Από έναν μυθομανή Ιταλό δάσκαλο, πρώην δημοσιογράφο που έφτιαξε στο twitter έναν λογαριασμό με το όνομα της υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά. Ο καθένας μπορεί να φτιάξει έναν λογαριασμό με οποιοδήποτε όνομα, κανείς δεν τον περιορίζει. Μια αναγνωρίσιμη προσωπικότητα μπορεί να ζητήσει «βεβαίωση» αυθεντικότητας από τα social media, και η πλατφόρμα τοποθετεί ειδική ένδειξη δίπλα στο όνομά της. Ο λογαριασμός όμως της νέας υπουργού ήταν ψεύτικος. Και παρά το γεγονός ότι ήταν ψεύτικη και η ανάρτηση, αυτό δεν έγινε αντιληπτό και ξεσήκωσε αντιδράσεις ανάμεσα σε ΜΜΕ και κυβέρνηση.
Μέσα σε λίγα λεπτά ο Κώστας Γαβράς ήταν «νεκρός» για την πλειοψηφία των ΜΜΕ που μετέδιδαν το ένα μετά το άλλο την είδηση. Για εκείνα τα Μέσα που κυνηγούν την πρωτιά, τα κλικ. Η μόνη που μπήκε στη διαδικασία της επιβεβαίωσης της είδησης ήταν η ΕΡΤ.
Το πρώτο πράγμα που μαθαίνει ένας φοιτητής στις σχολές δημοσιογραφίας, πανεπιστημιακές και μη, είναι ότι πρώτα πρέπει να διασταυρώνει μια είδηση και αυτό δεν το έκανε κανείς. Επίσης, γνωρίζει ότι τέτοιου είδους ειδήσεις δεν ανακοινώνονται με τέτοιον τρόπο και μάλιστα στα αγγλικά. Αλλά όταν πετάς ένα τέτοιο δόλωμα στη θάλασσα της ενημέρωσης όλο και κάποιο ψάρι θα τσιμπήσει και εδώ η ψαριά ήταν μεγάλη.
Ο καθηγητής του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο ΑΠΘ Ανδρέας Βέγλης εξηγεί στην «ΕτΔ» γιατί πρέπει να ακολουθείται η διαδικασία της επαλήθευσης. «Η εργασία της επαλήθευσης δεν είναι κάτι διαφορετικό από τις παραδοσιακές δημοσιογραφικές πρακτικές που υπάρχουν τόσα χρόνια. Πάντοτε πρέπει να τηρείται η διαδικασία της επαλήθευσης. Τώρα που υπάρχουν και τα εργαλεία μπορούμε να κάνουμε κάποια πράγματα πιο εύκολα, η πληροφόρηση μπορεί να είναι πιο γρήγορη, πιο άμεση, αλλά ανάμεσα σε όλα αυτά που λαμβάνουμε είναι και οι ψευδείς ειδήσεις, γι' αυτόν τον λόγο χρειάζεται πάντα έλεγχος», αναφέρει.
Στην περίπτωση με τον «θάνατο» του Κ. Γαβρά την μπανανόφλουδα των fake news πάτησαν το Associated Press, γαλλικά Μέσα και φυσικά ελληνικά που είναι πρόθυμα να δημοσιεύσουν οτιδήποτε. «Όταν ένα πολύ γνωστό όνομα ειδησεογραφικό δεν το διασταυρώνει, αυτό δημιουργεί μία αλυσίδα. Ένα από τα εργαλεία της επαλήθευσης είναι να φτιάξεις ένα δίκτυο με άτομα τα οποία ξέρεις και εμπιστεύεσαι ότι μεταδίδουν αξιόπιστες πληροφορίες, αν λάβεις όμως μια πληροφορία από ένα αξιόπιστο μέσο, τη θεωρείς ότι είναι αξιόπιστη. Οπότε αν αυτοί δεν κάνουν καλή δουλειά τότε γίνεται ακόμα πιο δύσκολη η όλη διαδικασία της επαλήθευσης», εξηγεί.
Το κυνήγι της πρωτιάς, το κυνήγι των περισσότερων κλικ οδηγεί σε τέτοιες καταστάσεις. Οδηγεί σε μη εξέταση, σε μη επαλήθευση μιας είδησης «όλοι έχουμε μπει στη λογική να θέλουμε να μεταδώσουμε μια είδηση πρώτοι ακόμα και αν δεν είναι επαληθευμένη, αυτό το ρίσκο το παίρνουν ειδικά τα μέσα που δεν έχουν τόσο μεγάλη αναγνωσιμότητα ακριβώς με σκοπό να πετύχουν αυτήν την αναγνωσιμότητα. Η μετάδοση των ψευδών ειδήσεων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο κυνήγι αυτής της πρωτιάς, για τα περισσότερα κλικ, τα περισσότερα έσοδα από τη διαφήμιση», διευκρινίζει ο καθηγητής.
Σταδιακά τα Μέσα χάνουν ακόμα και την πρωταρχική τους έννοια, του ενδιάμεσου, του διαμεσολαβητή, ανάμεσα στην είδηση και στο κοινό. Χάνουν τον ρόλο τους και γίνονται όπως τα κοινωνικά δίκτυα, αγωγοί πληροφοριών. «Τα μέσα θα πρέπει να διαχωρίσουν τη θέση τους, να δείξουν τη διαφορά από τα κοινωνικά μέσα, να δείξουν ότι αυτοί δεν αναμεταδίδουν απλώς μια είδηση, δεν επιδιώκουν μόνο το κλικ», σημειώνει για να προσθέσει: «οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να παίξουν τον ρόλο τους, να γίνουν οι πυλωροί της είδησης, να γίνουν οι πυλωροί της πληροφορίας όχι απλώς να γίνει η αναμετάδοση της πληροφορίας. Δυστυχώς πολλά ΜΜΕ πέφτουν σε αυτή την παγίδα και θεωρούν ότι πρέπει να ανταγωνιστούν τα κοινωνικά μέσα. Τα κοινωνικά μέσα δεν είναι για ανταγωνισμό, κακώς το βλέπουν έτσι. Γι' αυτό όμως ευθύνονται πολλοί παράγοντες, είναι μια αλυσίδα πραγμάτων που το επηρεάζει όπως και το γεγονός ότι οι πολίτες δεν είναι εκπαιδευμένοι να καταλαβαίνουν τι κακό κάνουν αν αναμεταδίδουν ψευδείς ειδήσεις, δεν γνωρίζουν από πού πρέπει να παίρνουν την πληροφόρηση», καταλήγει ο κ. Βέγλης.
Ζωή Παρμάκη
