Γράφει ο Δημήτρης Βάλλας
Αναφέρεται χαρακτηριστικά ως M 1872 Greek Mylonas και είναι το μοναδικό ελληνικό όπλο που το όνομά του πέρασε στη διεθνή βιβλιογραφία. Η ιστορία του είναι ξεχωριστή, ενώ έχει ιδιαίτερη σημασία και για τη Θεσσαλία καθώς μάτωσε στα χέρια των ευζώνων και των ελλήνων εθελοντών όταν το 1878 ξεκινούσαν την πρώτη προσπάθεια απελευθέρωσης, εισβάλλοντας στα εδάφη της που τελούσαν υπό τουρκική κατοχή.
Ο Ευστάθιος Μυλωνάς ήταν ένας πατριώτης Έλληνας οπλουργός με καταγωγή από την Ύδρα που εκληθη από τον τότε υπουργό των Στρατιωτικών Σπυρομήλιο να σώσει κυριολεκτικά τον ελληνικό Στρατό που λίγο έμεινε να μείνει άοπλος με αφορμή μια «κομπίνα» της εποχής.
Ας ανιχνεύσουμε λοιπόν τους θρυλικούς «μυλωνάδες», όπως ονομάστηκαν, και την ενδιαφέρουσα ιστορία τους σήμερα…
Στα 1868 λοιπόν, η ελληνική κυβέρνηση με προτροπή του Μιχαήλ Σπυρομήλιου και θα θέλοντας να αλλάξει τον οπλισμό που αποτελούνταν από τα παρωχημένα πια εμπροσθογεμή όπλα (σ.σ με βέργα) παρήγγειλε 16.000 καραμπίνες τύπου Remington με επαναληπτικό μηχανισμό οπισθογεμούς όπλισης από τη Μεγάλη Βρετανία. Για το λόγο αυτό κατέβαλε μετρητά και μάλιστα σε χρυσό προκαταβολικά ένα μεγάλο ποσό προς τη βρετανική κυβέρνηση! Οι καραμπίνες όμως ποτέ δεν έφθασαν στο προορισμό τους στην Ελλάδα, καθώς ''χάθηκαν κατά τη διάρκεια της αποστολής'' προφανώς μέσα από τα κυκλώματα των μεσαζόντων.
Ο Σπυρομήλιος μην έχοντας πλέον άλλη επιλογή, ούτε και χρήματα, έδωσε εντολή σε κάποιον έλληνα οπλουργό του ελληνικού στρατού ονόματι Μυλωνά , να κατασκευάσει όσες περισσότερες γινόταν καραμπίνες τύπου Remington για χρήση του ελληνικού στρατού ο οποίος τότε ήταν άσχημα οπλισμένος με παλιά και φθαρμένα όπλα ακατάλληλα για την άμυνα της χώρας.
Ο Ευστάθιος Μυλωνάς, ήταν αρχιτεχνίτης του στρατού από την Ύδρα και υπηρετούσε στην Εφορεία Υλικού Πολέμου στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1870.
«Με βασιλικό διάταγμα παίρνει την εντολή να πάει στη Λιέγη με έξοδα της υπηρεσίας για να ασχοληθεί με τον οπλισμό του στρατού, δηλαδή με θέματα που αφορούσαν την οριστικοποίηση και την κατοχύρωση της εφεύρεσης του, η οποία έγινε γνωστή ως τυφέκιο του Μυλωνά υποδ.1872,διαμ.11 χιλ. που έβαλε το ολόσωμο, μεταλλικό φυσίγγιο Gras των 11 χιλ. Το τυφέκιο αυτό ήταν και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να παραμένει το μόνο ελληνικής επινοήσεως όπλο, που έκανε εντύπωση στο εξωτερικό και πέρασε στην διεθνή βιβλιογραφία του φορητού οπλισμού. Με το όπλο αυτό εξοπλίσθηκε ο Στρατός σε περιορισμένη έκταση και για σύντομο χρονικό διάστημα.
Τον Φεβρουάριο του 1874 έγινε παραδεκτό το όπλο αυτό και υπογράφτηκε και η σχετική σύμβαση μεταξύ του υπουργείου Στρατιωτικών και της εταιρίας οπλισμού Emile et Leon Nagant της Λιέγης, για την κατασκευή 5000 τυφεκίων υποδείγματος Μυλωνά. Με τα τυφέκια Μυλωνά επρόκειτο να οπλιστούν τα Τάγματα Πεζικού και για αυτό , με την ΔΥΣ 131/16/1/1876 διατάχθηκε η αποστολή στην Αθήνα, από καθένα από τα 10 Τάγματα , 12 υπαξιωματικών(λοχιών, δεκανέων), ώστε να εκπαιδευτούν στον χειρισμό του νέου όπλου, στην βολή, στις ασκήσεις κλπ. Οι υπαξιωματικοί αυτοί θα συγκρατούσαν εκπαιδευτικο λόχο, υπό την διοίκηση του λοχαγού του 10ου Τάγματος Πεζικού Σ. Αγαλλόπουλου.
Επίσης με σχετική διαταγή ,κανονίσθηκε και ο αριθμός των φερόμενων από τους άντρες φυσιγγίων που ήταν: 33 φυσίγγια για φρουρά, 40 φυσίγγια για μεταβατική υπηρεσία και 73 φυσίγγια για εκστρατεία, δηλαδή 4 δεσμίδες στην παλάσκα, μια δεσμίδα και 3 φυσίγγια στη φυσιγγιοθήκη και τα υπόλοιπα στο γυλιό.
Το τυφέκιο Μυλωνά είχε βραχύτατο βίο στον στρατό, γιατί, μετά την εμφάνιση του γαλλικού τυφεκίου Gras, (σ.σ προκειται για τους γκραδες) , το ελληνικό ενδιαφέρον συγκεντρώθηκε στο νέο τυφέκιο, το οποίο από το 1878 αποτέλεσε κύριο όπλο στρατού για τρείς περίπου δεκαετίες. Έτσι τα τυφέκια Μυλωνά παραλήφθηκαν το 1876 και άρχισε η αντικατάστασή τους μέσα στο 1878 από τα τυφέκια Gras.
Πολλά από τα ιστορικά αυτά όπλα διασώθηκαν και διατηρούνται μέχρι σήμερα, τροποποιημένα, όμως σε κυνηγετικά .Ένα τυφέκιο κατασκευής 1876 βρίσκεται στη Σαρόγλειο Συλλογή του πολεμικού μουσείου Αθηνών, ενώ στο μουσείο της Σ.Σ.Ε διασώζονται 4 όπλα , ένα εκ των οποίων, κατασκευής 1875, φέρει τον μοχλό οπλίσεως με την σφαιρική του λαβή σε οριζόντια θέση και όχι κάθετα, όπως τα υπόλοιπα όπλα. Βραχύκαννο Μυλωνά, ομοίως με πλάγιο μοχλό οπλίσεως, κατασκευής του οπλουργείου Auguste Francotte, υπάρχει στο μουσείο όπλων της Λιέγης, αλλά και στη Σχολή Ναυτικών. Το τυφέκιο Μυλωνά είναι βέβαιο ότι χρησιμοποιήθηκε από ορισμένες μονάδες κατά την εισβολή του στρατού στην Θεσσαλία τον Ιανουάριο του 1878 και στις μετέπειτα κινητοποιήσεις, ενώ κάποιες από τις καραμπίνες πού έφτιαξε ο θρυλικός έλληνας οπλουργός χρησιμοποιήθηκαν 29 χρόνια αργότερα στη μάχη του Δομοκού όπου ο ελληνικός στρατός ηττήθηκε στον πόλεμο του 1897. Τα όπλα αυτά εξακολούθησαν για καιρό να βρίσκονται στις αποθήκες του στρατού, γιατί το 1900 κοστολογούνταν προς 12 δραχμές, υπήρχε δε και πλήρης σειρά ανταλλακτικών. Ο σχεδιαστής τους Ευστάθιος Μυλωνάς αποστρατεύθηκε τελικά στις 31 Δεκεμβρίου του1891 με τον βαθμό του ταγματάρχη πυροβολικού και πέθανε στις 10 Μαρτίου του 1900».
( Σ.Σ Για τις σημερινές ιχνηλασίες στοιχεία αντλήθηκαν από το βιβλιο του Χ. ΣΑΖΑΝΙΔΗ "ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ") .
