Στο σημερινό δημοσίευμα θα αναφερθούμε αποκλειστικά στον ιδρυτή της επιχείρησης Γεώργιο Αντωνιάδη και στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής του στη Λάρισα, σύμφωνα με πληροφορίες που αντλήσαμε από ανέκδοτες έως σήμερα πηγές και δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου.
Στα τέλη του 1869 ένας νεαρός Ηπειρώτης από το χωριό Μπούλτση (σημ. Ελάτη) του Δήμου Ζαγορίου εγκαταστάθηκε στη Λάρισα αναζητώντας μία καλύτερη τύχη. Αρχικά εργάστηκε ως τεχνίτης στην επιχείρηση του Ιωάννη Κουτσαγγέλη, ο οποίος μετά από πολυετή παραμονή στο Κάιρο της Αιγύπτου,είχε ιδρύσει στη Λάρισα (μαζί με τον αδελφό του) έναν ατμοκίνητο ατμόμυλο [2]. Ο Κουτσαγγέλης ήταν ο μοναδικός και βασικός προμηθευτής του Οθωμανικού στρατού που έδρευε στη Λάρισα, αφού ήταν ο μόνος που είχε τη δυνατότητα να παρασκευάσει μεγάλες ποσότητες άρτου. Πνεύμα ανήσυχο και διορατικό, ο νεαρός Γεώργιος παρατήρησε πως τα χρόνια εκείνα, κανένας από τους πολλούς ιδιωτικούς κλιβάνους (φούρνους) που λειτουργούσαν στη Λάρισα δεν παρασκεύαζε ψωμί από γνήσια υλικά και ο παρασκευαζόμενος άρτος ήταν τελευταίας ποιότητας. Με την οικονομική στήριξη του Ιωάννη Κουτσαγγέλη ο νεαρός Γεώργιος Αντωνιάδης ίδρυσε το 1871 έναν κλίβανο επί της οδού Αλεξάνδρας (σημ. Κύπρου) και άρχισε να παρασκευάζει αρτοσκευάσματα ανωτέρας ποιότητας.
Μετά από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) παρατηρήθηκε μία κατακόρυφη αύξηση στη λειτουργία πολλών ιδιωτικών κλιβάνων (φούρνων) σε όλες τις μεγάλες πόλεις της. Μόνο στη Λάρισα, και ειδικά την περίοδο από το 1881 έως το 1900, λειτούργησαν 81 ιδιόκτητοι φούρνοι, ενώ αναφέρονται περισσότεροι από 230 αρτοποιοί ως ενοικιαστές. Μεταξύ των ιδιοκτητών συμπεριλαμβάνονταν οι Οθωμανοί κτηματίες και βουλευτές της Λάρισας Χασήπ Σερέφ βέη και Δερβίς βέη Χαλήλ (ο τελευταίος είχε στην ιδιοκτησία του εννέα φούρνους), ο δικηγόρος Ευστάθιος Ιατρίδης, ο τραπεζίτης Δανιήλ Αλχανάτ, ο ιατρός Ευριπίδης Μακρής, ο δικηγόρος Γεώργιος Ροδόπουλος, ο κτηματίας Κωνσταντίνος Αστεριάδης και πολλοί άλλοι εύποροι κάτοικοι της πόλης. Ιδιόκτητους φούρνους διέθετε επίσης ο Δήμος της Λάρισας και η Μουσουλμανική Κοινότητα, ενώ πολλοί εξέχοντες Οθωμανοί της αλλοδαπής, ανήγειραν φούρνους στο εμπορικό κέντρο της πόλης. Χαρακτηριστική περίπτωση θεωρείται αυτή του νομάρχη της Τραπεζούντας Χασίμ εφένδη Αρίφ, ο οποίος ανέγειρε τρείς φούρνους στην Λάρισα [2]. Τα παρασκευαζόμενα όμως αρτοσκευάσματα ήταν «κακής ίνα μη είπωμεν χειρίστης ποιότητος» εξ αιτίας των φθηνών πρώτων υλών που χρησιμοποιούνταν [3].
Στα πρώτα χρόνια μετά από την απελευθέρωση και ενώ είχε επιβληθεί διατίμηση στην τιμή πωλήσεως του άρτου για την αποφυγή φαινομένων αισχροκέρδειας, οι διενεργούμενοι έλεγχοι της Αστυνομίας ήταν ανύπαρκτοι, με αποτέλεσμα οι πολίτες να διαμαρτύρονται συνεχώς για την κακή ποιότητα και τις υψηλές τιμές. Ο Βασίλειος Αργυρόπουλος, ιδιοκτήτης της εφημερίδας «Ανεξαρτησία», με μία σειρά άρθρων του (1883) επέκρινε τη στάση των αρμόδιων αρχών απέναντι στο φαινόμενο. «Τρώγομεν λοιπόν άρτον με πίτυρα εις την ίδιαν τιμήν εις ην ηγοράζομεν και καθαρόν άρτον. Αλλά εάν ήσαν μόνον τα πίτυρα θα ήτο υποφερτόν. Ευρίσκει όμως έκαστος εντός του αθλίου τούτου άρτου, ξύλα, μαλλία και παντοίας ακαθαρσίας χάρις εις την επαγρύπνισιν των δημοτικών αρχών, αίτινες γινώσκοντες την καθαριότητα των αρτοποιών επιστατούσιν υπέρ της δημοσίου υγείας» [4]. Με απόφαση του δημάρχου της Λάρισας άρχισαν την επομένη συνεχείς έλεγχοι της Αστυνομίας, αλλά ούτε και αυτοί στάθηκαν ικανοί να περιορίσουν το φαινόμενο. Και αυτός είναι ο λόγος που οι περισσότεροι από τους επαγγελματίες που δραστηριοποιήθηκαν στον χώρο της αρτοποιίας, «εξαφανίστηκαν» σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στην αυγή του 20ού αιώνα ελάχιστοι επαγγελματίες είχαν απομείνει. Μεταξύ αυτών και ο Γεώργιος Αντωνιάδης ο οποίος προχώρησε στην ίδρυση και ενός δεύτερου καταστήματος επί της οδού Ακροπόλεως (σημ. Παπαναστασίου).
Στις 27 Απριλίου 1902 επισκέφθηκε τη Λάρισα (προερχόμενος από τον Βόλο), ο διάδοχος Κωνσταντίνος. Κατά τη διήμερο παραμονή του στην πόλη, δέχθηκε επισκέψεις από φορείς της πόλης και παρακολούθησε και μία μεγάλη συναυλία που παράθεσε προς τιμήν του ο Μουσικός και Γυμναστικός Σύλλογος Λαρίσης [5]. Την επομένη (28 Απριλίου),επιστρέφοντας από το Καζακλάρ (Αμπελώνας), όπου είχε παρακολουθήσει ασκήσεις του στρατού, οι άμαξες σταμάτησαν μπροστά από το αρτοποιείο του Γεωργίου Αντωνιάδη. Τότε ο επιμελητής των ανακτόρων της Λάρισας Γεώργιος Γκίκιζας (και μετέπειτα διευθυντής του καπνεργοστασίου της πόλης), ο οποίος διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Γεώργιο Αντωνιάδη, αγόρασε μία ποικιλία από διάφορα παρασκευάσματα τα οποία καταναλώθηκαν κατά τη διάρκεια του επισήμου γεύματος που ακολούθησε. Τόσο ο διάδοχος όσο και η ακολουθία του έμειναν ενθουσιασμένοι από την ποιότητα και τη γεύση των αρτοσκευασμάτων, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την εφεξής αποκλειστική διάθεση των προϊόντων του Αντωνιάδη στα ανάκτορα της Λάρισας. Παράλληλα, λίγες ημέρες αργότερα (13 Μαΐου 1902), του απονεμήθηκε τιμητικό δίπλωμα με το οποίο ο Γεώργιος Αντωνιάδης χαρακτηρίστηκε ως «Προμηθευτής της Αυλής της Α. Β. Υ. του Διαδόχου».
«Αθηναϊκόν Αρτοποιείον / Γεωργίου Αντωνιάδου / Προμηθευτού της Α. Β. Υ. / του Διαδόχου / Φέρεται εις γνώσιν του κοινού, ότι το παρά την οδόν «Ακροπόλεως» αρτοποιείον του κ. Γεωρ. Αντωνιάδου, κατασκευάζονται διαφόρων ειδών βουτήγματα τεΐου, γάλακτος κλπ. ανώτερα των Αθηναϊκών και Ευρωπαϊκών τοιούτων. Επίσης παξιμάδια μπύρας και τα θαυμάσια και εύγευστα τσουρέκια μπύρας Βυζαντινής κατασκευής» [6]. Κάθε Σάββατο διέθετε για τους πελάτες του (κατόπιν παραγγελίας) τον περίφημο «Άρτο της Μπύρας», που παρασκευαζόταν με αυθεντική μαγιά Γερμανικής μπύρας την οποία ο ίδιος εισήγαγε από το εξωτερικό [7].
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου «Αρτοποιείον Γ. Αντωνιάδη «Η πηγή της τέχνης», Ελευθερία (Λάρισα), φ. 32720 (20 Μαΐου 2015).
[2]. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Οι φούρνοι (κλίβανοι) της Λάρισας την περίοδο 1881-1900», Συνέδριο «Γιώργος και Λένα Γουργιώτη: Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας, ένα έργο ζωής» (Μνήμη Λένας Γουργιώτη), 3-5 Νοεμβρίου 2017 (πρακτικά υπό έκδοση).
[3]. Εθνικόν Μεγαλείον (Βόλος), φ. 148 (9 Οκτωβρίου 1885).
[4]. Ανεξαρτησία (Λάρισα), φ. 209 (2 Νοεμβρίου 1883).
[5]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 229 (26 Απριλίου 1902) και φ. 230 (3 Μαΐου 1902).
[6]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 658 (1 Δεκεμβρίου 1902).
[7]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 362 (29 Οκτωβρίου 1904).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
