Γράφει ο Δημήτρης Βάλλας
Το γεγονός , για χρόνια τώρα πλανιόταν σαν... θρύλος, σαν μια ιστορία από τις τόσες άλλες που κατά καιρούς είχαν να διηγηθούν οι άνθρωποι που έζησαν από κοντά τον μεγαλύτερο πόλεμο της ανθρωπότητας θαμμένοι κυριολεκτικά σαν άλλοι ζωντανοί- νεκροί στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου...
Χρειάστηκε χρόνος, για να επουλωθούν οι πληγές στην Ευρώπη και να έρχονται στην επιφάνεια γράμματα και αναμνήσεις των παλαιμάχων για να γίνει ο θρύλος ιστορία.
Είμαστε στην παραμονή Χριστουγέννων του 1914 στα χαρακώματα της πόλης Ypres του Βελγίου και στο τελματωμένο πεδίο των μαχών το τελευταίο που θα περίμενε κανείς εκείνη τη βραδιά, ήταν οι μαχόμενοι μέχρι θανάτου αντίπαλοι να διασχίσουν την ουδέτερη ζώνη και αγκαλιασμένοι να τραγουδούν χριστουγεννιάτικα τραγούδια αλλά και να παίζουν ποδόσφαιρο!
Αλλά ας δούμε από κοντά το τι ακριβώς είχε τότε συμβεί ιχνηλατώντας πλέον όχι κάποιο θρύλο, αλλά το πρωτόγνωρο αυτό ιστορικό γεγονός: Ο Μέγας Πόλεμος (όπως ονομαζόταν ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) μαινόταν στην Kεντρική Ευρώπη ήδη από τον Αύγουστο του 1914. Λίγα χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι Γάλλοι, Βρετανοί και Βέλγοι στρατιώτες είχαν σταματήσει την προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων, τα οποία είχαν ήδη κατακτήσει το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και σημαντικά τμήματα του γαλλικού εδάφους. Δύο ακανόνιστες παράλληλες αναχωματικές γραμμές συγκροτούσαν το Δυτικό Μέτωπο. Σε αυτά τα αναχώματα θα χάνονταν τα επόμενα έτη –μέχρι τις 11 Νοεμβρίου 1918, οπότε και θα τελείωνε ο πόλεμος- εκατομμύρια στρατιωτών και από τις δύο πλευρές και θα εξελίσσονταν μερικές από τις πιο σκληρές και τις πιο φονικές μάχες της ανθρώπινης ιστορίας.
Όμως στις 24 Δεκεμβρίου 1914 κοντά στην περιοχή Ypres του Βελγίου, κάποιοι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να στολίζουν τα αναχώματά τους και τα γύρω δέντρα με κεριά και να τραγουδούν χριστουγεννιάτικα τραγούδια και κάλαντα. Οι Βρετανοί στρατιώτες που βρίσκονταν στο απέναντι ανάχωμα απάντησαν με τραγούδια και κάλαντα στη δική τους γλώσσα. Κάποιοι τολμηροί περπάτησαν την οδό ανάμεσα στα αναχώματα, τη No man’s land,(ουδέτερη ζώνη) και μετέφεραν δώρα –τσιγάρα, καραμέλες και ό,τι τέλος πάντων μπορεί να θεωρηθεί δώρο σε ένα πολεμικό μέτωπο- στους απέναντι ανταλλάσοντας φωναχτά πια ευχές. Χωρίς καμία εντολή από ανώτερο, εκείνη τη νύχτα και όλη την ημέρα των Χριστουγέννων 100.000 στρατιώτες συμμετείχαν σε μια πρωτοφανή εκεχειρία. Πολλοί πέρασαν στα απέναντι αναχώματα και φωτογραφήθηκαν, τραγούδησαν, αγκαλιάστηκαν ή έπαιξαν ποδόσφαιρο με τον «εχθρό». Ανάμεσα τους και αξιωματικοί. Το χαρούμενο επεισόδιο έληξε όταν ο Βρετανός στρατηγός Sir Horace Smith-Dorrien, διοικητής των British II Corps διέταξε να σταματήσει κάθε φιλική κίνηση προς τον εχθρό. Τα επόμενα έτη την παραμονή των Χριστουγέννων το πυροβολικό είχε διαταχθεί να σφυροκοπεί το μέτωπο ώστε να αποτραπεί κάθε προσπάθεια εκεχειρίας. Οι στρατιώτες μετετίθεντο συχνά σε διάφορα σημεία του μετώπου ώστε να μην αποκτούν φιλικές σχέσεις με τους απέναντι στρατιώτες του εχθρού. Παρόλα αυτά αντίστοιχες εκεχειρίες συνέβησαν ξανά τα Χριστούγεννα του 1915 στο δυτικό μέτωπο και το Πάσχα του 1916 στο Ανατολικό Μέτωπο...
ΚΑΙ ΞΑΦΝΙΚΑ Η «ΑΓΙΑ ΝΥΧΤΑ|
Οι μαρτυρίες για εκείνη την βραδιά είναι συγκινητικές έτσι όπως ξεδιπλώνονται από αφηγήσεις και επιστολές: «Στις 24 Δεκεμβρίου 1914, ο υποδεκανέας Κούλσον, του Βρετανικού Στρατού, είχε γράψει στο ημερολόγιο του: "Τις πρώτες πρωινές ώρες βρισκόμουν στο χαράκωμα. Ήταν νύχτα όταν ξαφνικά οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να τοποθετούν στολισμένα χριστουγεννιάτικα δέντρα και ένας από αυτούς να τραγουδά την Άγια Νύχτα. Βγήκαν αυθόρμητα από το ανάχωμα και άρχισαν να περπατούν. Αρχίσαμε να τραγουδάμε τα κάλαντα και μία μεγάλη μάζα από εμάς βγήκε να τους συναντήσει στη νεκρή ζώνη”.
Στρατιώτες από τις αντίπαλες παρατάξεις αντάλλαξαν ευχές και πρόσφεραν η μία πλευρά στην άλλη τσιγάρα, φαγητό, αλκοόλ και σουβενίρ όπως κουμπιά και τζόκεϊ. Δανείστηκαν εργαλεία ο ένας από τον άλλον για να επισκευάσουν τα χαρακώματά τους.
Η συνεννόηση τους διευκολύνθηκε επειδή πολλοί Γερμανοί είχαν εργαστεί προπολεμικά στη Βρετανία. Η παύση των πυρών εξαπλώθηκε στα 2/3 της βρετανικής γραμμής και κηρύχθηκε ανεπίσημα 48ωρη ανακωχή.
Όταν ο υποδεκανέας επέστρεψε στο χαράκωμα κρατούσε ένα τσιγάρο και μία πρόσκληση προς τον λοχαγό Ρόμπερτ Χάμιλτον, για να συναντήσει τον Γερμανό ομόλογο του άοπλο στο δάσος, τα ξημερώματα ανήμερα των Χριστουγέννων.
ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ
Το πρωί των Χριστουγέννων, Άγγλοι και Γερμανοί έθαψαν τους νεκρούς τους. Η φήμη για έναν ποδοσφαιρικό αγώνα την ίδια ημέρα διαδόθηκε γρήγορα σε όλο το Δυτικό Μέτωπο. Μια μαρτυρία ενός Άγγλου αναφέρει: "Oι Γερμανοί μας φώναξαν να παίξουμε ποδόσφαιρο. Εμείς φέραμε μπάλα από τα χαρακώματα και σύντομα ένας αγώνας ποδοσφαίρου στην νεκρή ζώνη είχε ξεκινήσει.
Ήταν ένα υπέροχο και συνάμα παράξενο γεγονός. Από ορκισμένοι εχθροί, φίλοι για λίγη ώρα. Δεν υπήρχε ούτε ένα ίχνος εχθρότητας ανάμεσα μας. Παίξαμε ποδόσφαιρο μέχρι τελικής πτώσεως. Το παιχνίδι διήρκεσε μία ώρα και οι Γερμανοί νίκησαν 3-2”. Κανείς δεν ένιωσε το ίδιο για τον εχθρό μετά από αυτόν τον ποδοσφαιρικό αγώνα.
"Παίξαμε ποδόσφαιρο, αν μπορείς να το πεις έτσι. Κάποιος το πρότεινε και το παιχνίδι ξεκίνησε. Δεν ήταν αγώνας όπως τον ξέρουμε περισσότερο έμοιαζε με κλωτσοπατινάδα και ήταν ελεύθερο για όλους. Μπορεί να ήταν και πενήντα από κάθε πλευρά...
Έπαιξα γιατί μου αρέσει το ποδόσφαιρο. Δεν ξέρω πόσο κράτησε ίσως μία ώρα και κανείς δεν κρατούσε σκορ. Το παιχνίδι τελείωσε όταν ο ταγματάρχης βγήκε από το ανάχωμα φωνάζοντας: «Σκοτώστε τους Ούννους». Ο σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο συγγραφέας του Σέρλοκ Χολμς, το χαρακτήρισε ως ένα εντυπωσιακό γεγονός της ανθρωπότητας, μία μοναδική ημέρα στην παγκόσμια ιστορία, ένα συμβάν ανθρωπιάς εν μέσω των φρικαλεοτήτων που προκάλεσε ο πόλεμος.
Όμως τα πράγματα δεν συνεχίστηκαν έτσι καθώς στις αρχές του νέου έτους, οι Βρετανοί αξιωματούχοι ενημερώθηκαν για το γεγονός από γράμματα των στρατιωτών και φωτογραφίες στις εφημερίδες. Τα συναισθήματα ήταν αρνητικά και όλα φάνηκαν σαν προδοσία ενώ το ίδιο συνέβη και με τους Γερμανούς!
Για τις ανώτερες διοικήσεις των εμπολέμων όλα αυτά ήταν ένα κάδρο παραλόγου που έπρεπε να διαλυθεί. Έγιναν συλλήψεις και γρήγορα απομακρύνθηκαν από τα πεδία των μαχών αυτοί που εκδήλωσαν την «προδοτική αυτή διάθεση», ενώ πολλοί στάλθηκαν στην πρώτη ζώνη πυρός και χάθηκαν στη δίνη ενός πολέμου που η «Άγια Νύχτα κατάφερε να σταματήσει έστω και για λίγο!
