Μεγάλωσε μέσα στο παλάτι έχοντας για δασκάλους τους καλύτερους Ευρωπαίους παιδαγωγούς της εποχής. Βαφτίστηκε Χριστιανός Ορθόδοξος και έλαβε την Ελληνική υπηκοότητα. Μετά την ενηλικίωσή του προσλήφθηκε στην υπηρεσία του βασιλέως Γεωργίου Α’ (1869) και σε λίγα χρόνια ανέλαβε τη γενική επιμέλεια της βασιλικής περιουσίας. Για πάνω από 20 χρόνια συνόδευε τον Γεώργιο Α’ σε όλα τα ταξίδια του στο εξωτερικό και υπήρξε ο πιο έμπιστος από όλους τους συνεργάτες του. Παράλληλα υπήρξε ιδιοκτήτης μεγάλης ακίνητης περιουσίας (αγροτεμάχια, οικόπεδα, μεταλλεία, επαύλεις κ.λπ.), ενώ διετέλεσε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου που αναγέρθηκε σε οικόπεδο ιδιοκτησίας του. Από τον γάμο του με τη Σοφία Τριανταφύλλου απέκτησε έξι παιδιά: την Αγγελική, τη Μαρία, την Ιουλία, τον Κάρολο, τον Μιλτιάδη και τον Αγαμέμνονα.
Είναι γνωστές (κυρίως στις παλαιές Αθηναϊκές οικογένειες) η ομώνυμη έπαυλη στους Αμπελόκηπους (κατεδαφίστηκε το 1921) και το Παλατάκι στο Χαϊδάρι (έργα και τα δύο του φημισμένου αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ), καθώς και οι συνεισφορές του για την ανέγερση των ναών του Αγίου Νικολάου στα Πευκάκια και του Αγίου Γεωργίου στον Λυκαβηττό. Παραμένει όμως άγνωστη στο ευρύ κοινό η δραστηριότητά του στη Λάρισα και η προσφορά του στην πόλη.
Η πρώτη του επαφή του Νικολάου Θων με τη Λάρισα πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1881, όταν συνόδευσε τον βασιλέα Γεώργιο Α’ που επισκέφθηκε την πόλη, ένα σχεδόν μήνα μετά από την απελευθέρωσή της. Όπως λέγεται, ήταν αυτός που έπεισε τον βασιλέα να αγοράσει αντί 1.000 χρυσών Τουρκικών λιρών τη μεγάλη έπαυλη του Οθωμανού κτηματία Χουσνή βέη, ο οποίος επρόκειτο να μεταναστεύσει στην Κωνσταντινούπολη. Με επιστασία του ιδίου, η έπαυλη που βρισκόταν στην πλατεία Αγίου Βησσαρίωνος (στη θέση του σημερινού Ωδείου) ανακαινίστηκε και μεταφέρθηκαν σ’ αυτήν έπιπλα και έργα τέχνης από την Αθήνα. «Η έπαυλη έκτοτε εχαρακτηρίσθη ως Ανάκτορον […], με δύο ορόφους, με αιθούσας ευρυτάτας, δωμάτια, θαλάμους και προθαλάμους πολλούς. Επιπλωμένον, με πλουσιωτάτους περσικούς τάπητας, μεταξωτά παραπετάσματα και επιτραπέζια σκεύη αργυρά και επίχρυσα» [2]. Ο Θων όχι μόνον δεν απέλυσε κανέναν από τους παλαιούς υπηρέτες, αλλά προσέλαβε και άλλους, ενώ κάλεσε από την Αθήνα τον καθηγητή φυτολογίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Σπυρίδωνα Μηλιαράκη (1852-1919) και μεγάλο αριθμό ανθοκόμων και κηπουρών ώστε να διαμορφώσουν κατάλληλα τον περιβάλλοντα χώρο του.
Μετά από την προσωρινή τουρκική κατοχή της Θεσσαλίας (1898) ο Θων άρχισε να αναζητά κατάλληλη έκταση για αγορά στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας με σκοπό να χρησιμεύσει ως τόπος αναψυχής του ιδίου και της οικογένειάς του. Οι παραποτάμιες όμως εκτάσεις γύρω από την πόλη ανήκαν σε Οθωμανούς κτηματίες, οι οποίοι μπορεί μεν να είχαν μεταναστεύσει στην Τουρκία αλλά είχαν διορίσει πληρεξουσίους για τη διαχείρισή τους. Ο παλαιός κτηματίας και βουλευτής της Λάρισας Δερβίς βέης Χαλήλ διέθετε μία τέτοια έκταση στον τότε οικισμό Κιόσκι (μεταξύ Λάρισας και Γιάννουλης), που εντυπωσίασε τον Θων, πλην όμως ο πρώτος την είχε κληροδοτήσει στην θυγατέρα του Νεσλιέ (κάτοικο Ιωαννίνων) από τον πρώτο του γάμο (κατά 1/9) και στους δύο γιους του από τον δεύτερο γάμο Ατήφ βέη και Νετζίμ βέη (κατά 8/9) [3]. Το κτήμα στο Κιόσκι περιλάμβανε μεταξύ άλλων ένα μεγάλο κονάκι, ένα χάνι και δύο υδρόμυλους.
Τα παιδιά όμως του Δερβίς βέη Χαλήλ κατασπατάλησαν την περιουσία που τους είχε κληροδοτήσει ο πατέρας τους. Στις 31 Μαρτίου 1902 το κτήμα στο Κιόσκι εκτέθηκε σε αναγκαστικό πλειστηριασμό από τον συμβολαιογράφο της Λάρισας Αγαθάγγελο Ιωαννίδη. Ο Νικόλαος Θων πλειοδότησε και το κτήμα πέρασε στην ιδιοκτησία του [4]. Αμέσως πραγματοποίησε ριζική ανακαίνιση και όπως στην περίπτωση των Ανακτόρων προσέλαβε ανθοκόμους και κηπουρούς, ενώ ως υπεύθυνο διαχειριστή διόρισε τον Νικόλαο Ματρόζο [5]. Έκτοτε το κτήμα Κιόσκι ή κτήμα Θων όπως ήταν γνωστό, έγινε σημείο αναφοράς της πόλης. Τον Απρίλιο του 1902 φιλοξενήθηκε στο κονάκι του ο διάδοχος και η ακολουθία του [6], ενώ στους χώρους του πραγματοποιούσαν τις ημερήσιες εκδρομές τους οι μαθητές του Αρσακείου και του Διδασκαλείου της Λάρισας.
Ο Νικόλαος Θων ήταν θρησκευόμενο άτομο και κάθε φορά που ερχόταν στη Λάρισα πραγματοποιούσε δωρεές στους ναούς της πόλης. Τον Απρίλιο του 1900 δώρισε στον νεοαναγειρόμενο ναό του Αγίου Κωνσταντίνου μεγάλο Επιτάφιο «όν εκόμισε εξ Αθηνών» [7]. Τον Μάρτιο του 1902, δώρισε στον ναό του Αγίου Χαραλάμπους το τέμπλο και έναν «έξοχο Εσταυρωμένο πρώτου μεγέθους καθώς και Επιτάφιο (σκελετό) αρίστης τέχνης» [8]. Συνεισέφερε επίσης μεγάλα χρηματικά ποσά για την ανέγερση του Αγίου Αχιλλίου, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα αφενός μεν να πραγματοποιηθεί θεία λειτουργία «υπέρ υγείας και μακροημέρευσής του» (Οκτώβριος 1902), αφετέρου δε να μεταβεί στο Κιόσκι (Ιανουάριος 1903) σύσσωμο το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του ναού υπό τον τότε δήμαρχο Α. Ζαρμάνη και να του επιδώσει ευχαριστήριο ψήφισμα. Υποσχέθηκε τότε στους επιτρόπους να κατασκευάσει «παρά τον Πηνειό αντιπλημμυρικά έργα ώστε ουδένα εις το εξής να διατρέχει κίνδυνον εκ της πλημμύρας η πέραν του ποταμού συνοικία της Λαρίσης» [9].
Λίγες ημέρες μετά την φιλοξενία του πρίγκιπα Ανδρέα στο κτήμα (Ιούνιος 1906), ο Θων διορίσθηκε μέλος της οργανωτικής επιτροπής των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας (1906). Την ίδια χρονιά απεβίωσε εντελώς ξαφνικά από ανακοπή καρδίας. Το κτήμα στο Κιόσκι πέρασε αρχικά στον γιο του Αγαμέμνονα, ο οποίος το μεταβίβασε λίγο αργότερα στην οικογένεια Χαροκόπου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. La Revue Diplomatique (Paris), έτος 29, αρ. 14 (8 Απριλίου 1906), σ. 10.
[2]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Τα ανάκτορα της Λάρισας», Ελευθερία (Λάρισα), φ. 17 Δεκεμβρίου 2017.
[3]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας, Συμβολαιογραφικό Αρχείο Αγαθάγγελου Ιωαννίδη, φκ. 030 [1890], αρ. 10778 (22 Νοεμβρίου 1890).
[4]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 224 (29 Μαρτίου 1902).
[5]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 680 (4 Μαΐου 1903) και Όλυμπος (Λάρισα), φ. 359 (9 Οκτωβρίου 1904).
[6]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 230 (3 Μαΐου 1902).
[7]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 102 (1 Απριλίου 1900).
[8]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 622 (24 Μαρτίου 1902) και Όλυμπος (Λάρισα), φ. 224 (29 Μαρτίου 1902).
[9]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 651 (13 Οκτωβρίου 1902) και φ. 665 (19 Ιανουαρίου 1903).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
