[Συνέχεια από την επίσκεψη στο Τουρκικό σχολείο της Λάρισας]: «Οι Τούρκοι θεωρούσιν επίσης ιερόν το σχολείον ως και την εκκλησία των και διά τούτο όπως εν εκείνη, ούτω και εν τούτω εισέρχονται ανυπόδητοι, σημείον και τούτο της οπισθοδρομικής προόδου των Τούρκων την οποίαν εν τούτοις θα ηυχόμην να είχομεν και ημείς οι πεπολιτισμένοι Έλληνες. Εις τον επιστάτην εδήλωσα την ταυτότητά μου και εζήτησα να εισέλθω εις την αίθουσαν της παραδόσεως. Δοθείσης της αδείας υπό του Χότζα εισήλθον εις μικράν αίθουσαν, όπου ευρίσκοντο περί τα τριάντα τουρκόπουλα αναμίξ άρρενα μετά θηλέων, σταυροποδητί πάντα καθήμενα εκατέρωθεν του Χότζα, ο οποίος και αυτός σταυροποδητί εν τω μέσω αυτών καθήμενος είχεν έμπροσθέν του τέσσερας μαθητάς, τους μεγαλειτέρους προς τους οποίους εξήγει το Κοράνιον […]. Με προσέβλεψε μόνον ο Χότζας, έστρεψαν τα παιδάκια τα βλέμματά των προς εμέ, ανέμενον πρώτος εγώ να ομιλήσω. Αφού έστην [= στάθηκα] και εγώ και εκείνοι ούτω πως επί τινά λεπτά, επί τέλους προχωρήσας έδωκα την χείρα μου εις τον Χότζα ο οποίος ουδέ τότε εκινήθη εκ της θέσεώς του, και τον ηρώτησα τι δίδασκε κατά την στιγμήν εκείνην και αν είναι ευχαριστημένος εκ των μαθητών του.
Μοί απήντησε εις γλώσσαν μισοβάρβαρον ότι έχει καλούς μαθητάς. Όταν δε τω είπον ότι μετέβην να επισκεφθώ το σχολείον ίνα γράψω εις την εφημερίδα, τότε εδέησεν επί τέλους να εγερθή εκ της θέσεώς του, και να μοί δείξη μερικά τετράδια των μαθητών του διά να ίδω την καλλιγραφίαν, είπε δε εις τινάς άλλους μαθητάς να αναγνώσωσι μέρος τι του κορανίου […]. Μετά τούτο με ηυχαρίστησε διότι τον επεσκέφθην και με παρακάλεσε να γράψω να τω αυξηθή ο μισθός καθόσον δεν τον αρκούν αι 90 δρ. τας οποίας του πληρώνει το δημόσιον. Του υπεσχέθην ότι θα εκπληρώσω την παράκλησίν του και απήλθον διττώς ωφεληθείς: Πρώτον μεν θεραπεύσας μίαν δεδικαιολογημένην δημοσιογραφικήν περίεργειαν, δεύτερον δε θαυμάσας το κάλλος μικρών τινά κορασίδων, το οποίον ομολογώ ότι ούτε είδον εις τον βίον μου ουδ’ ελπίζω να ίδω.
Πλην του τουρκικού σχολείου όμως, υπάρχει και εβραϊκόν σχολείον εν Λαρίσση εν τη συνοικία των Εβραίων, το οποίον έσχον και αυτό την ευκαιρίαν να επισκεφθώ μετά του φίλου μου καθηγητού και συναδέλφου κ. Τραλαντώνη και του κ. Λεονταρίτου και να ίδω και εκεί την γενομένην εβραϊστεί διδασκαλίαν. Τα περίεργα τα οποία εν αυτώ είδον ήσαν πρώτον μεν ότι οι εβραιόπαιδες ως και οι τουρκόπαιδες πρέπει κατά την παράδοσιν να φέρωσι τα καπέλλα των, το δε δεύτερον ότι τους ψαλμούς του Δαυίδ, τας παροιμίας του Σολομώντος και τα λοιπά ιερά βιβλία τα οποία ούτοι διδάσκονται, δεν τα αναγινώσκουσιν απλώς, αλλά αναγινώσκοντα ψάλλωσι και κινούνται εμπρός και όπισθεν ως εν τη συναγωγή των. Το αναγινωσκόμενον δε μέρος της αρχαιοτάτης εβραϊκής το μεταφέρουσιν εις την συνήθη αυτών γλώσσα, την ομιλουμένην, ήτις είναι η ισπανική με τινάς παραφθοράς [= Ισπανοεβραϊκή, Ladino], τινά δε και εις την ελληνικήν.
Κατά τα άλλα η σχολή αύτη είναι οργανωμένη ως τα ελληνικά σχολεία και διδάσκει εν αυτή Έλλην διδάσκαλος ο κ. Χατζημέμος. Είναι όμως εις ελεεινότατον οίκημα εγκαθιδρυμένη η σχολή αύτη, πράγμα το οποίον δεν τιμά διόλου την εβραϊκήν κοινότητα η οποία έχει τόσους πλουσίους και ηδύνατο να έχει ευπρεπέστατον οίκημα. Αντιθέτως δε προς την τουρκικήν συνοικίαν όπου δεν βλέπει τις ειμή αληθή νέκραν διαταρασσομένην υπό των παιγνιδίων μικρών τουρκοπαίδων, εν τη εβραϊκή συνοικία η κίνησις είναι ζωηροτέρα και δύναταί τις εκεί παρά τους ρασοφόρους Εβραίους να θαυμάση ωραιοτάτας Εβραίας ών ευπορεί η Λάρισσα […].
Και να μεν ευρέθη επί τέλους ο γενναίος στρατηγός ο οποίος κατανοήσας και το καθήκον του, σεβασθείς δε και το αξίωμά του ήρχισε, ευρών πρόθυμον εις τούτο και τον Νομάρχην κ. Νικολαΐδην, και πλατείας νέας να κάμνη και την ρυμοτομίαν της πόλεως να επεκτείνη, και τα τουρκικά καλντερύμια να ενσκάπτη, και φανούς ανά την πόλιν να στήση, δι’ ών μετ’ ολίγον θα φωτισθή η Λάρισσα, και ύδωρ εκ του ποταμού Πηνειού θα διοχετεύση εις την πόλιν λαβών προς τούτο την έγκρισιν του Νομάρχου και παν τέλος να κάμνη ώστε να εξωραΐση επί τέλους την Λάρισσαν και να της δώση ζωήν. Αλλά δυστυχώς ο στρατηγός ούτος, ο οποίος και θα ενοήσατε είναι ο δήμαρχος κ. Αναστασιάδης [2] και κατά το παρελθόν ολίγον χρόνον διέθεσε προς τούτο ένεκα των εθνικών ατυχημάτων, και εις το μέλλον ως επληροφορήθην μετά λύπης μου, δεν σκοπεί να πολιτευθή διά λόγους υγείας […] [3].
Από της Ακροπόλεως της Λαρίσσης διά να ήμεθα δίκαιοι, δεν πρέπει να παραλείπωμεν, ότι εκτός της πόλεως το βλέμμα του θεατού δύναται να απολαύση ωραιοτάτην θέαν εξαπλουμένη κύκλω αυτού. Ένθεν μεν παρά τους πόδας του σχεδόν ρέει ήρεμος και μεγαλοπρεπής ο Πηνειός, και πέραν αυτού ουχί πολύ μακράν εν μέσω καταπρασίνων δένδρων ο Τύρναβος, το Καζακλάρ [= Αμπελώνας], το Τατάρ [= Φαλάνη], έπειτα το ιστορικόν Μάτι, τα Δελέρια και υπέρ ταύτα αι γραφικαί υπώρειαι του χιονοσκεπούς Ολύμπου […].
Δυστυχώς όμως δεν δύναται να μην συγκινηθή τις, να μην φρικιάση, οπόταν κατερχόμενος εκείθεν [= εκ της Ακροπόλεως] και αναστρεφόμενος ανά την πόλιν με τους Λαρισαίους, βλέπει εδώ μεν τα καϋμένα μαγαζιά, εκεί τας ερειπωμένας οικίας και τας εκκλησίας, τας οποία η λύσσα του εχθρού κατέστρεψεν [4]. Ιδίως όμως με κατέλαβε μεγίστη θλίψις οπόταν επεσκέφθην την εκείθεν της γεφύρας μικράν συνοικίαν του Αλκαζάρ, όπου κατοικούσιν ως επί το πλείστον Βλάχοι. Όλαι αι οικίαι έχουσι καταστραφή, ο δε αυτόθι ναός του Αγίου Χαραλάμπους έχει μεταβληθή εις ερείπια, εν μέσω των οποίων παρά τα ημίκαυστα μανουάλια βλέπει τις, απηνθρακωμένας εικόνας και άλλα ιερά κειμήλια άτινα ευσεβής χειρ έχει περισυλλέξει εις μίαν γωνίαν του ναού […].
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Νεολόγος (Αθήνα), φ. 644 (2 Ιουνίου 1899).
[2] Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Κωνσταντίνος Αναστασιάδης (1851-1899): Ο ελεήμων και φιλάνθρωπος δήμαρχος της Λάρισας», Ελευθερία (Λάρισα), 15 Απριλίου 2017.
[3]. Ο Κωνσταντίνος Αναστασιάδης απεβίωσε από εντερική αιμορραγία στην Αθήνα στις 4 Ιουνίου 1899 σε ηλικία 48 ετών. Ετάφη στο Α’ Νεκροταφείο των Αθηνών.
[4]. Όταν καταλήφθηκε η Λάρισα από τους Τούρκους το 1897.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
