Η Τήνος, βρίσκεται στο κέντρο του Αιγαίου Πελάγους κοντά στα λιμάνια της Αθήνας και σε μικρή απόσταση από γνωστά Κυκλαδονήσια, όπως η Άνδρος, η Μύκονος, η Σύρος, η Πάρος, η Νάξος, η Σαντορίνη. Η πρωτεύουσα της Τήνου φέρει το ίδιο όνομα με το νησί αλλά οι κάτοικοι συνηθίζουν να την αποκαλούν Χώρα. Η Χώρα λοιπόν και τα 40 μικρά και μεγάλα κάτασπρα χωριά της, σκαρφαλωμένα στους από γρανίτες, σχιστόλιθους και μάρμαρο ορεινούς της όγκους, οι εκκλησίες, οι ανεμόμυλοι και οι περιστεριώνες, μνημεία λαϊκής τέχνης, συνθέτουν ένα μοναδικό τοπίο, μόνιμη κατοικία 10.000 περίπου ανθρώπων, όπου η γαλήνη του περιβάλλοντος εναλλάσσεται με έντονα καιρικά φαινόμενα, η πολυχρωμία της άνοιξης με τον ήλιο του καλοκαιριού, η γλυκύτητα του φθινοπώρου με το καταπράσινο χειμωνιάτικο τοπίο.
Η Τήνος των τεσσάρων εποχών, «το νησί της τέχνης και του πολιτισμού» είναι ιδανικός προορισμός για όσους επιθυμούν να συνδυάσουν περισσότερες δραστηριότητες.
Ιστορική διαδρομή
Η Τήνος, γνωστή από την αρχαιότητα ως το νησί του Αιόλου, του θεού των ανέμων, που κατοικούσε στο όρος Τσικνιάς (727 μ.), πήρε το όνομα της κατ' άλλους από τη φοινικική λέξη tenok (φίδι) ή από τον Τήνο τον πρώτο οικιστή της. Άλλα ονόματα που της έχουν αποδοθεί είναι Οφιούσα και Υδρούσα.
Το νησί πρωτοκατοικήθηκε από Φρύγες και στη συνέχεια από Ίωνες. Μετά τον 12ο αιώνα π.χ. οι πληθυσμοί μετακινήθηκαν προς το εσωτερικό του νησιού και αναπτύχθηκε οικισμός νοτίως του όρους Εξώμβουργο, όπου τα τελευταία χρόνια γίνονται ανασκαφές για την ανάδειξή του.
Η θέση της στο κέντρο του Αιγαίου, τα φυσικά της λιμάνια και η γειτνίασή της με το ιερό νησί της Δήλου, κατέστησαν την Τήνο και την Πόλη της (Άστυ) σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά τους κλασσικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Ο ναός του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στην παραλία «Κιόνια» αποτέλεσε προσκυνηματικό κέντρο μέχρι και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους.
Η Τήνος γνώρισε τον χριστιανισμό πριν από τον 4ο αιώνα και το 343 είχε δικό της επίσκοπο. Τον 9ο αιώνα υπήρχαν ήδη αρκετά ασκητήρια στο νησί, κάποια από τα οποία διαμορφώθηκαν σε μοναστικές κοινότητες.
Οι Βυζαντινοί έκτισαν μεταξύ του 8ου και του 10ου αιώνα το Κάστρο της Αγίας Ελένης για την προστασία του νησιού, γύρω από το οποίο ανέπτυξαν την πρωτεύουσα του νησιού οι Βενετσιάνοι, μετά το 1207.
Το 1715 το νησί παραδόθηκε στους Οθωμανούς και το Κάστρο καταστράφηκε. Τα ερείπιά του δεσπόζουν μέχρι τις μέρες μας στο βράχο του Εξωμβούργου. Η Τήνος απελευθερώθηκε με την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Η εύρεση της θαυματουργής Εικόνας του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στις 30-1-1823, κατέστησε το νησί το μεγαλύτερο θεομητορικό προσκύνημα της Ελλάδας με παγκόσμια απήχηση και ακτινοβολία.(Το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου (Π.Ι.Ι.Ε.Τ.), που δημιουργήθηκε από τους κτήτορες του Ναού της «Μεγαλόχαρης», αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας και επιτελεί σπουδαίο φιλανθρωπικό, ιεραποστολικό και εθνικό-θρησκευτικό έργο.
Ιδιαιτερότητα του νησιού είναι η συνύπαρξη Ορθοδόξων και Καθολικών που ζουν αρμονικά και με σεβασμό στις θρησκευτικές εκδηλώσεις και λατρείες κάθε Δόγματος.
Η Τήνος της Τέχνης
Η Τήνος είναι το μεγαλύτερο κέντρο μαρμαρογλυπτικής και λαϊκής τέχνης στη νεότερη Ελλάδα. Πλήθος ανώνυμων μαστόρων, μαρμαράδων κυρίως, αλλά και οικοδόμων, ξυλογλυπτών, αγιογράφων και άλλων, έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους στις εκκλησίες, στα σπίτια, στους περιστεριώνες. Η ανάπτυξη της τέχνης του μαρμάρου έδωσε στην εξέλιξή της κορυφαίους γλύπτες, όπως οι Χαλεπάς, Φιλιππότης, Βιτάλης, Σώχος, Λαμέρας, ζωγράφους, όπως ο Γύζης και ο Λύτρας, αλλά και άλλες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών. Δικαίως λοιπόν η Τήνος θεωρείται η κοιτίδα της Νεοελληνικής Τέχνης.
Στο χωριό Πύργος, στα Β.Δ. του νησιού, λειτουργεί Σχολή Καλών Τεχνών και παραδοσιακά εργαστήρια μαρμαρογλυπτικής. Εκεί, όσοι ενδιαφέρονται, μπορούν να έρθουν σε επαφή με την τέχνη του μαρμάρου και της πέτρας.
Πολλά είναι τα μουσεία και οι αίθουσες τέχνης που υπάρχουν στο νησί, καθώς επίσης εκθέσεις Λαογραφικές και Εκκλησιαστικών Αντικειμένων.
Ενδεικτικά:
• Στη Χώρα λειτουργούν οι Εκθέσεις του Π.Ι.Ι.Ε.Τ. (Εικόνων και Κειμηλίων, Τηνίων Καλλιτεχνών, Πινακοθήκη), το Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου, η μόνιμη έκθεση έργων του μεγαλύτερου νεοέλληνα γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά και εποχικές εκθέσεις στο μέγαρο του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού.
• Έκθεση Εκκλησιαστικής Τέχνης στο ιστορικό ορθόδοξο μοναστήρι του Κεχροβουνίου.
• Το Μουσείο Τσόκλη στον Κάμπο.
• Το Λαογραφικό Μουσείο της Μονής Ιησουϊτών στα Λουτρά.
• Το Μουσείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής στην Ξινάρα.
• Το Μουσείο Κεραμικής Τέχνης στην Αετοφωλιά.
• Το Μουσείο Γελοιογραφίας στο Φαλατάδο.
• Η Έκθεση έργων Υστερνιωτών Καλλιτεχνών στα Υστέρνια.
• Στον Πύργο λειτουργούν τα μουσεία Τηνίων Καλλιτεχνών και Λίθου - Μαρμάρου, έκθεση Μαρμαρογλυπτικής και το σπίτι του Χαλεπά, το οποίο έχει μετατραπεί σε μουσείο. Επίσης στο χωριό αυτό υπάρχει το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς.
Η Χειροποίητη Τήνος
Η Τήνος είναι τόπος που κρύβει πολλές ομορφιές για όποιον θελήσει να τη γνωρίσει καλύτερα. Διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό χαρακτήρα της στην αρχιτεκτονική των κάτασπρων χωριών της, αλλά και στον καθημερινό βίο, με τους φιλόξενους ανθρώπους της, τα πανηγύρια και τα έθιμά τους.
Οι κάτοικοι από αρχαιοτάτων χρόνων δημιούργησαν εντυπωσιακές λιθόκτιστες αναβαθμίδες σε όλη την έκταση του νησιού, για να μπορούν να καλλιεργούν το λιγοστό χώμα χωρίς να παρασύρεται από τη βροχή.
Τα μικρά και μεγάλα λιθόκτιστα αγροτικής χρήσης οικοδομήματα, οι χίλιοι περίπου περιστεριώνες, αριστουργηματικά διώροφα κτίσματα, διακοσμημένα με λογής σχέδια από μικρές σχιστολιθικές πλάκες, και τα εκατοντάδες ιδιωτικά εξωκλήσια, σε θαυμαστή ποικιλία αρχιτεκτονικών παραλλαγών, συμπληρώνουν αρμονικά τις φυσικές ομορφιές του νησιού.
Ο περιηγητής, ο λάτρης της φύσης και ο κάθε επισκέπτης ανακαλύπτει ένα τοπίο με απροσδόκητες εναλλαγές ανάμεσα στο φως και τη σκιά, τη γυμνή πέτρα και τα πράσινα λαγκάδια, τα εντυπωσιακά βράχια - μοναδικό στον κόσμο γεωλογικό φαινόμενο στο βόρειο τμήμα του νησιού (Βωλάξ - Λειβάδα), τις μικρές και μεγάλες ακρογιαλιές, που γεμίζουν ζωή τους καλοκαιρινούς μήνες. Η πρόσβαση είναι εύκολη με αυτοκίνητο, αλλά και με πεζοπορία μέσα από διατηρημένους πλακόστρωτους δρόμους.
Η Τήνος ως προορισμός
0 I. Ναός της Μεγαλόχαρης αποτελεί παγκόσμιας εμβέλειας Θεομητορικό προσκύνημα.
Πατρίδα μεγάλων Καλλιτεχνών και τόπος συνάντησης της Ανατολής με τη Δύση, η Τήνος ενδείκνυται για πολιτιστικό τουρισμό με επισκέψεις σε μουσεία, εκθέσεις και γκαλερί, σε τοπικά εργασπίρια μαρμαροτεχνίας, καλαθοπλεκτικής και παραδοσιακής σιδηροτεχνίας.
Η πρωτεύουσα της Τήνου είναι ένα λιμάνι γεμάτο ζωή, χρώμα, καταστήματα, ταβέρνες, κέντρα διασκέδασης και συνεχή κίνηση.
Η θάλασσα, οι καθαρές και γραφικές παραλίες του νησιού ενδείκνυνται για κολύμπι, ψάρεμα και θαλάσσια σπορ και προσφέρουν ευκαιρίες ξε-κούρασης και αναψυχής.
Περίπατοι στους παλιούς πέτρινους δρόμους μέσα από παραδοσιακά χωριά, διασχίζοντας αρχαιολογικούς χώρους και τοποθεσίες μοναδικής ομορφιάς, όπου η φύση και οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει υπέροχους συνδυασμού.
Κάθε χρόνο διοργανώνεται στην Τήνο το Tinos Jazz Festival και το Φεστιβάλ της Τήνου με καλλιτεχνικές, θεατρικές, εικαστικές εκδηλώσεις, συναυλίες και ποιητικά και χορευτικά δρώμενα. Επίσης εκδηλώσεις διοργανώνου οι Σύλλογοι των Χωριών, ο Σύλλογος Φίλων της Τήνου και το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού.
Αξίζει να παρακολουθήσει κανείς τις Τοπικές Γιορτές που είναι η γιορτή της αγκινάρας στο χωριό Κώμη, η γιορτή της κάπαρης στο χωριό Ποταμιά, η γιορτή της ρίγανης στο χωριό Δύο Χωριά, η γιορτή του κρασιού στο χωριό Τριπόταμος, η αναβίωση της Τράτας στα Κιόνια, η γιορτή του μελιού στον χωριό Κάμπος και το ρακεζιό στο χωριό Φαλατάδος.
Η άλλη Τήνος
Εκτός από τα πανέμορφα χωριά της η Τήνος προσφέρει στον επισκέπτη μοναδικές εμπειρίες μέσα από ένα καλά διατηρημένο δίκτυο παλαιών δρόμων και μονοπατιών που αναδεικνύουν την ιστορία, την παράδοση και τις σπάνιες φυσικές ιδιαιτερότητες του νησιού. Οι διαδρομές αυτές είναι:
1. Φαλατάδος - [Μυρσίνη] - Μαγνανάρι - Πλατύ - Λειβάδα - Ακτή Λειβάδας.
2. Ξινάρα - Ξώμπουργο - Κουμάρος - Σκαλάδος - Κρόκος - [Περάστρα] - Λουτρά - [Κάμπος - Ταραμπάδος - Σμαρδάκιτο].
3. Μονή Κεχροβουνίου - Μουντάδος - Σμπε- ράδος - Τριπόταμος - Ξώμπουργο – Καρυά -Τζάδος - Μονή Κεχροβουνίου.
4. Κιόνια - [Χατζιράδος] - Κτικάδος - Σμουρδιά - Βαρύ - Πόλες - Χώρα.
5. Φαλατάδος - Καθλικάρος - Βωλάξ - Γρίζα - [Σκλαβοχωριό] - Αγάπη.
6. Στενή - Ποταμιά - Μαρούλη - Λυχναφτιά.
7. Μυρσίνη (Αλμασούρια ή Αγ. Ισίδωρος) - Πρ. Ηλίας - Κορυφή Τσικνιά.
8. Δυό Χωριά - Μανταλού - Μονή Φανερωμένης - Κουναρές - [Αγία Βαρβάρα] - Άγιος Σώστης.
9. Καρδιανή - [Όρμος Γιαννάκη] - Υστέρνια - [Όρμος Υστερνίων] - Πύργος - [Πάνορμος]-Μαρλάς - Μαμάδος.
10. Καλλονή - [Καρκάδος] - Αετοφωλιά - Κόρης Πύργος - Σταυριά - Μονή Καταπολιανής - Πλατειά - [Πύργος - Αγία Τριάδα] - Ρόχαρη.
11. Κιόνια - Αγία Μαρίνα - Καρδιανή (Αγ. Μηνάς) - Β' Εύρεση - Υστέρνια.
12. Αρνάδος - Μονή Κεχροβουνίου - Βάνη - Διράφια - Κόκκινα - Μαρμαριές - Χώρα (Μονή Αγ. Παρασκευής).
Οι επισκέπτες της Τήνου μπορούν να απολαύσουν και κάποιες άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού, όπως η αναρρίχηση στους βραχώδεις σχηματισμούς του Εξώμβουργου, bouldering στη ευρύτερη περιοχή του χωριού Φαλατάδου και στο χωριό Βωλάξ, καταδύσεις, surfing και windsurfing στις παραδομένες στον βοριά παραλίες, διαδρομές με μηχανή cross και με 4X4 στα παλιά λατομεία, canoe και standing canoe paddling.
Η Τήνος της Γαστρονομίας
Η επίσκεψη στην Τήνο δεν μπορεί παρά να συνδυαστεί με γευσιγνωσία παραδοσιακών εδεσμάτων -μεζέδων, κυρίως πιάτων και γλυκών- συνδυασμένων με ρακί και τοπικά κρασιά.
Κάθε εποχή έχει τις δικές της γεύσεις με προϊόντα από το ίδιο το νησί. Παραδοσιακές ομελέτες με απίθανους συνδυασμούς, παστά (λουκάνικα, λούζες), τοπικά τυριά με δυνατές γεύσεις, αγκινάρες και σαλάτες φασολιών, ψαρομεζέδες, τοπικά κρέατα και ζυμαρικά, πασχαλινές γλυκές τυρόπιτες, ξεροτύγανα (δίπλες), παστέλια σε λεμονόφυλλο, ξερά σύκα με καρύδι, κουραμπιέδες και μελομακάρονα, αμυγδαλωτά, μέλι και μεταποιημένα προϊόντα που παρασκευάζουν οι Τηνιακές αγρότισσες με τις παραδοσιακές συνταγές των γιαγιάδων τους όπως μαρμελάδες, γλυκά κουταλιού, σάλτσες, ντομάτες λιαστές κ.α..
Γευτείτε τις στα εστιατόρια και τα ζαχαροπλαστεία του νησιού, στα καταστήματα πώλησης τοπικών προϊόντων, στο πρατήριο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Τήνου, στα πανηγύρια και τις τοπικές εκδηλώσεις, όπου οι ντόπιοι ανοίγουν τα σπίτια τους σε όλους τους επισκέπτες.
Θρησκευτικές Γιορτές:
• 30 Ιανουαρίου - Εορτή Ευρέσεως της Ιερής Εικόνας της Μεγαλόχαρης με λιτάνευσή της και βραδινή παρέλαση μαθητών με αναμμένα φανάρια στους δρόμους της Χώρας.
• 25 Μαρτίου - Εορτή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με λιτάνευσή της I. Εικόνας.
• Παναγίας της Βρυσιώτισσας. (στην περιοχή Βρυσί) Είναι το Θεομητορικό Προσκύνημα της Καθολικής Εκκλησίας από τον δέκατο έβδομο αιώνα και πανηγυρίζει δύο φορές το χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο και την πρώτη Κυριακή του Μαΐου.
• Ιεράς Καρδιάς του Ιησού στο Εξώμβουργο. Είναι το Πανελλήνιο Προσκύνημα προς τιμή της Θεϊκής αγάπης που αποκαλύπτεται μέσω της ανθρώπινης καρδιάς του Ιησού Χριστού. Η πανήγυρη γίνεται τη δεύτερη Κυριακή του Ιουλίου
• 23 Ιουλίου - Μνήμη Οσίας Πελαγίας της Τηνίας στην I. Μονή Κεχροβουνίου. Η εικόνα της Μεγαλόχαρης κατεβαίνει από τη Μονή στην Χώρα πεζή συνοδευόμενη από πλήθος κόσμου.
• 15 Αυγούστου - Εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η κύρια ημέρα του Προσκυνήματος με λιτάνευσή της I. Εικόνας.
• Παναγίας του Ροδαρίου. Είναι η Προστάτισσα της Καθολικής Εκκλησίας Τήνου. Ο Καθεδρικός της Ναός ευρίσκεται στην Ξινάρα και η Πανήγυρη γίνεται την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου.
• Τη Μ. Εβδομάδα πλήθος κόσμου παρακολουθεί τις τελετές στον Πάνσεπτο I. Ναό της Μεγαλόχαρης, καθώς και στους ενοριακούς Ναούς. Το αποκορύφωμα είναι η λιτάνευσή των Επιταφίων στους δρόμους της πόλης τη Μ. Παρασκευή και η είσοδος του επιταφίου της Ενορίας του Αγίου Νικολάου - Αγίου Ελευθερίου στη θάλασσα όπου αναπέμπεται επιμνημόσυνη δέηση.
Πως θα πάτε στην Τήνο:
Ακτοπλοϊκώς: Από το λιμάνι της Ραφήνας και του Πειραιά, όπου υπάρχει όλο το χρόνο καθημερινά και πολύ συχνά σύνδεση με ταχύπλοα ή συμβατικά πλοία, ενώ υπάρχει σύνδεση και με άλλα νησιά των Κυκλάδων και με την Κρήτη.
Αεροπορικώς: Από το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος ή από την Μύκονο και από εκεί με πλοίο.
Πληροφορίες για την Τήνο στο www.tinos.gr
(Το υλικό προέρχεται από έκδοση του δήμου Τήνου)
