Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
«Είναι φανερό, ότι οποιαδήποτε σημαντική μεταβολή στο κλίμα σε παγκόσμια κλίμακα θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε όλο το εύρος των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Τα χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα, η ανθρώπινη υγεία, και τα κοινωνικο-οικονομικά συστήματα, όπως η γεωργία, η δασοκομία, η αλιεία και τα υδατικά αποθέματα, είναι καθοριστικές συνιστώσες της ανθρώπινης ανάπτυξης και ευημερίας και είναι όλα ιδιαίτερα ευαίσθητα στην κλιματική αλλαγή. Τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που αναφέρονται σαν αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της θερμοκρασίας, η μείωση της βιοποικιλότητας, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και πιθανόν η αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων». Αυτά δηλώνει ο κ. Δημήτρης Μελάς, Καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ. Ο κ. Μελάς μετά το πτυχίο Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, έκανε πτυχίο Μετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιο Ουψάλας και PhD στην Μετεωρολογία επίσης στο Πανεπιστήμιο Ουψάλας.
* κ. Μελά οι κλιματικές αλλαγές είναι πλέον εμφανείς και στη χώρα μας;
- Στη χώρα μας παρατηρούνται ήδη σημαντικές αλλαγές στο κλίμα, με σημαντικές όμως ιδιομορφίες. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ελληνικοί μετεωρολογικοί σταθμοί δεν εμφανίζουν μακροχρόνια, στατιστικά σημαντική, τάση θέρμανσης. Η θερμοκρασία παρουσιάζει τάση αύξησης μόνο τα τελευταία περίπου 20 χρόνια αλλά αυτό το διάστημα είναι μικρό για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για το κλίμα. Από την άλλη πλευρά, οι ελληνικοί σταθμοί εμφανίζουν τα τελευταία 60 χρόνια μια μικρότερη ή μεγαλύτερη μέση μείωση του υετού (βροχόπτωσης, χιονόπτωσης κτλ.) η οποία στο σύνολο της χώρας έχει μια μέση τιμή ίση με 1.9 χιλιοστά / έτος. Πρόκειται για πολύ μεγάλη μείωση η οποία έχει ήδη δημιουργήσει πολύ σημαντικά προβλήματα. Σε πολλούς σταθμούς μάλιστα, η μείωση του υετού συνδυάζεται με αύξηση της ραγδαιότητας, γεγονός το οποίο δυσχεραίνει το πρόβλημα.
Οι μελλοντικές προβλέψεις για τη χώρα μας είναι πολύ δυσμενείς γιατί οι επιπτώσεις προβλέπεται να είναι μεγαλύτερες από τον αντίστοιχο παγκόσμιο μέσο όρο. Αν επαληθευτούν τα απαισιόδοξα σενάρια και η παγκόσμια κοινότητα δεν προχωρήσει σε μείωση των εκπομπών των θερμοκηπικών αερίων, η θερμοκρασία της Ελλάδας αναμένεται να εμφανίσει μια αύξηση η οποία πιθανότατα θα φθάσει τους 3.7 oC. Είναι σημαντικό επίσης ότι η αύξηση θα είναι μεγαλύτερη το καλοκαίρι οπότε η μέση θερμοκρασία μπορεί να είναι κατά 4.5 oC υψηλότερη από την κλιματική τιμής της περιόδου 1960-1990. Αντίστοιχα αναμένεται μια μείωση του ετήσιου υετού με περίπου 16%. Και πάλι η μείωση του υετού θα είναι μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού οπότε μπορεί να ξεπεράσει και το 50%.
* Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται μόνο στην ανθρώπινη παρέμβαση;
- «Είναι αλήθεια ότι, ανεξάρτητα από την ανθρώπινη παρέμβαση, το κλίμα της γης αλλάζει συνεχώς. Βιώνοντας μόνο μια πολύ μικρή πράξη του έργου, δυσκολευόμαστε πολλές φορές να αντιληφθούμε τις μεγάλες φυσικές μεταβολές του κλίματος της Γης το οποίο χαρακτηρίζεται από πολλές περιόδους παγετώνων, οι οποίες διακόπτονται από σύντομα διαλείμματα ζέστης και ακμάζουσας ζωής. Οι κάτοικοι της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, ζώντας στην πλειοψηφία τους σε ένα εύκρατο κλίμα, δεν μπορούν εύκολα να παραδεχθούν ότι πριν από 18.000 χρόνια τεράστιες εκτάσεις των περιοχών αυτών καλυπτόταν από πάγους. Από την άλλη πλευρά, στη βορειοδυτική Ινδία, τίποτα δεν μαρτυράει ότι η ίδια περιοχή, στην οποία κυριαρχούν σήμερα οι αμμόλοφοι, χαρακτηριζόταν πριν από 4000 χρόνια από το χυμώδες πράσινο των δημητριακών και των δέντρων.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στις φυσικές μεταβολές του κλίματος και σε αυτές που οφείλονται στην ανθρώπινη παρέμβαση. Οι φυσικές μεταβολές είναι μεν μεγάλες αλλά εμφανίζονται σε μεγάλες χρονικές κλίμακες (πολλών χιλιάδων ετών). Η ανθρώπινη παρέμβαση από την άλλη πλευρά προκαλεί μια διαταραχή σε κλίμακες λίγων αιώνων».
* Το παγκόσμιο κλίμα τι αποτέλεσμα είναι;
- «Το παγκόσμιο κλίμα είναι αποτέλεσμα της πολύπλοκης αλληλεπίδρασης εκατοντάδων μεταβλητών που χαρακτηρίζουν από τη μια την κύρια πηγή ενέργειας (την ηλιακή ακτινοβολία) και από την άλλη ένα μεγάλο αριθμό γήινων χαρακτηριστικών και φαινομένων που το διαμορφώνουν (σύσταση της ατμόσφαιρας, άνεμοι και θαλάσσια ρεύματα, τοπογραφία, νέφη και υετός, ηφαιστειακές εκρήξεις, κτλ.). Οποιαδήποτε επέμβαση του ανθρώπου στους παράγοντες που διαμορφώνουν το κλίμα μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή του. Λόγω όμως της πολυπλοκότητάς του, το παγκόσμιο κλίμα σπάνια στέλνει καθαρά σήματα. Σχεδόν το σύνολο των βραχυχρόνιων κλιματικών φαινομένων εμπίπτει μέσα στο μεγάλο εύρος της φυσικής κλιματικής μεταβλητότητας. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα που υπάρχει στον θεωρητικό υπολογισμό των επιπτώσεων, αποτελεί το βασικό επιχείρημα των σκεπτικιστών που αμφισβητούν, είτε το ίδιο το φαινόμενο, είτε το μέγεθος των επιπτώσεων. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι οι ανθρωπογενείς εκπομπές ρυπογόνων ουσιών στην ατμόσφαιρα ωθούν το κλίμα σε μια νέα κατάσταση αστάθειας».
* Ο εικοστός αιώνας ήταν ο θερμότερος των τελευταίων πέντε αιώνων;
- «Ο εικοστός αιώνας ήταν ο θερμότερος των τελευταίων πεντακοσίων ετών ενώ η δεκαετία 2000-2009 ήταν η θερμότερη δεκαετία της χιλιετηρίδας. Η μέση στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει τα τελευταία 140 χρόνια περίπου 10-25 εκατοστά. Οι παρατηρήσεις αυτές, σε συνδυασμό με τους θεωρητικούς υπολογισμούς, έχουν οδηγήσει σε μια ευρεία επιστημονική συναίνεση ότι η Γη έχει ήδη περάσει σε μια περίοδο κλιματικής αστάθειας, η οποία θα έχει ευρείες περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Οι κάτοικοι του πλανήτη έχουν ήδη βιώσει πολλά χρόνια με αυξημένη συχνότητα και ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, σχεδόν ένα την εβδομάδα, και συχνά με ένταση ρεκόρ. Πλημμύρες στην Κίνα με 4 εκατομμύρια άστεγους, κυκλώνες με 11000 θύματα στην κεντρική Αμερική και η χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 150 ετών στο Μεξικό».
* Τι θα προκαλέσει μια σημαντική μεταβολή στο κλίμα;
- «Είναι φανερό, ότι οποιαδήποτε σημαντική μεταβολή στο κλίμα σε παγκόσμια κλίμακα θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε όλο το εύρος των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Τα χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα, η ανθρώπινη υγεία, και τα κοινωνικο-οικονομικά συστήματα, όπως η γεωργία, η δασοκομία, η αλιεία και τα υδατικά αποθέματα, είναι καθοριστικές συνιστώσες της ανθρώπινης ανάπτυξης και ευημερίας και είναι όλα ιδιαίτερα ευαίσθητα στην κλιματική αλλαγή. Τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που αναφέρονται σαν αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της θερμοκρασίας, η μείωση της βιοποικιλότητας, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και πιθανόν η αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων. Είναι αλήθεια, ότι η επίπτωση της κλιματικής αλλαγής σε διαφορετικές περιοχές της γης δεν θα είναι ενιαία. Μάλιστα, μερικές θα βιώσουν ευεργετικές συνέπειες ενώ άλλες θα υποστούν αμετάκλητες επιβλαβείς συνέπειες. Αυτό όμως δεν αλλάζει το βασικό συμπέρασμα:
Οι άνθρωποι πραγματοποιούν ένα παγκόσμιο χημικό πείραμα αλλοιώνοντας την σύσταση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος χωρίς να γνωρίζουν επακριβώς τις τελικές επιπτώσεις. Το στοίχημα είναι πολύ μεγάλο. Και παρά την ύπαρξη πολλών αποχρώσεων, οι επιλογές είναι βασικά δύο: είτε να κλείσουμε τα μάτια μας επαναπαυμένοι στην πρόσκαιρη οικονομική ευημερία και υποκρινόμενοι ότι όλα πάνε καλά είτε να πάρουμε έγκαιρα δραστικές αποφάσεις που θα περιορίσουν την ένταση του φαινομένου. Η δεύτερη επιλογή για να είναι αποτελεσματική απαιτεί ριζική βελτίωση των επιστημονικών εργαλείων που χρησιμοποιούμε ώστε να μπορέσουμε να προγνώσουμε πιο αποτελεσματικά τα χαρακτηριστικά και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».
