κ. Παναγιώτης Παπαναγιώτου, ο οποίος μετά από 18 χρόνια στη Γερμανία επιλέχθηκε αναπληρωτής καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Γνώριμος της Λάρισας όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στην Ιατρική Σχολή, συνεργάζεται με το Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν ανταποκρινόμενος στην πρόκληση να εμπλακεί στη δημιουργία των σύγχρονων θεραπειών στα εγκεφαλικά επεισόδια στο ελληνικό Πανεπιστήμιο.
Σε συνέντευξή του στην «Ε» αναφέρεται στην επεμβατική δραστηριότητα, που αποτελεί την αιχμή του δόρατος της ιατρικής για την αντιμετώπιση του εγκεφαλικού επεισοδίου και αναλύει τους παράγοντες που καθορίζουν την έκβαση και την επιτυχημένη αντιμετώπιση ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Παράλληλα, μιλά για την εμπειρία του στη Γερμανία και διαπιστώνει ότι η χώρα μας είχε μείνει πίσω σε αυτόν, τον τομέα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ θεωρεί ότι η λειτουργία των δύο οργανωμένων κέντρων εγκεφαλικών στη Λάρισα θα είναι σπουδαίο επίτευγμα για την πόλη και κατ’ επέκταση για τη Θεσσαλία.
Ερωτηθείς πόσο εφικτή είναι η λειτουργία των Μονάδων αντιμετώπισης εγκεφαλικών στα δύο νοσοκομεία της Λάρισας, όταν οι επεμβατικοί ακτινολόγοι είναι δυσεύρετοι, ο κ. Παπαναγιώτου μιλά για τον ρόλο των συνεργασιών μεταξύ των κέντρων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς και της προσέλκυσης νέων γιατρών να ασχοληθούν με «το συναρπαστικό αυτό αντικείμενο με εντυπωσιακά για τους ασθενείς αποτελέσματα». Ο ίδιος στο παρελθόν δεν έχει κρύψει την πρόθεσή του να στήσει ένα κέντρο θρομβεκτομών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ώστε να εκπαιδευτούν ακτινολόγοι που θα στελεχώσουν τα διάφορα συνεργαζόμενα κέντρα σε ολόκληρη την Ελλάδα.
* Κύριε καθηγητά, προ ημερών με αφορμή την πρώτη συνεδρίαση Ομάδας Εργασίας του Υπουργείου Υγείας έγινε γνωστή η απόφαση για τη σύσταση δύο Μονάδων αντιμετώπισης αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων στη Λάρισα. Το σχέδιο για την ανάπτυξη Μονάδων σε όλα τα νοσοκομεία της χώρας τα επόμενα χρόνια συνδέεται περισσότερο με τα στατιστικά δεδομένα, που φέρνουν τα εγκεφαλικά επεισόδια δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών και πρώτη σε συχνότητα αιτία αναπηρίας του πληθυσμού ή με την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης στον συγκεκριμένο τομέα;
- Κύριε Κατσανάκη, είναι πολύ σημαντική η πρωτοβουλία του Υπουργείου Υγείας για την οργάνωση κέντρων αντιμετώπισης εγκεφαλικών στη χώρα. Η χώρα μας είχε μείνει πίσω σε αυτόν τον τομέα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μελέτες έχουν δείξει πως η αντιμετώπιση και νοσηλεία ασθενών με οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο σε οργανωμένα κέντρα μειώνουν σημαντικά τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα των ασθενών. Επιπλέον, όπως σωστά επισημαίνετε, τα τελευταία χρόνια είχαμε σημαντικές, σχεδόν επαναστατικές εξελίξεις, με την εισαγωγή επεμβατικών θεραπειών για αντιμετώπιση μεγάλης βαρύτητας ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Επομένως, η λειτουργία οργανωμένων κέντρων εγκεφαλικών στη Λάρισα θα είναι σπουδαίο επίτευγμα για την πόλη και κατ’ επέκταση για τη Θεσσαλία. Αποτελεί επίσης έναν στόχο της ιατρικής σχολής, ένα όραμα που έχει εκφράσει και o πρόεδρος της σχολής, ο καθηγητής κ. Γιαννούκας, ενώ έχουν γίνει ήδη οργανωμένες ενέργειες προς τη δημιουργία Κέντρου Εγκεφαλικών στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο.
* Η επεμβατική δραστηριότητα αποτελεί την αιχμή του δόρατος για την αντιμετώπιση ενός εγκεφαλικού επεισοδίου. Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν την έκβαση και την επιτυχημένη αντιμετώπιση ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου;
- Οι επεμβατικές θεραπείες με τη λεγόμενη μέθοδο της μηχανικής θρομβεκτομής αποτελούν πράγματι πλέον την αιχμή του δόρατος στα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια. Η θρομβεκτομή άλλαξε τα δεδομένα στα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, μπορεί να σώσει ζωές και να μειώσει τις πιθανότητες σοβαρής αναπηρίας μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί κυρίως στα βαριά εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία όταν συμβούν μπορούν να οδηγήσουν σε μόνιμη αναπηρία, όπως για παράδειγμα σε αδυναμία κινητικότητας της μίας πλευράς του σώματος, διαταραχή στην κατάποση ή και διαταραχή της ομιλίας. Ενώ η μέχρι πρότινος θεραπεία αποτελούσε μόνο τη χορήγηση θρομβολυτικού φαρμάκου, μελέτες έδειξαν πως ο συνδυασμός θρομβολυτικών φαρμάκων και μηχανικής διάνοιξης του αποφραγμένου αγγείου μέσω θρομβεκτομής έχει σαφώς καλύτερα αποτελέσματα.
Η θρομβεκτομή διενεργείται για την απομάκρυνση του θρόμβου αίματος, που έχει αποφράξει ένα αγγείο στον εγκέφαλο. Η επέμβαση είναι αντίστοιχη της διάνοιξης ενός στεφανιαίου αγγείου με μπαλονάκι σε έμφραγμα μυοκαρδίου. Ο γιατρός τοποθετεί έναν λεπτό καθετήρα στην αρτηρία του ασθενούς μέσα από τη βουβωνική χώρα και στη συνέχεια τον προωθεί μέχρι τα αγγεία του εγκεφάλου, όπου ο θρόμβος απομακρύνεται μηχανικά από το αγγείο. Αυτό αποκαθιστά τη φυσιολογική ροή του αίματος στον εγκέφαλο και μειώνει σημαντικά τη βλάβη στον ιστό του εγκεφάλου. Πρακτικά αυτό σημαίνει, πως σημαντικό ποσοστό των ασθενών που διαφορετικά θα είχαν καταλήξει σε αναπηρική καρέκλα, με τη θρομβεκτομή μπορούν να επανέλθουν και να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Καθώς ο εγκέφαλος είναι πολύ ευαίσθητος στην έλλειψη αιμάτωσης, η επέμβαση μπορεί να πραγματοποιηθεί σύντομα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, συνήθως εντός των πρώτων ωρών από την εμφάνιση του εγκεφαλικού επεισοδίου.
* Τα δύο είδη των εγκεφαλικών επεισοδίων, το αιμορραγικό και το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, έχουν τα ίδια ποσοστά επιτυχούς αντιμετώπισης;
- Τα δύο είδη εγκεφαλικών επεισοδίων, το αιμορραγικό και το ισχαιμικό, μπορούν μεν να εμφανιστούν με τα ίδια συμπτώματα, διαφέρουν όμως στην αιτιολογία και την αντιμετώπισή τους.
Το ισχαιμικό προκαλείται λόγω της διακοπή της ροής του αίματος ενός εγκεφαλικού αγγείου και η άμεση διάνοιξη του αγγείου αποτελεί τον στόχο της οξείας αντιμετώπισης. Η διάνοιξη μπορεί να επιτευχθεί είτε με τη χορήγηση ενός θρομβολυτικού φαρμάκου, είτε όπως αναφέραμε νωρίτερα με τη μηχανική απομάκρυνση του θρόμβου μέσω της μεθόδου της θρομβεκτομής. Εάν αυτό συμβεί έγκαιρα τότε τα συμπτώματα μπορούν να υποχωρήσουν είτε εν μέρη είτε στο σύνολό τους.
Αντίθετα στο αιμορραγικό επεισόδιο, ένα αγγείο του εγκεφάλου διαρρηγνύεται με αποτέλεσμα να προκληθεί εγκεφαλική αιμορραγία.
Η αιμορραγία προκαλεί άμεση βλάβη στον εγκεφαλικό ιστό και η θεραπεία στοχεύει στον περιορισμό της αιμορραγίας.
Διάφορες αιτίες μπορούν να οδηγήσουν σε εγκεφαλική αιμορραγία, μεταξύ των οποίων η χρόνια αρτηριακή υπέρταση ή πιο σπάνιες αιτίες, όπως η ρήξη ενός ανευρύσματος εγκεφάλου. Και εδώ η αντιμετώπιση είναι διαφορετική. Στην τελευταία περίπτωση πρέπει να αποκλείσουμε το ανεύρυσμα από την κυκλοφορία, κάτι που επιτυγχάνεται συχνά με την επεμβατική μέθοδο του εμβολισμού.
* Τι μπορεί να κάνει κανείς για να προλάβει την εμφάνιση ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου; Ποιος είναι ο ρόλος της πρωτογενούς πρόληψης και τι περιλαμβάνει;
- Ο ρόλος της πρωτογενούς πρόληψης, δηλαδή της πρόληψης πριν πάθει κάποιος εγκεφαλικό, είναι πολύ σημαντικός, αφορά συνήθειες ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Σε αυτές περιλαμβάνονται, η μέτρια σωματική δραστηριότητα 30 με 40 λεπτά, 3-4 φορές την εβδομάδα, η μεσογειακή διατροφή και ο έλεγχος του σωματικού μας βάρους. Επίσης η αποφυγή του καπνίσματος και η περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ παίζουν σημαντικό ρόλο. Καθώς οι παράγοντες κινδύνου είναι πολλοί και αρκετές φορές έχουν κληρονομικά χαρακτηριστικά, καθοριστικό ρόλο παίζει η παρακολούθηση και οι οδηγίες του οικογενειακού μας γιατρού.
* Διευθύνετε το τμήμα Νευροακτινολογίας του νοσοκομείου της Βρέμης. Πώς κρίνετε την κατάσταση για την αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών στην Ελλάδα συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη;
- Σίγουρα η Γερμανία αποτελεί πρότυπο στο πώς έχει οργανωθεί ο τομέας της αντιμετώπισης των εγκεφαλικών επεισοδίων. Ειδικά στην κρίσιμη οξεία φάση της διαχείρισης του εγκεφαλικού επεισοδίου, όπου κάθε λεπτό μετράει, έγιναν τα τελευταία χρόνια τεράστια βήματα προς όφελος των ασθενών. Θεωρώ πως στην ίδια κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί και η χώρα μας ώστε βήμα - βήμα να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
* Ο Ελληνικός Οργανισμός Εγκεφαλικών πάντως διαπιστώνει ότι η αντιμετώπιση των ασθενών με εγκεφαλικό στη χώρα μας παρουσιάζεται αντιφατική και ανακόλουθη ως προς τις σύγχρονες τάσεις και επιταγές, γεγονός που αποδίδεται στην έλλειψη ενδιαφέροντος και την άγνοια του αντικειμένου από μεγάλη μερίδα των εμπλεκομένων: ιατρικό κόσμο, παραϊατρικό προσωπικό, πολιτεία. Συμφωνείτε με την εκτίμηση αυτή;
- Πιστεύω πως πάντοτε υπήρχε ενδιαφέρον από μερίδα της ιατρικής κοινότητας, στη Λάρισα για παράδειγμα εδώ και χρόνια αντιμετωπίζονται τα εγκεφαλικά επεισόδια μέσω θρομβόλυσης, στο ΓΝΛ στη μονάδα του κ. Κομνού, όπως και στη νευρολογική και παθολογική κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου. Οι εντυπωσιακές εξελίξεις των τελευταίων ετών με την εισαγωγή νέων θεραπειών, όπως της θρομβεκτομής, όμως έχουν συμβάλει στο να αυξηθεί κατακόρυφα το ενδιαφέρον του ιατρικού κόσμου για το εγκεφαλικό επεισόδιο. Όλο και περισσότεροι νέοι γιατροί διεθνώς ασχολούνται με τον τομέα αυτόν. Επίσης, το κοινό έχει ευαισθητοποιηθεί περισσότερο και τα συστήματα υγείας των χωρών προσαρμόζονται προς τις νέες κατευθύνσεις.
* Δεδομένου ότι τόσο στη Βρέμη όσο και στο Ερρίκος Ντυνάν συγκροτήσατε ομάδα ειδικών, πόσο εφικτή είναι η λειτουργία των δύο Μονάδων στα δύο νοσοκομεία της Λάρισας, όταν οι επεμβατικοί ακτινολόγοι είναι δυσεύρετοι; Υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να επιτύχει το εγχείρημα;
- Η πρόκληση της στελέχωσης με εκπαιδευμένους επεμβατικούς ακτινολόγους αφορά όχι μόνο τη Λάρισα, αλλά όλα τα νοσοκομεία της χώρας που θα θελήσουν να αναπτύξουν τη μέθοδο της θρομβεκτομής. Καθώς το αντικείμενο είναι εξειδικευμένο, βασικός θα είναι ο ρόλος συνεργασιών μεταξύ των κέντρων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς και η προσέλκυση νέων γιατρών, στο να ασχοληθούν με το συναρπαστικό αυτό αντικείμενο με εντυπωσιακά για τους ασθενείς αποτελέσματα.
Κύριε Κατσανάκη, πέραν αυτού όμως υπάρχουν και άλλες προκλήσεις στην ολοκλήρωση του εγχειρήματος. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού ώστε να υπάρχει γρήγορη αντίδραση στα συμπτώματα του εγκεφαλικού, ο συντονισμός του ΕΚΑΒ με τα νοσοκομεία αναφοράς για άμεση διακομιδή των ασθενών και η συνεργασία των νοσοκομείων της Θεσσαλίας αποτελούν βασικά στοιχεία λειτουργίας του δικτύου.
Επίσης, σημαντική είναι η συντονισμένη ενδονοσοκομειακή διαχείριση του ασθενούς με τη συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων. Είναι ευτύχημα πως η ιατρική σχολή διαθέτει όλες τις ειδικότητες που σχετίζονται με το εγκεφαλικό επεισόδιο από την οξεία φάση έως την αποκατάσταση. Σε συνδυασμό με τη γεωγραφική, θέση των Νοσοκομείων της Θεσσαλίας και τις σχετικά κοντινές αποστάσεις, η Θεσσαλία είναι ιδανική για την ανάπτυξη ενός σύγχρονου δικτύου αντιμετώπισης εγκεφαλικών επεισοδίων με επίκεντρο την πόλη της Λάρισας.
