Το βασικό είναι να αναγνωρίσει τα συναισθήματα αυτά και να τα διαχειριστεί, είτε μόνος του, είτε με τη συμβολή κάποιου ειδικού. Το «Μέτρον Άριστον» ίσως είναι αυτό που θα βοηθούσε να ακολουθήσουμε για να μειωθεί η διασπορά του ιού. Δηλαδή να υπάρχει το συναίσθημα του φόβου σε τέτοιο βαθμό, ώστε από τη μία να τηρεί κάποιος όλα τα μέτρα που προβλέπονται από τον ΕΟΔΥ και τους αρμόδιους φορείς για να προστατεύει τον εαυτό του και τους γύρω του, από την άλλη να μην φτάνει σε υπέρμετρο βαθμό ώστε να βιώνει πανικό».
Με αυτό τον τρόπο η ψυχολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης, Σοφία Παπαϊωάννου κατηγοριοποιεί για λογαριασμό της «Ε» τα συναισθήματα που νιώθουν οι πολίτες αυτές τις δύσκολες ημέρες αναφέροντας παράλληλα και τον ορθότερο τρόπο διαχείρισής τους.
Μιλάει για το πώς μπορούμε να μεταφέρουμε πληροφορίες σχετικά με την πανδημία στα παιδιά συνιστώντας να προβαίνουμε αρχικά στους απαραίτητους ελέγχους για έγκυρες πληροφορίες και να τις μεταφέρουμε με απλά λόγια, ή με παραμύθια, ή μέσα από το παιχνίδι λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία τους και χωρίς αναλυτικές λεπτομέρειες.
Τέλος, καταπιάνεται με το ζήτημα της διαχείρισης των ηλικιωμένων αναφέροντας ως μυστικό την επικοινωνία. «Είναι σημαντικό να υπάρχει ένας άνθρωπος που θα τους ακούσει, θα καθησυχάσει ως ένα βαθμό τον φόβο και την ανησυχία τους και θα καλύψει ίσως τις ανάγκες τους».
*Είναι η πρώτη φορά για τις γενιές που βρίσκονται εν ζωή που αντιμετωπίζουν μια πανδημία. Παρατηρούμε πολλές αντιδράσεις. Υπάρχουν αυτοί που πανικοβάλλονται. Αυτοί που είναι ήρεμοι και αυτοί που το βλέπουν με δυσπιστία και λειτουργούν αντιδραστικά. Πώς να συμπεριφερθεί ο μέσος άνθρωπος; Να αφήνει τα συναισθήματά του ελεύθερα και να εκδηλώνει ή να τα κρατάει περιμένοντας με μεγάλη υπομονή τι θα πούνε οι αρμόδιοι επιστήμονες;
-Πραγματικά οι πρωτόγνωρες καταστάσεις που βιώνουμε έχουν δημιουργήσει μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα αμέτρητες αντιδράσεις, οι οποίες αντανακλούν το μέγεθος των αλλαγών που βιώνει κάποιος, την προσωπικότητα αλλά και την ωριμότητά του. Θα ήταν παρακινδυνευμένο να πει κανείς ότι ο μέσος άνθρωπος θα πρέπει να συμπεριφερθεί με συγκεκριμένο τρόπο, καθώς τα συναισθήματα που βιώνει ο καθένας είναι διαφορετικά. Τα πιο συνηθισμένα συναισθήματα που νιώθει ένας άνθρωπος, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με την πανδημία και την απομόνωση, είναι η σύγχυση, ο θυμός, ο πανικός, ο φόβος, το αίσθημα του αβοήθητου και σε κάποιες περιπτώσεις το αίσθημα το άτρωτου. Το βασικό είναι να αναγνωρίσει τα συναισθήματα αυτά και να τα διαχειριστεί, είτε μόνος του, είτε με τη συμβολή κάποιου ειδικού. Το «Μέτρον Άριστον» ίσως είναι αυτό που θα βοηθούσε να ακολουθήσουμε για να μειωθεί η διασπορά του ιού. Δηλαδή να υπάρχει το συναίσθημα του φόβου σε τέτοιο βαθμό, ώστε από τη μία να τηρεί κάποιος όλα τα μέτρα που προβλέπονται από τον ΕΟΔΥ και τους αρμόδιους φορείς για να προστατεύει τον εαυτό του και τους γύρω του, από την άλλη να μην φτάνει σε υπέρμετρο βαθμό ώστε να βιώνει πανικό.
*Τα παιδιά ρωτάνε διαρκώς τους γονείς πράγματα για την επιδημία. Επίσης ρωτάνε πότε θα τελειώσει όλο αυτό. Στην αρχή το είδαν σαν γιορτή το γεγονός πως θα κλείσουν τα σχολεία. Μέρα με την ημέρα όμως αυτό αλλάζει. Οι γονείς τι να λένε στα παιδιά τους;
-Οι γονείς έχουν να διαχειριστούν, εκτός από τα δικά τους συναισθήματα, τις όποιες δυσκολίες προκύπτουν από τη νέα κατάσταση πραγμάτων και τις ερωτήσεις των παιδιών. Αυτό που πρέπει να έχουν στο μυαλό τους πριν μιλήσουν στα παιδιά, είναι μια ξεκάθαρη εικόνα για όσα συμβαίνουν. Τι πραγματικά ξέρουν οι ίδιοι; Αυτό που ξέρουν αντικειμενικά και από έγκυρες πηγές θα πρέπει να το μεταφέρουν με απλά λόγια, με παραμύθια ή μέσα από το παιχνίδι στα παιδιά τους, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία τους. Δεν χρειάζονται πολλές λεπτομέρειες, ούτε μεταφορά αβάσιμων υποθέσεων. Είναι απαραίτητο, όμως, να γνωρίζουν τα παιδιά τους κινδύνους και η πληροφόρησή τους θα πρέπει να στοχεύει στις πρακτικές που πρέπει να εφαρμόζουμε όλοι για την προστασία μας και τις συμπεριφορές υγιεινής που θα πρέπει να ακολουθούμε. Επίσης, δεν θα πρέπει οι γονείς να μεταφέρουν δικούς τους φόβους στα παιδιά, όμως δεν χρειάζεται και να κρύβουν το άγχος ή τον φόβο τους και να καταπιέζονται. Πώς θα το καταφέρουν αυτό; Με ψυχραιμία και επιστρατεύοντας το χιούμορ... Δεν έχουμε ακόμα απαντήσεις για όλα τα ερωτήματα, αλλά είναι σημαντικό να διατηρήσουμε ένα κλίμα ασφάλειας για τα παιδιά διαμορφώνοντας μια καθημερινή ρουτίνα με δραστηριότητες που θα καλύπτουν όλες τις ανάγκες της οικογένειας. Στη ρουτίνα αυτή θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνονται εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, αλλά και δουλειές του σπιτιού.
*Ο «εγκλεισμός» στα σπίτια μας πόσο μπορεί να μας επηρεάσει ψυχολογικά; Τη στιγμή μάλιστα που οι εργασίες των περισσοτέρων έχουν υποστεί ζημιά που θα πλήξει εν συνεχεία άμεσα ή έμμεσα τον οικογενειακό προϋπολογισμό.
-Ο «εγκλεισμός» μπορεί να έχει ψυχολογικές επιπτώσεις. Αυτές σε κάθε περίπτωση θα είναι διαφορετικές. Άλλοτε η επίδραση θα είναι αρνητική, καθώς θα επικρατήσει ο φόβος, το άγχος και η ανασφάλεια για τις επιπτώσεις της πανδημίας, για την ξαφνική μακρόχρονη συμβίωση με άτομα που δεν μας είναι συμπαθή ή η επικοινωνία μαζί τους είναι δυσλειτουργική, για το μέλλον και την πιθανή απώλεια εσόδων ή εργασίας. Επίσης, είναι πιθανό ο «εγκλεισμός» να αυξήσει την ενδοοικογενειακή βία (αν αυτή προϋπήρχε) αλλά και να επιδεινώσει την κατάσταση των ανθρώπων με αγχώδη διαταραχή ή άλλα ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα. Ακόμη και άτομα χωρίς προβλήματα βιώνοντας την κατάσταση αυτή ως σημαντική κρίση για τα ίδια, ενδέχεται να εμφανίσουν νευρικότητα, αϋπνία και κακή διάθεση λόγω αρνητικών σκέψεων και εικόνων. Αυτή την κατάσταση μπορεί να την επιτείνει η γρήγορη και υπερβολική πληροφόρηση που δεχόμαστε. Δεν είναι μόνο ο μεγάλος όγκος αρνητικών ειδήσεων, αλλά και το συναίσθημα της απώλειας του ελέγχου ακόμη και στην πληροφόρηση που μπορεί να κάνει κάποιον να σκέφτεται αρνητικά. Αν επιλέξουμε όμως να έχουμε ορισμένη και έγκυρη πληροφόρηση μπορούμε να δούμε μια θετική πλευρά στον εγκλεισμό. Όσα δεν μας επέτρεπε ο σύγχρονος τρόπος ζωής, οι επαγγελματικές δραστηριότητες και οι λοιπές υποχρεώσεις μας να κάνουμε, τώρα ενδεχομένως να έχουμε τη δυνατότητα να τα υλοποιήσουμε. Μπορεί να υπάρχουν θετικές επιπτώσεις αν όλο αυτό που ζούμε το δούμε σαν μια ευκαιρία για θετικό αναστοχασμό και επικοινωνία με τον εαυτό μας, σαν μια ευκαιρία για επικοινωνία και νέους τρόπους έκφρασης με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, σαν μια ευκαιρία για αναθεώρηση των τρόπων λειτουργίας μας γενικότερα.
* Η κατηγορία των ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ιδιαίτερη αυτήν την περίοδο. Ως περισσότερο ευάλωτοι στον ιό βλέπουμε πως κάποιοι εξ αυτών αντιδρούν έντονα με την ανεμελιά των νέων γενιών καθώς θεωρούν πως δεν τους υπολογίζουν. Άλλοι πάλι θλίβονται με το ότι δεν μπορούν να αγκαλιάσουν ή να πλησιάσουν όσοι θα ήθελαν υπό φυσιολογικές συνθήκες τα εγγόνια τους. Εκτός από το μυστικό της υπομονής υπάρχει και κάτι άλλο;
-Η πληθυσμιακή ομάδα των ηλικιωμένων φαίνεται να είναι η πιο ευάλωτη αλλά και η ομάδα στην οποία αποτελεί πρόκληση η τήρηση των κανόνων πρόληψης. Μπορεί κάποιοι να κατηγορούν τους νέους για ανεμελιά, όμως έχει παρατηρηθεί ιδιαίτερη κινητικότητα ηλικιωμένων σε κάποιες περιπτώσεις τις ημέρες αυτές. Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι έχουν διαμορφώσει την καθημερινότητά τους και δυσκολεύονται ιδιαίτερα με τις αλλαγές. Η δυσκολία τους είναι ακόμα μεγαλύτερη τώρα που βιώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση και δεν αποκλείεται να έχουν άρνηση ως προς την αποδοχή της νέας πραγματικότητας και την τήρηση των νέων κανόνων. Αυτή η δυσκολία θα εμφανιστεί με θλίψη για την απόσταση από τα εγγόνια ή με ευερεθιστότητα και κακή διάθεση. Το αίσθημα του αβοήθητου θα είναι έντονο σε κάποιους συνανθρώπους μας, αλλά και ο φόβος μήπως νοσήσουν. Σε αυτή την περίπτωση το μυστικό είναι η επικοινωνία. Είναι σημαντικό να υπάρχει ένας άνθρωπος που θα τους ακούσει, θα καθησυχάσει ως ένα βαθμό τον φόβο και την ανησυχία τους και θα καλύψει ίσως τις ανάγκες τους. Μας δίνεται μια ακόμα ευκαιρία να αναπτύξουμε την αλληλεγγύη μας, λαμβάνοντας όμως όλα τα προβλεπόμενα μέτρα και ακολουθώντας τους κανόνες.
*Εν κατακλείδι η κ. Παπαϊωάννου υπογραμμίζει: «Αν δεν είναι αναγκαία κάποια μετακίνηση, για το καλό όλων μας. Μένουμε Σπίτι».
Συνέντευξη στον Κώστα Γκιάστα
