Η πόλη μας έχει να επιδείξει στη μακροχρόνια ιστορία της σπουδαίες προσωπικότητες σε διάφορους τομείς, οι οποίες διέπρεψαν σε πανελλήνιο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο σημερινό μας κείμενο θα παρουσιάσουμε έναν από αυτούς, γνωστό σε όλους μας, τον Κώστα Τσιάνο, προσεγγίζοντας κυρίως την προσωπικότητά του, πέρα από τη θεατρική σκηνή, στην οποία αφιέρωσε και αφιερώνει ολόκληρη τη ζωή του.
Ο Κώστας Τσιάνος γεννήθηκε στη Λάρισα το 1942. Γονείς του ήταν ο Ιωάννης από τον Άγ. Γεώργιο Καρδίτσας, γεννημένος το 1906 και η Ελένη το γένος Νιαβή από το Νεραϊδοχώρι Τρικάλων, γεννημένη το 1911. Ο πατέρας του όταν ενηλικιώθηκε μετακόμισε στον Βόλο. Εκεί έμαθε την τέχνη της μαγειρικής στο εστιατόριο του Πετεφρή, από έναν περίφημο αρχιμάγειρα που είχε εργαστεί στο ξακουστό «Όλυμπος-Νάουσα» της Θεσσαλονίκης. Δεν έμεινε όμως για μεγάλο διάστημα και μετακόμισε στη Λάρισα. Εδώ εργάστηκε για πολλά χρόνια σαν αρχιμάγειρας στο εστιατόριο «Ερμής», το οποίο βρισκόταν στη γωνία των οδών Μ. Αλεξάνδρου και Κούμα. Το εστιατόριο αυτό λόγω της ποιότητάς του, συγκέντρωνε την αστική τάξη της Λάρισας και τους διαπρεπείς επισκέπτες της όλο τον χρόνο, καθώς διέθετε μια όμορφη και δροσερή αυλή. Στη συνέχεια συνεργάστηκε με τον Μήτσο Μπαρμπούτη στην μπακαλοταβέρνα τους, η οποία βρισκόταν στην οδό Πανός. Το 1973 συνταξιοδοτήθηκε και βρέθηκε στην Αθήνα, κοντά στον γιο του Κώστα, αλλά δεν έμεινε άπραγος γιατί εργάστηκε για ένα διάστημα σαν αρχιμάγειρας στο «Μον Παρνές».
Ο Ιωάννης Τσιάνος από τον γάμο του με την Ελένη Νιαβή απέκτησε τρία τέκνα, το 1934 τη Μαριάνθη, το 1937 την Άννα και το 1942 τον Κώστα. Το σπίτι τους βρισκόταν στην περιοχή Σάλια[1], μια ιστορική συνοικία της Λάρισας, σε επαφή με τη δεξιά όχθη του Πηνειού, όπου μια 50ετία πριν ο Σωτήρης Σκίπης που έμενε στην ίδια περιοχή νεαρός τότε, άρχισε να γράφει τα πρωτόλεια ποιήματά του εμπνευσμένα από τον «αργυροδίνη» ποταμό. Σ’ αυτό το σπίτι γεννήθηκε ο Κώστας Τσιάνος και οι παιδικές του αναμνήσεις από την παραπήνεια αυτή περιοχή έχουν εδραιωθεί βαθιά στην ψυχοσύνθεσή του.
Για τη Στοιχειώδη Εκπαίδευση φοίτησε στο γειτονικό 7ο Δημοτικό Σχολείο. Ευτύχησε να έχει δασκάλα τη Νίτσα Χαλκιά, μια εμπνευσμένη εκπαιδευτικό, μαθήτρια του σπουδαίου παιδαγωγού Δελμούζου στο Ανώτερο Παρθεναγωγείο του Βόλου, στην οποία, όπως λέει χαρακτηριστικά ο Κώστας Τσιάνος, χρωστάει πολλά. Όταν από την Β΄ Δημοτικού μετατέθηκε η δασκάλα του στο Πρότυπο Δημοτικό Σχολείο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, η οποία στεγαζόταν τότε επί της οδού Παλαιστίνης[2] πήγε μαζί της και αποφοίτησε από το Δημοτικό. Σαν έφηβος παρακολουθούσε πολλές παραστάσεις γιατί ο πατέρας του ήταν θεατρόφιλος και είχε γνωριμία με εξέχουσες μορφές του ελληνικού θεάτρου, όπως η Μαρίκα Κοτοπούλη, η Άννα Καλουτά, κ.ά.
Στη Μέση Εκπαίδευση φοίτησε στο Β΄ Γυμνάσιο Αρρένων και από τους καθηγητές του μεταξύ των άλλων θυμάται με ιδιαίτερη συγκίνηση τον φιλόλογο Απόστολο Κρανιά, ο οποίος τον συμβούλευσε να ασχοληθεί με το θέατρο και μάλιστα τον συνέστησε να σπουδάσει στη Σχολή του Κουν ή του Κροντήρη, τον οποίο θεωρούσε πανεπιστήμονα. Έτσι το 1960 έδωσε εξετάσεις στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών όπου καθηγητής ήταν ο Δημήτριος Ροντήρης και γράφτηκε στην τάξη του. Κοντά στον Ροντήρη έμεινε τέσσερα χρόνια, αλλά ανήσυχος σαν νεαρός εκκολαπτόμενος λάτρης του θεάτρου που ήταν, συγχρόνως με τις σπουδές του, βρέθηκε για δέκα χρόνια να πρωτοστατεί στο Θέατρο Λαϊκών Χορών της Δώρας Στράτου και μάλιστα ήταν παρών και στην τρίμηνη περιοδεία του Θεάτρου της στην Αμερική. Επιπλέον πέρασε και από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Μάλιστα είχε πάρει μέρος στην παράσταση με τις «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, που δόθηκε από το Θέατρο Τέχνης στο Παρίσι το 1962 και πήρε το Α΄ βραβείο.
Μέχρι το 1975 συνεργάστηκε και με πολλούς άλλους αξιόλογους θιάσους, όπως το «Αμφιθέατρο» του Σπύρου Ευαγγελάτου, τους «Δεσμούς» της Ασπασίας Παπαθανασίου και σε διάφορα θεατρικά σχήματα με ηχηρά καλλιτεχνικά ονόματα όπως η Τζένη Καρέζη, ο Κώστας Καζάκος, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Μιμή Ντενίση και κυρίως με το Εθνικό Θέατρο. Προσπαθούσε επίσης αυτό το διάστημα να ιδρύσει πρωτοποριακούς αποκεντρωμένους θιάσους και πειραματικές θεατρικές σκηνές (Θέατρο Ν. Ιωνίας, Νέα Πορεία, Πειραματικό Θέατρο κ.ά.).
Αποκορύφωμα της προσπάθειας θεατρικού αποκεντρωτισμού υπήρξε η δημιουργία του Θεσσαλικού Θεάτρου το 1975. Ο Κώστας Τσιάνος με την Άννα Βαγενά και τον Γιώργο Ζιάκα, όλοι τους Λαρισαίοι και άνθρωποι του θεάτρου, έπειτα από δημιουργικές συζητήσεις ίδρυσαν το πρώτο στην Ελλάδα Περιφερειακό Θέατρο στη γενέθλια πόλη τους. Ήταν ένας επαγγελματικός μη κερδοσκοπικός Σύλλογος με 152 ιδρυτικά μέλη. Ανάμεσά τους ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος και πολλοί Λαρισαίοι πολίτες, οι οποίοι εκφράζανε βαθιά την επιθυμία να βοηθήσουν την προσπάθεια αυτή, η οποία από την πρώτη στιγμή στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία. Αποτέλεσμα να εγγραφούν και νέα μέλη και για οκτώ χρόνια το Θεσσαλικό Θέατρο, χωρίς καμία επιχορήγηση του κράτους ή του Δήμου[3], να ανεβάζει στη σκηνή του Δημοτικού Ωδείου θεατρικά έργα με αξιόλογους ερμηνευτές. Τα έργα αυτά απολάμβαναν και οι κάτοικοι των οικισμών της περιοχής, μέχρι και τα πλέον απομακρυσμένα ορεινά χωριά. Επιστρατεύονταν διάφορα μεγάλα αυτοκίνητα, φορτηγά και πολλά ιδιωτικά [4] και όργωναν κυριολεκτικά τη θεσσαλική ενδοχώρα, προσπαθώντας να μυήσουν στο αγροτικό κοινό τη μαγεία του θεατρικού δρώμενου.
Το 1983 η Μελίνα Μερκούρη ως υπουργός Πολιτισμού είχε συσκέψεις με τον Κώστα Τσιάνο και άλλα στελέχη του Θεσσαλικού Θεάτρου, μελέτησε μαζί τους την οργάνωση και τις ανάγκες ενός Περιφερειακού Θεάτρου και προχώρησε στη δημιουργία Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων, τα γνωστά ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., με πρώτο το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. της Λάρισας. Το Θεσσαλικό Θέατρο τώρα επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και τον Δήμο Λαρισαίων, στον οποίο υπάγεται. Από τα χρονιά αυτή το Θέατρο ώριμο πλέον χωρίς οικονομικές ενασχολήσεις και με την καλλιτεχνική διεύθυνση του Κώστα Τσιάνου, ανέβασε μια σειρά σημαντικών έργων της παγκόσμιας δραματουργίας. Αποκορύφωμα ήταν η παράσταση της «Ηλέκτρας» του Ευριπίδη στην Επίδαυρο το καλοκαίρι του 1998 σε σκηνοθεσία του Κώστα Τσιάνου. Ήταν μια παράσταση η οποία έκανε γνωστό το Θεσσαλικό Θέατρο και τον συντελεστή της όχι μόνο πανελλήνια, αλλά και παγκόσμια με τις περιοδείες της σε διεθνή φεστιβάλ και σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Οι καινοτόμες ιδέες του σκηνοθέτη του στο ανέβασμα της τραγωδίας αυτής του Ευριπίδη απέσπασαν τις καλύτερες κριτικές όλων των θεατρολόγων.
Τώρα πλέον η φήμη του ως σκηνοθέτη έχει εκτιναχτεί πολύ ψηλά. Το 1998 αποχωρεί από το Θεσσαλικό Θέατρο και μετά από ένα σύντομο πέρασμα ως καλλιτεχνικός διευθυντής από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, βρίσκεται στο Εθνικό Θέατρο της Αθήνας σαν αναπληρωτής διευθυντής του, με διευθυντή τον Νίκο Κούρκουλο. Εκεί είχε την ευκαιρία να αναπτύξει όλο το καλλιτεχνικό του ταλέντο ως σκηνοθέτης. Για μια δεκαετία και πλέον ήταν περιζήτητος στις σπουδαιότερες θεατρικές σκηνές με ηθοποιούς που μεσουρανούσαν εκείνη την εποχή. Το όνομά του προβλήθηκε έντονα στα θεατρικά δρώμενα της πρωτεύουσας και η σκηνοθετική του άποψη για την τραγωδία υμνήθηκε από κριτικούς και κοινό.
Η συνέχεια είναι λίγο-πολύ γνωστή, ο χώρος όμως δεν επαρκεί για να συνεχίσουμε. Δεν επαναπαύεται όμως στις δάφνες που έδρεψε, επιστρέφει στο Θεσσαλικό Θέατρο και εδραιώνει τη φήμη του με το έργο που επιτέλεσε. Αποτέλεσμα; Οι διακρίσεις του να είναι διαρκείς. Βραβεύεται από δημόσιους, δημοτικούς και ιδιωτικούς φορείς, ενώ το «Θέατρο του Μύλου» μετονομάζεται σε «Θέατρο Κώστα Τσιάνου». Και το κοινό του προσφέρει τη μεγαλύτερη διάκριση, την αγάπη του. Ο Κώστας Τσιάνος σε όλη του τα διαδρομή δεν υπηρέτησε απλά το ελληνικό θέατρο. Δίδαξε την ψυχική και διανοητική ιδιοσυγκρασία του, καθώς και μια κλίμακα αξιών η οποία βασιζόταν στη μελέτη, την υπομονή, τη γνώση και την παρατήρηση, αξίες που η σημερινή εποχή έχει παραμερίσει. Άξιος!
--------
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Η περιοχή «Σάλια» της Λάρισας, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 4ης Απριλίου 2018.
[2]. Η Παιδαγωγική Ακαδημία στεγαζόταν τότε σε νεοκλασικό διώροφο οίκημα που δεν υπάρχει σήμερα και βρισκόταν διαγωνίως απέναντι από το διατηρημένο κτίριο του Αβραάμ Μουσόν.
[3]. Κατά διαστήματα το Θέατρο είχε και ορισμένες επιχορηγήσεις από την Καπνοβιομηχανία Παπαστράτος, από αρκετούς Λαρισαίους ιδιώτες και μια φορά από το Υπουργείο Πολιτισμού.
[4]. Στην προσπάθεια αυτή βοηθούσαν αποφασιστικά τα εκπαιδευτήρια Καραβάνα με τα σχολικά τους αυτοκίνητα και ο Στρατός με τα φορτηγά του.
