μπουνταλάδες και το πιο σημαντικό; Ο καθένας συναντά τη δική του προσωπική αλήθεια. Η Αγνή Στρουμπούλη, μια από τις γνωστές Ελληνίδες αφηγήτριες παραμυθιών, που βρέθηκε πριν από λίγες μέρες στη φιλόξενη αυλή του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας και χάρισε στους παρευρεθέντες μια μαγική βραδιά, μιλάει σήμερα στην «Ε» για τα παραμύθια και τη μαγεία που τα συνοδεύει, για την πλούσια παράδοση της προφορικότητας του τόπου, και τους σύγχρονους παραμυθάδες.
Η κ. Στρουμπούλη αναφέρεται στη μακραίωνη ιστορία της προφορικότητας, από τα έπη του Ομήρου μέχρι και τις ιστορίες που λένε οι γιαγιάδες σε κάποιο χωριό, για τη μαγεία που είναι ενδεδυμένα τα παραμύθια, αλλά και για το τι είναι αυτό που την κάνει να συνεχίζει να αφηγείται παραμύθια σε μικρά και μεγάλα παιδιά. Λέει χαρακτηριστικά δε ότι «Είναι αδύνατον να περιγράψω την ένταση της συγκίνησης που λαμβάνω ως αντίδωρο από όσους λένε ότι με άκουγαν στο ράδιο και τους άρεσαν τα παραμύθια».
*Τι σημαίνουν τα παραμύθια για εσάς;
-Τα άπαντα. Αν πάρω την έννοια της λέξης, παραμυθία είναι η παρηγορία. Και τι μπορεί να μας παρηγορήσει πραγματικά; Κάτι που ανταποκρίνεται σε πολύ βαθιές ανησυχίες και αιτήματα της ψυχής μας. Τα λαϊκά παραμύθια, αυτή η προφορική παράδοση, αυτός ο λόγος που ξεκινάει απ’ όταν ξεκινάει να αρθρώνει ο άνθρωπος και ειδικά στη δική μας πατρίδα δεν διακόπτεται. Μπορεί να τροποποιείται μορφολογικά αλλά ούτε διακόπτεται αλλά ούτε αλλάζει εντελώς, υπάρχουν λέξεις από τη μυκηναϊκή εποχή. Τα νεοελληνικά παραμύθια αρχίζουν να καταγράφονται από τα τέλη του 1800, αλλά μεταφέρουν μέσα σ’ αυτή την αφήγηση όλες τις ανάσες των ανθρώπων που έχουν μεσολαβήσει και το έχουν μεταδώσει από γενιά σε γενιά. Κι ότι περιέχει τις ανάσες δεν είναι ρομαντική πληροφορία, αλλά πραγματική αφού ο λόγος είναι η εκπνοή μας. Οι ήχοι και οι λέξεις λοιπόν είναι η συμπυκνωμένη εμπειρία των ανθρώπων που έχουν μεταφέρει αυτό το παραμύθι μέσα στους αιώνες. Αυτή η αίσθηση της σύνδεσης, της ενότητας, είναι πάρα πολύ παρηγορητική γιατί αυτό που μας διαλύει ειδικά σήμερα είναι αυτή η κατάτμηση των σχέσεων, των στιγμών, των ενδιαφερόντων.
*Ποια ήταν η αφορμή για να ασχοληθείτε μ’ αυτή την παραμελημένη τέχνη;
-Εμείς οι Έλληνες, όπως όλοι οι μεσογειακοί λαοί, έχουμε πολύ πλούσια παράδοση προφορικότητας. Αναλογιστείτε τα έπη του Ομήρου, που έως τη γενιά της γιαγιάς μου αποστήθιζαν κάποιες Ραψωδίες, τη δημοτική μας ποίηση που οι άνθρωποι απήγγειλαν ή και βάζανε αποσπάσματα στον καθημερινό τους λόγο, τα ανέκδοτα, τα στιχάκια που ακόμα συνθέτουν σε πολλά μέρη για να επικοινωνήσουν μ’ αυτόν τον παιγνιώδη και περιπαικτικό τρόπο... Όλ’ αυτά υπήρχαν στην ατμόσφαιρα που ανατράφηκα. Μεγάλωσα σε μια γειτονιά του Πειραιά, στον βραχώδη δρόμο, με τους γείτονες να επικοινωνούν από παράθυρο σε μπαλκόνι και τον καλό καιρό στα σκαλάκια έξω από το σπίτι. Ε, εκεί άρχιζαν οι διηγήσεις...
Το Παραμύθι παραμερίστηκε από έναν καινούριο τρόπο ζωής, που μετά από πολλούς αιώνες «αναποδογύρισε» την αντίληψη για τον εαυτό μας μέσα στον κόσμο, τις έως τότε αξίες και αναφορές μας. Εμένα με έσπρωξε μια ακατανίκητη νοσταλγία κι αναρωτιόμουν: Το άλγος ποιου νόστου; Μ’ έσπρωξε κυριολεκτικά το βάρος μιας μνήμης πολύ ευρύτερης από τη δική μου ύπαρξη, το οποίο δεν έβρισκε πεδίο έκφρασης μέσα σ’ όλα όσα έκανα έως τα 43 μου χρόνια.
*Και τι είναι αυτό που σας κάνει μετά από τόσα χρόνια ενασχόλησής σας να αφηγείστε παραμύθια;
-Αυτό που με ελκύει και μου «μιλάει» είναι ο τρόπος που είναι ειπωμένα τα παραμύθια. Που δεν είναι ο τρόπος που έχω διδαχτεί στο σχολείο ή ο τρόπος που μιλάω στην καθημερινότητά μου. Είναι πρόκληση να τα πάρεις μέσα σου τα παραμύθια και να τα λες με τη δική τους γλώσσα.
Επίσης η συγκίνηση που νιώθω κάθε φορά που μου λέει κάποιος ότι με άκουγε στο ράδιο της ΕΡΑ και ότι τους λείπει η εκπομπή. Είναι αδύνατον να περιγράψω την ένταση της συγκίνησης που λαμβάνω ως αντίδωρο από τους ακροατές μου.
*Υπάρχει η μαγεία των παραμυθιών στην εποχή μας ή έχει χαθεί;
-Η μαγεία δεν είναι κάτι εξωτερικό. Η ζωή έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ έχει μαγεία, έχει ιερότητα, έχει κάτι πολύ μεγάλο που μας ξεπερνάει. Από κει και πέρα όμως είναι να έχεις αυτό το βλέμμα στα πράγματα, πολλές φορές λέω για τα παραμύθια ότι είναι ένα διαφορετικό βλέμμα στα ίδια πράγματα. Αφού είμαστε άνθρωποι με αισθήματα, με αδυναμίες, με φόβους, με επιθυμίες κι αφού σχετιζόμαστε με άλλους ανθρώπους, με το περιβάλλον, με κάθε τι που μας περιβάλλει, μπορούμε κάθε στιγμή να βρίσκουμε αυτή τη μαγική διάσταση. Αυτή που φωτίζει τη ζωή μας, που μας ενθουσιάζει και μας έλκει.
*Τα παραμύθια είναι ο πιο εύκολος τρόπος να πούμε την αλήθεια;
-Τα παραμύθια έχουν τη μαγεία ο καθένας να τα ερμηνεύει με τον δικό του τρόπο. Συμβολίζουν πράγματα που δεν χρειάζεται να έχουμε κάνει και κανένα μάθημα αποσυμβολισμού για να τα κατανοήσουμε. Ετσι όπως κινούνται από τη δράση τους καταλαβαίνουμε για τι πρόκειται. Ο καθένας, οποιασδήποτε ηλικίας, οποιασδήποτε εκπαίδευσης και οποιασδήποτε ευαισθησίας να βρει την αντιστοιχία αυτό που λέει το παραμύθι με την προσωπική του ζωή.
