκαν, από την εμφάνισή τους ακόμη πως τα «καλοκαίρια» δεν κρατάνε για πάντα. Ούτε και τα πετρέλαια... Τους χειμώνες φαίνονται οι καλοί νοικοκύρηδες. Στις τρικυμίες τον κοζάρεις τον καλό τον καπετάνιο. Έτσι, τα κέρδη που προκύπτουν επιστρέφουν έμμεσα στον λαό σαν κοινωνικό μέρισμα. Καλά σχολεία, καλά νοσοκομεία, κι ένα οδικό δίκτυο όχι πολυτελές, αλλά που δεν κλείνει ποτέ τους βαρείς χειμώνες χάρη σε ένα ατελείωτο δίκτυο από τούνελ ακόμη και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας...
Θα την αγαπήσεις τη Νορβηγία... Κυρίως για την ευγένεια και τον πολιτισμό των ανθρώπων... Σε ένα διάσημο τοπικό εστιατόριο στο Αλεσουντ, δώσαμε συγχαρητήρια στον σεφ για τον εξαιρετικό του σολωμό. «Όχι σε μένα, είπε. Στους συνεργάτες μου ...» . Ο πολιτισμός αρχίζει από τη στιγμή που υποτάσσεις το εγώ στο εμείς. Να μην προβάλεις την έτσι κι αλλιώς δεδομένη αξία σου, αλλά να ανεβάζεις τους άλλους, να τους κάνεις το ίδιο άξιους με σένα... Δύσκολο να το δεχθούμε αυτό εμείς, ο εγωπαθής Νότος για τον οποίο η ατομική αξία είναι το παν, οι άλλοι είναι απλώς ... μάζα. Στη Νορβηγία αναρωτήθηκα πολλές φορές «πού να ’ναι τάχα οι άνθρωποι». Κινούνται τόσο διακριτικά, τόσο αθόρυβα και ήρεμα που σχεδόν τους ξεχνάς... Ίσως γιατί το μυαλό σου το παίρνει η απίστευτη φύση... Αραιοκατοικημένη χώρα. Πεντέμισι εκατομμύρια ψυχές σε μια έκταση τριπλάσια της Ελλάδας. Ατέλειωτα δασωμένα βουνά με κωνοφόρα δέντρα αλλά και σημύδες, δέντρα που με τη φλούδα τους ταΐζουν τον χειμώνα τους κάστορες... Και σε κάθε στροφή του δρόμου μια λίμνη, ένα κανάλι, ένα φιορδ, παγετώνες και καταρράκτες σε μια διαρκή εναλλαγή. Τα λημέρια των Βίκινγκς που λέγαμε. Ξύλινα σπιτάκια βαμμένα στα χρώματα της γης προβάλλουν κάθε τόσο μέσα από το δάσος. Τέλειο σκηνικό για παραμύθι. Θα μπορούσες άνετα να φανταστείς μια ... κοκκινοσκουφίτσα να περπατάει εκεί με το καλαθάκι της και να μαζεύει άγρια βατόμουρα ...
Εξακολουθεί να βρέχει, στο Τροντχάιμ αυτή τη φορά. Απόγευμα. Η πόλη θα ήταν απελπιστικά άδεια χωρίς τις χαρούμενες και φωνακλάδικες παρέες των φοιτητών που κείνες τις μέρες ξαναβρίσκονταν για να ξεκινήσουν τα μαθήματα στο Πανεπιστήμιο. Από τον καθεδρικό Ναό της πόλης, δίπλα στον ποταμό Νιντέλβα ακούγεται αργός, βαρύς, μελωδικός ο ήχος της καμπάνας. Ο Άγιος Ούλαφ, το άγαλμα του οποίου δεσπόζει εκεί, μας στέλνει τις ευλογίες του. Καλό ταξίδι... Καλή επιστροφή...
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
