Συνέντευξη στη
Μαρίνα Αποστολοπούλου
«Ο Ευάγγελος Αβέρωφ ήταν άνθρωπος ξεκάθαρων ιδεών και αξιών. Κατεξοχήν ρεαλιστής, φιλελεύθερος και υπέρμαχος της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, έβαζε πάνω απ’ όλα το καλό της πατρίδας. Σήμερα πιστεύω η παρουσία του θα βοηθούσε ώστε να επιτευχθεί μια ελάχιστη συναίνεση για να προχωρήσει μπροστά η χώρα».
Ο λόγος στην κόρη του μεγάλου πολιτικού, συγγραφέα Τατιάνα Αβέρωφ, η οποία μέσα από τις γραμμές του βιβλίου που μόλις ολοκλήρωσε «Δέκα ζωές σε μία» - παρουσιάζεται σήμερα στην Λάρισα - ιχνηλατεί τη ζωή του πατέρα της και μαζί μία ολόκληρη εποχή. Καθώς όπως λέει, «αν γράφεις ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει τα ιστορικά στοιχεία και η ανθρώπινη ιστορία να ισορροπούν και να συνομιλούν μεταξύ τους σε μια αβίαστη σύνθεση».
Η κόρη μιλάει για τον πατέρα, στη συνέντευξή της στην «Ε» και η συγγραφέας για το βιβλίο. Απατώντας σε σχετικό ερώτημα καταθέτει: «στη δική μου περίπτωση η σκιά του πατέρα μου, ως δημόσιο πρόσωπο, ήταν τόσο μεγάλη που επηρέαζε και τους άλλους και τον τρόπο που μου συμπεριφέρονταν, ανάλογα με το χρώμα των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Και αυτό, άμα είσαι παιδί, σε μπερδεύει και σε κάνει να συνειδητοποιείς από νωρίς πόσο αγώνα χρειάζεται για να ορίσεις τελικά την ταυτότητά σου». Άλλωστε, όπως παρατηρεί, το γράψιμο είναι ένας αγώνας ανακάλυψης και αν είσαι τυχερός, θα συναντηθείς κάπου και με την αλήθεια του αναγνώστη.
Συγκεκριμένα η συγγραφέας επισημαίνει στην συνέντευξή της στην «Ε» τα ακόλουθα:
* Κυρία Αβέρωφ, το πρώτο ερώτημα που αυθόρμητα προκύπτει είναι: πως μία κόρη αποφασίζει να γράψει για τον πατέρα της και πώς διαχειρίζεται συναισθηματικά αλλά και συγγραφικά το όλο εγχείρημα;
-Είναι δύσκολο – αν και όχι ασυνήθιστο να θέλει κανείς να γράψει την ιστορία των γονιών του. Κρίνοντας από τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής που διδάσκω εδώ και 7-8 χρόνια, αυτή είναι η πιο συχνή ιδέα που έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους η πλειονότητα των «αρχάριων» που εγγράφονται. Κατά κανόνα όμως, χρειάζεται να έχεις ωριμάσει σαν συγγραφέας για να μπορέσεις να καταπιαστείς με ένα τέτοιο εγχείρημα, που απαιτεί τεχνική άνεση στην αφήγηση, κίνηση πλοκής, διαχείριση χρόνου, σύνθεση κ.λπ., κ.λπ., αλλά και συναισθηματική ωριμότητα και απόσταση, ώστε η προσωπική εμπλοκή να μην αποβαίνει σε βάρος της λογοτεχνικής αρτιότητας του μυθιστορήματος. Είναι λεπτές ισορροπίες. Και σίγουρα δεν είναι τυχαίο που χρειάστηκε να καταπιαστώ με τέσσερα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους μυθιστορήματα μέχρι να νιώσω έτοιμη να γράψω το «Δέκα ζωές σε μία».
* Ο Ευάγγελος Αβέρωφ έχει καταταγεί στις εμβληματικές πολιτικές και όχι μόνον, φυσιογνωμίες της μεταπολεμικής Ελλάδας. Συνεπώς η όποια «αφήγηση» γύρω από τη ζωή του δεν μπορεί παρά να αφηγείται και μέρος της ιστορίας του τόπου. Ο συγκερασμός των δύο πόσο εύκολος ήταν κατά τη συγγραφή του βιβλίου;
-Αυτός ακριβώς ο αρμονικός συγκερασμός είναι το ζητούμενο σε οποιοδήποτε ιστορικό μυθιστόρημα: Να καταφέρεις να παντρέψεις τα ιστορικά στοιχεία με τη δημιουργική φαντασία, που ζωντανεύει την εποχή και δίνει φωνή στα πάθη των ανθρώπων. Οι ήρωες του μυθιστορήματος, δηλαδή η ανθρώπινη διάστασή τους, οι αγωνίες, οι αγώνες και τα πάθη τους, αυτά είναι που δίνουν πνοή στο βιβλίο. Και αν γράφεις ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει τα ιστορικά στοιχεία και η ανθρώπινη ιστορία να ισορροπούν και να συνομιλούν μεταξύ τους σε μια αβίαστη σύνθεση.
* Η απορία, θα έλεγε κανείς, που πάντα εγείρεται είναι πώς μεγαλώνουν τα παιδιά σημαντικών ανθρώπων υπό το βάρος της «σκιάς» που οι ίδιοι ηθελημένα ή και αθέλητα ρίχνουν επάνω τους. Ο «μπαμπάς», ξεπερνάει τον «πατέρα»;
-Όλα τα παιδιά μεγαλώνουν υπό το βάρος της «σκιάς» των γονέων τους. Έτσι είναι η ζωή, η ανθρώπινη κατάσταση. Το παιδί, μεγαλώνοντας πρέπει να βρει την ταυτότητά του και περνάει από διάφορες φάσεις ενηλικίωσης. Ξεκινάς βρέφος, νήπιο, ο κόσμος σου είναι μικρός, κι εσύ ανοχύρωτος δέκτης των επιρροών της οικογένειας. Στο σχολείο κοινωνικοποιείσαι, διευρύνεται ο κόσμος σου. Φτάνοντας στην εφηβεία, όλο και σημαντικότερο ρόλο παίζει η ομάδα των συνομηλίκων, καθώς αγωνίζεσαι να ορίσεις τον εαυτό σου και να βρεις ποιος είσαι. Οι ψυχολόγοι μιλούν συμβολικά για «πατροκτονία» − πρέπει να ξεφύγεις απ’ τον γονιό για να μεγαλώσεις.
Και, καλώς εχόντων των πραγμάτων, κάποια στιγμή ενηλικιώνεσαι πραγματικά, ωριμάζεις, αποκτάς την ικανότητα να συμφιλιωθείς και να ισορροπήσεις με τις πολλές πλευρές του εαυτού σου (ρίζες, κληρονομιά, κοινωνικές επιταγές, ανάγκες και «θέλω» δικά σου – που όλα αυτά είναι κομμάτι της ταυτότητάς σου). Κάποιοι γονείς ρίχνουν μεγαλύτερη σκιά από άλλους. Αυτή είναι η μόνη διαφορά. Και στη δική μου περίπτωση η σκιά του πατέρα μου, ως δημόσιο πρόσωπο, ήταν τόσο μεγάλη που επηρέαζε και τους άλλους και τον τρόπο που μου συμπεριφέρονταν, ανάλογα με το χρώμα των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Και αυτό, άμα είσαι παιδί, σε μπερδεύει και σε κάνει να συνειδητοποιείς από νωρίς πόσο αγώνα χρειάζεται για να ορίσεις τελικά την ταυτότητά σου. Αλλά, όπως είπα, θεωρώ ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ο αγώνας είναι κοινός και άρα, ως «ταξίδι αναζήτησης», το βιβλίο μου αφορά όλους τους ανθρώπους.
* Πώς αισθάνεται ένα παιδί πολιτικού όταν ακούει σχόλια από τον περίγυρο που δεν κολακεύουν τον πατέρα του;
-Μπερδεύεται, στεναχωριέται, αναρωτιέται, κλονίζεται, και ψάχνει διπλά για να βγάλει άκρη.
* Αν το βιβλίο αυτό προέκυψε από μία δική σας εσωτερική ανάγκη, τώρα που αποτελεί ένα συγγραφικό πόνημα που έχει παραδοθεί στο κοινό, τι περιμένετε από αυτό; Τι περιμένετε να δώσει προς το κοινό αλλά και να λάβει, με έναν τρόπο;
-Δεν το σκέφτομαι. Είμαι ακόμα πολύ «μέσα». Χρειάζομαι χρόνο για να πάρω απόσταση απ’ το βιβλίο που μόλις τέλειωσα. Το γράψιμο είναι μάλλον για μένα ένας αγώνας ανακάλυψης, μια προσπάθεια να πιάσω το άπιαστο, να παγιδεύσω σε λόγια αυτό που ξέρω ότι υπάρχει αλλά όλο μου διαφεύγει. Με ενδιαφέρει αυτή η διαδικασία της μετουσίωσης μιας ρευστής εμπειρίας, μιας αίσθησης, ή συγκεχυμένης σκέψης, σε λόγο. Είναι ο μόνος τρόπος που ξέρω για να δίνω μορφή στις αλήθειες ή στις αβεβαιότητές μου και να διευρύνω έτσι τους ορίζοντες του εαυτού μου. Και αν είσαι τυχερός, θα συναντηθείς κάπου και με την αλήθεια του αναγνώστη. Αυτή είναι η μεγαλύτερη χαρά και δικαίωση του συγγραφέα, γιατί σημαίνει πως κατάφερε να εκφράσει κάτι συλλογικότερο και πέρα απ’ τον ίδιο.
* Επειδή είστε αυτό που λέμε «γόνος πολιτικής οικογένειας», άρα μεγαλώσατε θέλοντας και μη σε ένα «πολιτικό κλίμα», κατά την άποψη σας αν ζούσε σήμερα ο Ευάγγελος Αβέρωφ πώς θα χαρακτήριζε τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα;
-Ήταν άνθρωπος ξεκάθαρων ιδεών και αξιών, που δεν δίσταζε να τις εκφράζει, έστω και αν δεν ήταν «της μόδας» ή τις εκμεταλλεύονταν οι αντίπαλοί του. Κατεξοχήν ρεαλιστής, φιλελεύθερος και υπέρμαχος της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, έβαζε πάνω απ’ όλα το καλό της πατρίδας, με γνώμονα πάντα την ευρύτερη εικόνα, τη διεθνή πολιτική κατάσταση και τον δυτικό προσανατολισμό της χώρας. Σήμερα πιστεύω πως οι απόψεις του θα εύρισκαν προσφορότερο έδαφος να ακουστούν, μιας που είναι λίγο-πολύ αποδεκτές από το σύνολο του (νοήμονος) πολιτικού κόσμου, οπότε ίσως, με την έμφυτη πρακτικότητα που τον διέκρινε και την ικανότητά του στη διπλωματία, η παρουσία του να βοηθούσε ώστε να επιτευχθεί μια ελάχιστη συναίνεση για να προχωρήσει μπροστά η χώρα. Βέβαια, δεν μπορώ να τον φανταστώ σ’ ένα Κοινοβούλιο όπου ο πολιτικός λόγος φτάνει πολλές φορές σε ακραίο σημείο ευτέλειας και χυδαιότητας. Θέλω να πιστεύω πως με την παρουσία του ίσως βοηθούσε και σ’ αυτό.
