Το όνομά του όμως, δεν συμπεριλαμβάνεται στα μέχρι σήμερα εκδοθέντα πονήματα των παλαιών ιστορικών της Λάρισας. Υποθέτουμε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ελλείπουν πληροφορίες για την προσωπική και οικογενειακή του ζωή. Δεν γνωρίζουμε τον τόπο και το έτος γέννησής του, ούτε και το αντίστοιχο του θανάτου του. Δεν γνωρίζουμε επίσης εάν απέκτησε απογόνους και επιπλέον δεν εντοπίστηκε καμία (τουλάχιστον μέχρι σήμερα) συγγενική σχέση με τον γνωστό καροποιό και σιδηρουργό της Λάρισας Αθανάσιο Καλύβα (†1898) και τα παιδιά του Ιωάννη και Γεώργιο.
Οι απαρχές της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας εντοπίζονται στο Κάιρο της Αιγύπτου. Εργαζόμενος ως μηχανολόγος μηχανικός στη Γερμανική Βιομηχανική Εταιρεία του Γουλιέλμου Μίλλερ, νυμφεύθηκε το 1865 την θυγατέρα του Μαργαρίτα (Μαργέτα). Σύμφωνα με το προικοσύμφωνο που συντάχθηκε στο Ελληνικό Προξενείο του Καΐρου έλαβε ως προίκα 15.000 χρυσά φράγκα. Την ίδια χρονιά αναχώρησε με τη σύζυγό του για την Αθήνα επειδή ξέσπασε επιδημία χολέρας στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια που γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλες τις πόλεις της Αιγύπτου. Έκτοτε τα ίχνη του «χάνονται» για μία περίπου δεκαπενταετία. Τον ξαναβρίσκουμε στην ελεύθερη πλέον Λάρισα το 1881 ως διευθυντή του κεραμοποιείου του Οθωμανού κτηματία Δερβίς βέη Χαλήλ στην περιοχή της Γιάννουλης (θέση Κιόσκι): «Ολίγον απωτέρω της πόλεως προς βορράν υπάρχει ο ωραίον εργοστάσιον του Δερβίς βέη και Σας, διευθυνόμενον υπό του κ. Δ. Καλύβα, εργαζόμενον δι’ ατμομηχανής δώδεκα ίππων δυνάμεως» [1]. Μετά από τις εκλογές της 20ης Δεκεμβρίου 1881 στις οποίες ο Δερβίς βέης Χαλήλ εκλέχθηκε βουλευτής Λαρίσης, το εργοστάσιο περιήλθε στην πλήρη κυριότητα του Δημητρίου Καλύβα. Στις προθέσεις του τελευταίου ήταν η δημιουργία ενός σύγχρονου για την εποχή ατμοκίνητου κεραμοποιείου που θα λειτουργούσε σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα. Για τον σκοπό αυτό λίγες ημέρες αργότερα (4 Ιανουαρίου 1883), υπέβαλε αίτηση στον Δήμο της Λάρισας για την παραχώρηση 20 στρεμμάτων «εκ των δημοτικών γαιών» που βρίσκονταν δίπλα από την ιδιοκτησία του και οι οποίες ήταν κατάλληλες λόγω της πρώτης ύλης (άργιλος) που διέθεταν για την παραγωγή των πλίνθων και των κεράμων. Στο μεταξύ ο Δημήτριος Καλύβας «εις μύριας υπεβλήθη θυσίας ίνα κομίση εξ Ευρώπης τας απαιτουμένας μηχανάς προς κατασκευήν οπτοπλίνθων» [2].
Στις 27 Ιανουαρίου 1883 το Δημοτικό Συμβούλιο της Λάρισας ενέκρινε ομόφωνα (με την εγγύηση του Κωνσταντίνου Σκαλιώρα) την παραχώρηση έκτασης 15 στρεμμάτων «αρχομένης του μέρους ένθα ήδη υπάρχει το κεραμείον και εκτεινομένης προς το μέρος της Γιάννουλης και ανατολικώς προς το μέρος του ποταμού». Παράλληλα ενέκρινε και την παραχώρηση ενός στρέμματος στη συνοικία Πέρα Μαχαλά (Αγίου Χαραλάμπους) όπου ο Καλύβας επιθυμούσε να αναγείρει συγκρότημα αποθηκών. Το συνολικό ετήσιο μίσθωμα ορίσθηκε στις 200 νέες δραχμές «υποχρεουμένου του ενοικιαστού ίνα περιφράξη τον ενοικιαζόμενον χώρον, είτε διά της ανορύξεως χάνδακος, είτε δι’ ανεγέρσεως τοίχου» [3]. Όμως οι Οθωμανοί κτηματίες Χουσνή βέης Χασάν και Δερβίς βέης Χατζή Νεζίρ ήγειραν αγωγές αποζημιώσεων κατά του Καλύβα (και κατ’ επέκταση κατά του Δήμου), επειδή όπως ισχυρίζονταν η έκταση του ενός στρέμματος στον Πέρα Μαχαλά ανήκε ανέκαθεν εις την κυριότητά τους. Το Ειρηνοδικείο Λαρίσης (απ. 101/1883) δικαίωσε τους Οθωμανούς. Ο Καλύβας «απεσύρθη από της εκτελέσεως του αρξαμένου έργου», ενώ ο Δήμος ανέθεσε στον δικηγόρο Νικόλαο Καραστεργίου τη διερεύνηση της υπόθεσης [4].
Οι εργασίες της ανακαίνισης του παλαιού κεραμοποιείου, της ανέγερσης των νέων εγκαταστάσεων και της εγκατάστασης των μηχανημάτων αποπερατώθηκαν τον Αύγουστο του 1883. Στις αρχές Σεπτεμβρίου το πρώτο σύγχρονο ατμοκίνητο πλινθοκεραμοποιείο της Λάρισας είχε τεθεί σε λειτουργία.
Στο διάστημα που μεσολάβησε ο Δημήτριος Καλύβας προχώρησε στην σύσταση της «Ομόρρυθμης Μετοχικής Εταιρείας κατεργασίας και χρωματισμού του εγχωρίου χάρτου» σύμφωνα με τα τότε Ευρωπαϊκά πρότυπα. Η διάρκειά της ορίστηκε στα 5 χρόνια, ενώ εκτός από τον Καλύβα, μέτοχοι της εταιρείας (κατά 33,33% έκαστος) ήταν ο συμβολαιογράφος της Λάρισας Αναστάσιος Β. Φίλιος και ο ειδικός τεχνίτης χρωματισμού της ψάθας Δημήτριος Στ. Αλβανός. Οι δύο πρώτοι κατέβαλαν τα απαιτούμενα κεφάλαια και ο τρίτος την προσωπική του εργασία. Ο Φίλιος ορίστηκε ως ταμίας και ο Καλύβας ως μηχανικός, ανέλαβε την εγκατάσταση και λειτουργία των ειδικών μηχανημάτων. Στο τέλος κάθε μήνα τα κέρδη (μετά την αφαίρεση των εξόδων) θα μοιράζονταν εξίσου στους τρείς συνεταίρους [5].
Η μεγάλη πλημμύρα της Λάρισας (Οκτώβριος 1883) υπήρξε καταστροφική για τον διορατικό επιχειρηματία. «Το νεωστί καταρτισθέν εργοστάσιον κεραμοποιείας κατακλυσθέν υπό της πλημμύρας του ποταμού κατέπεσεν εξ ολοκλήρου» [6]. Παράλληλα καταστράφηκαν και οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου χρωματισμού το οποίο ανέστειλε τη λειτουργία του. Οι συνολικές ζημίες ανήλθαν στο τεράστιο για την εποχή ποσό των 30.000 χρυσών φράγκων [7].
Δύο χρόνια περίπου διήρκεσαν οι εργασίες καθαρισμού των εγκαταστάσεων του πρώην κεραμοποιείου. Δεν υπήρχαν όμως τα κεφάλαια για την ανασύστασή του. Ο γερμανικός ατμολέβητας που είχε βυθιστεί στη λάσπη επιδιορθώθηκε από τον Καλύβα και αρχικά ενοικιάστηκε (Ιούνιος 1885) για έξι μήνες στον μηχανικό Χαράλαμπο Κ. Σβορώνο (αντί 600 δρχ.), ενώ λίγο αργότερα (Ιούλιος 1885) πωλήθηκε στον εμποροκτηματία Χρήστο Δημητριάδη αντί 250 χρυσών Τουρκικών λιρών [εφεξής χλΤ.] (5.620 δρχ.) [8].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Μιχαήλ Σ. Γρηγορόπουλος, Περιήγησις εν Ελλάδι ήτοι περιγραφή των επισημοτέρων πόλεων του Ελληνικού Βασιλείου συμπεριλαμβανομένων και των Ηπειρο-Θεσσαλικών Άρτης, Λαρίσσης, Τρικάλων, Τυρνάβου και Βώλου υπό γεωγραφικήν, ιστορικήν και στατιστικήν έποψιν. Αθήνησιν: Εκ του Τυπογραφείου Ερμού, 1882, σ. 106. Ο Γρηγορόπουλος ήταν δάσκαλος και η περιήγησή του στη Θεσσαλία πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο του 1881.
[2]. Ανεξαρτησία (Λάρισα), φ. 131 (23 Ιανουαρίου 1883).
[3]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας (ΓΑΚ/ΑΝΛ), Πρακτικά συνεδριάσεων Δημοτικού Συμβουλίου Λαρίσης, φ. 001 [1881-1883], 27 Ιανουαρίου 1883.
[4]. Πρακτικά Δ.Σ. Λαρίσης, φ. 001 [1881-1883], 8 Μαρτίου 1883.
[5]. ΓΑΚ/ΑΝΛ, Συμβολαιογραφικό Αρχείο Ανδρέα Ροδόπουλου, φκ. 004 [1882-1883], αρ. 1208 (3 Φεβρουαρίου 1883).
[6]. Ανεξαρτησία (Λάρισα), φ. 206 (23 Οκτωβρίου 1883).
[7]. Ελευθερία (Βόλος), φ. 37 (29 Οκτωβρίου 1883).
[8]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 013 [1885], αρ. 3687 (22 Ιουνίου 1885) και αρ. 3742 (20 Ιουλίου 1885).
(Το Β΄ μέρος στην επόμενη δημοσίευση).
* Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
