Γεννημένος από οικογένεια Εβραίων, o John Peter Goldberg διορίσθηκε εκπρόσωπος της «London Society» στην Δρέσδη της Γερμανίας, όπου διέμεινε μέχρι το 1838. Τα επόμενα χρόνια περιόδευσε την Ευρώπη, ενώ το 1847 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Το φθινόπωρο του 1848 πραγματοποίησε μία περιοδεία στην Αλβανία, στη Θεσσαλία και στην Μακεδονία και ιδιαίτερα στις πόλεις με έντονη την παρουσία του εβραϊκού στοιχείου: Βέροια (23 Οκτωβρίου), Γιάννενα (8 Νοεμβρίου), Άρτα (14 Νοεμβρίου), Γιάννενα (17 Νοεμβρίου), Μέτσοβο (21 Νοεμβρίου), Τρίκαλα (24 Νοεμβρίου) και Λάρισα (28 Νοεμβρίου). Στο οδοιπορικό του περιέγραψε τις προσπάθειες προσηλυτισμού των Εβραίων στα Γιάννενα, στην Άρτα, στο Μέτσοβο, στα Τρίκαλα και στη Λάρισα [1]. Το 1850 επισκέφθηκε τη Λάρισα για δεύτερη φορά αλλά και αυτή τη φορά δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα [2]. Αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Goldberg (1848) στο οποίο περιέγραψε τις αποτυχημένες προσπάθειες προσηλυτισμού των Εβραίων της Λάρισας, παραθέτουμε στη συνέχεια:
[28 Νοεμβρίου 1848]. Κατά το μεσημέρι φτάσαμε στη Λάρισα. Περίπου 2.000 από τα παιδιά του Αβραάμ διαμένουν εδώ. Μερικά είναι πολύ πλούσια, αλλά τα περισσότερα είναι φτωχά (…). Αμέσως μετά την άφιξή μας, παρουσιασθήκαμε στον Πασά, ο οποίος ζήτησε να μάθει τι είδους βιβλία είχαμε μαζί μας. Η Υψηλότητά του μας ζήτησε να του αφήσουμε μερικά αντίτυπα ώστε να μπορέσει ο ίδιος να διαμορφώσει με μεγαλύτερη βεβαιότητα τη γνώμη του για τη φύση των βιβλίων. Δεν είχαμε καμία αμφιβολία ότι ο Πασάς πρέπει να έχει λάβει εκ των προτέρων κάποιες συγκεχυμένες πληροφορίες για εμάς, ώστε να δικαιολογείται η επιθυμία του να εξετάσει τα βιβλία μας.
[29 Νοεμβρίου 1848]. Μας επιστράφηκαν τα βιβλία με την επιδοκιμασία της Υψηλότητας του, αλλά για εμάς είχε χαθεί πολύτιμος χρόνος αφού δεν μπορέσαμε να συζητήσουμε αρκετά με τους εβραίους αδελφούς μας.
[30 Νοεμβρίου 1848]. Επισκεφθήκαμε τον Αρχιραβίνο τον οποίο βρήκαμε πολύ αδύναμο, αφού δεν είχε συνέλθει αρκετά από τον πυρετό που τον είχε ταλαιπωρήσει το τελευταίο διάστημα. Θα μπορούσαμε επομένως να μείνουμε κοντά του αλλά για πολύ λίγο χρόνο. Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε έναν άλλο ραβίνο, τον S. T. Amario, έναν σεβάσμιο γέροντα ο οποίος για πολλά χρόνια ήταν ο επικεφαλής της Εβραϊκής Κοινότητας της Κέρκυρας. Για αυτόν είχαμε ακούσει εκ των προτέρων τα καλύτερα λόγια. Μας έφερε από την βιβλιοθήκη του την μεταφρασμένη Καινή Διαθήκη, τόσο στα Εβραϊκά, όσο και στα Εβραίο-ισπανικά, αλλά από ότι καταλάβαμε αγνοούσε το περιεχόμενό της. Δεν γνώριζε ούτε την ελάχιστη διαφορά μεταξύ αυτών που λάτρευαν τον Πατέρα με το πνεύμα και την αλήθεια και εκείνων που είχαν αλλαξοπιστήσει, ή είχαν παραπλανηθεί (…). Στη συνέχεια μας πήγε να δούμε τις δύο συναγωγές, που ήταν μικρά αλλά καθαρά κτίρια. Σε κοντινή απόσταση από αυτές μας έδειξε τα σχολεία, τρία στον αριθμό, στα οποία φοιτούσαν 100 παιδιά. Πολλά από αυτά απουσίαζαν αυτή την περίοδο λόγω ασθενείας (…).
[1 Δεκεμβρίου 1848]. Ο ραβίνος Amario μας ανταπέδωσε την επίσκεψη που του είχαμε κάνει. Η συζήτηση στράφηκε για άλλη μία φορά προς τα ίδια μεγάλα ερωτήματα. Αρκετοί Εβραίοι ήρθαν αυτή τη φορά να μας ακούσουν. Τους μιλήσαμε για τη μοναδική Αλήθεια και μας προξένησε εντύπωση το γεγονός ότι ένας από αυτούς, έμεινε κοντά μας αρκετές ώρες. Στο τέλος πήρε την Καινή Διαθήκη και άρχισε να την διαβάζει.
[2 Δεκεμβρίου 1848]. Ένας κάτοικος που μας είπε ότι ήταν Εβραίος μας μίλησε για την πτώση του ανθρώπου και την ανάγκη της εξιλέωσής του μέσω του αίματος του Ιησού που καθαρίζει και παίρνει από πάνω μας όλες τις αμαρτίες. Μας είπε ότι άκουσε ότι παίρνουμε ανθρώπους και να τους στέλνουμε στην Αγγλία, και ως εκ τούτου ήρθε να προσφέρει τον εαυτό του για τον σκοπό αυτό. Εμείς τον διαβεβαιώσαμε ότι όλα αυτά που είχε ακούσει ήταν φήμες και μόνον φήμες. Όπως του εξηγήσαμε «ο μοναδικός στόχος της παρουσίας μας στη Λάρισα ήταν να διαδώσουμε στα παιδιά του Ισραήλ τον λόγο του Θεού, να τους βοηθήσουμε να μετανοήσουν για τις αμαρτίες τους, να στραφούν στον Θεό και να πιστέψουν τόσο σ’ Αυτόν όσο και στον Ιησού Χριστό Τον οποίο Εκείνος έστειλε».
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας συναντήσαμε και άλλους Εβραίους. Η πρώτη ερώτηση που μας έκαναν ήταν «Ποιοι είστε ακριβώς; Μήπως είστε Χριστιανοί;». Είναι πράγματι πολύ οδυνηρό να διαπιστώνουμε ότι το όνομα «Χριστιανός» φαίνεται υποτιμημένο στην εκτίμηση ενός Εβραίου. Για αυτούς είναι συνώνυμο με το κακό, την ειδωλολατρία, τη δεισιδαιμονία και το μίσος για αυτούς (…).
[3 Δεκεμβρίου 1848]. Ένας γηραιός Εβραίος εμφανίστηκε να γνωρίζει περισσότερο από κάθε άλλον για τον Χριστιανισμό. Μας είπε ότι δεν γνωρίζει το σύνολο της χριστιανικής λατρείας, ούτε τα ονόματα των Αγίων κλπ. Σύντομα μας εξήγησε ότι κατά τους χρόνους της Ελληνικής Επανάστασης αιχμαλωτίστηκε από ένα ελληνικό πλοίο και μεταφέρθηκε σε ένα νησί. Εκεί εκχριστιανίστηκε με τη βία. Στο νησί παρέμεινε περίπου τρία χρόνια και εκεί έμαθε να απεχθάνεται τον Χριστιανισμό από τα βάθη της καρδιάς του. Του είπαμε ότι αυτό που βίωσε ήταν ο αλλοιωμένος Χριστιανισμός. Για το καθαρό δόγμα θα έπρεπε να μελετήσει την Καινή Διαθήκη. Στη συνέχεια αγόρασε μία Καινή Διαθήκη και διάβασε ένα εδάφιο από το κατά του Ματθαίου Ευαγγέλιο».
[4 Δεκεμβρίου 1848]. Αναχωρήσαμε από τη Λάρισα και κατά το μεσημέρι φθάσαμε στον Πλαταμώνα, ένα χωριό με περίπου είκοσι σπίτια έξω από το κάστρο (…). Νοικιάσαμε ένα καΐκι και κατά το σούρουπο της 7ης Δεκεμβρίου φθάσαμε στη Θεσσαλονίκη [3].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. J. P. Goldberg, «Journey through Albania, Thessaly and Macedonia», Jewish Intelligence and Monthly Account of the Proceedings of the London Society for promoting Christianity amongst the Jews (London), τ. XV (1849), σ. 78-84, 105-109.
[2]. Rev. W. T. Gidney, The history of the London Society for Promoting Christianity amongst the Jews, from 1809 to 1908. London 1908, σ. 294.
[3]. J. P. Goldberg, Journey, σ. 107-109.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
