Eνας οραματιστής Δήμαρχος - Β’

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗΣ (1888-1973)

Ο Δημήτριος Χατζηγιάννης και η σύζυγός του Μαρίκα στην είσοδο της κατοικίας τους. Φωτογραφία Τάκη Τλούπα. 1970.

Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου ([e-mail])

Με το σημερινό σημείωμα ολοκληρώνουμε τη διαδρομή του δικηγόρου της Λάρισας Δημητρίου Χατζηγιάννη στην πολιτική αυτοδιοίκηση. Μετά την αποδοχή του διορισμού του ως δημάρχου από το καθεστώς της 21ης Απριλίου του 1967 στη θέση του εκλεγμένου κατά τις εκλογές του 1964 Αλέκου Χονδρονάσιου, η επακολουθήσασα τον Οκτώβριο του 1969 παραίτησή του, λόγω αντίθεσης με το δικτατορικό καθεστώς στο θέμα της παροχέτευσης των λυμάτων του εργοστασίου αχυροκυτταρίνης στον Πηνειό, απαλύνουν εν μέρει την απόφαση της αποδοχής του διορισμού του. Υπάρχει βέβαια και η μαρτυρία ανθρώπων που την περίοδο εκείνη βρίσκονταν κοντά στο δικτατορικό καθεστώς, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι ο Χατζηγιάννης οδηγήθηκε σε παραίτηση επειδή οι συνταγματάρχες ευνοούσαν την ανάρρηση στον δημαρχιακό θώκο του προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου και «άσπονδου» φίλου του, Θάνου Μεσσήνη. Και σαν απόδειξη φέρουν το γεγονός ότι αμέσως μετά τον θάνατο του Χατζηγιάννη τον Μάιο του 1973, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε τη μετονομασία της πλατείας Ταχυδρομείου σε πλατεία Δημητρίου Χατζηγιάννη. Αν η παραίτηση από τη δημαρχία οφειλόταν στη σφοδρή αντίθεσή του με τις αποφάσεις του καθεστώτος και προσωπικά με τον τότε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Στυλιανό Παττακό, τότε δεν θα ετύγχανε της τόσον τιμητικής για την υστεροφημία του μετονομασίας της πλατείας. Βέβαια, όπως είναι γνωστό, μετά τη μεταπολίτευση η πλατεία μετονομάσθηκε προς τιμήν του εθνάρχη Μακαρίου.
Ερχόμαστε τώρα στο δημαρχιακό έργο του Χατζηγιάννη. Από την αρχή της δημαρχιακής θητείας, το άμεσο ενδιαφέρον του νέου δημάρχου εστιάσθηκε στην αναμόρφωση της μετακατοχικής και μετασεισμικής Λάρισας.
- Από τα πρώτα έργα του στον Δήμο υπήρξε «η ανάκτηση του κλαπέντος ποταμού της», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Εννοεί την επαναφορά της ροής των υδάτων του Πηνειού στην παλαιά κοίτη, γιατί η τεχνικά δημιουργηθείσα ανακουφιστική παράκαμψη είχε μειώσει μέχρις εξαφανίσεως τη ροή του ποταμού μέσα στην πόλη. Επιπλέον στηθαία, παραποτάμιοι δρόμοι και πεζοδρόμια, καθώς και δενδροφυτεύσεις καλλώπισαν τις όχθες του.
- Συνέλαβε την ιδέα και προετοίμασε για τον Ιούνιο του 1955 την αγροτική εορτή της Χάλκης με την παρουσία ολόκληρης της βασιλικής οικογένειας. Περιγράφει μάλιστα στο βιβλίο των «Αναμνήσεών» του την τελετή με διθυραμβικά σχόλια.
- Υπερηφανευόταν δικαιολογημένα για τη νικηφόρα μάχη που έδωσε εναντίον της λάσπης και της σκόνης που μάστιζαν την πόλη, καθώς ασφαλτόστρωσε κατά την περίοδο της δημαρχιακής του θητείας 600 περίπου δρόμους και κατασκεύασε πολλά χιλιόμετρα πεζοδρόμια και κρασπεδόρειθρα.
- Πίστευε ακράδαντα ότι η δόξα της δημοτικής του διαδρομής ήταν η έναρξη της κατασκευής του δικτύου των υπονόμων της πόλης, ένα πρόβλημα άλυτο μέχρι τότε, γιατί με το έργο αυτό πραγματικά τιθάσευσε τα όμβρια ύδατα και προστάτευσε την πόλη από τις πλημμύρες. Το έργο ως γνωστόν, συνεχίσθηκε και ολοκληρώθηκε μετά τη μεταπολίτευση, επί δημαρχίας Αριστείδη Λαμπρούλη.
- Ανέκτησε με εργώδεις αγώνες την κυριότητα έκτασης 2.500 στρεμμάτων στην περιοχή του Ακ Σαράι, της σημερινής Νεάπολης, η οποία είχε χαθεί από το 1884, όταν είχε παραχωρηθεί από την τότε δημοτική αρχή στο δημόσιο δωρεάν έκταση 700 στρεμμάτων για τη δημιουργία στρατώνων και συγχρόνως χώρος 2.500 στρεμμάτων προσωρινά για την εκτέλεση των στρατιωτικών ασκήσεων. Η ανάκτηση του χώρου αυτού επέτρεψε στον Δήμο να προσφέρει έναντι συμβολικής τιμής οικόπεδα για την εγκατάσταση χιλίων και πλέον απόρων και αστέγων οικογενειών της πόλης.
- Συνέβαλε στην εξαγορά από τη ΔΕΗ του κλάδου του ηλεκτροφωτισμού του ΟΥΗΛ με πολύ συμφέροντες όρους, στην οικοδόμηση του σημερινού δημαρχιακού μεγάρου, στην παραχώρηση του δημοτικού γηπέδου στο Αλκαζάρ ώστε να μετατραπεί σε εθνικό στάδιο, στην κατασκευή του Δικαστικού μεγάρου, του Γηροκομείου και άλλων μικρότερων αλλά σημαντικής αξίας έργων.
- Με παρεμβάσεις του προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος πέτυχε τον διορισμό του μητροπολίτου Ζιχνών Κυρίλλου ως τοποτηρητού μητροπολίτου Λαρίσης, στη θέση του επί μακρόν ασθενούντος κανονικού μητροπολίτου Δωροθέου κατά τη διάρκεια της κατοχής.
- Στόλισε την πόλη με μνημεία και προτομές, αναθέτοντας την εκτέλεσή τους σε εγνωσμένης αξίας καλλιτέχνες. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά το μνημείο των πεσόντων στον λόφο της Ακρόπολης, έργο του γλύπτη Λάζαρου Λαμέρα[1] και ο ανδριάντας με το μνημείο του Ιπποκράτη, στην ομώνυμη συνοικία, έργο του Γεωργίου Καλακαλλά (1938-2021) από τον Τύρναβο, καθηγητή του Πολυτεχνείου.
- Επιπλέον με διάφορα άλλα έργα, όπως πάρκα, δενδροφυτεύσεις δρόμων, αθλητικές εγκαταστάσεις, παιδικές κατασκηνώσεις και πολλά άλλα, άλλαξε μέσα σε λίγα χρόνια τη φυσιογνωμία της Λάρισας, την προβίβασε αισθητικά, μορφολογικά και διοικητικά και την οδήγησε στην αφετηρία του δρόμου για τη διεκδίκηση της τρίτης σε μέγεθος και αξία πόλης της Ελλάδος.
- Παράλληλα όμως εμφανίσθηκε δυναμικά και στον χώρο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος. Εκλέχθηκε στην αρχή μέλος και εν συνεχεία πρόεδρος της ΚΕΔΚΕ, ενώ αργότερα κατέλαβε την αντιπροεδρία του Συμβουλίου Δήμων και Κοινοτήτων της Ευρώπης. Η εκλογή του αυτή ήταν άκρως τιμητική για τον ίδιο και την πόλη.
Το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο του Δημητρίου Χατζηγιάννη μετά τον θάνατό του ήταν η βιβλιοθήκη με το αρχείο και η οικία του επί της οδού Ρούσβελτ. Επιθυμία του ήταν, άτεκνος ών, να κληροδοτήσει την κατοικία αυτή στον Δήμο. Έπειτα από πολλές περιπέτειες, οικοδομήθηκε με δαπάνες του Δήμου στη θέση της ιδιωτικής κατοικίας του το Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο. Για την κινητή περιουσία, δηλαδή την πλούσια βιβλιοθήκη, το πολύτιμο αρχείο και τους πίνακες ζωγραφικής, εκδηλώθηκε μετά τον θάνατό του έντονο ενδιαφέρον από πολλούς για την αγορά του. Ευτυχώς η πώλησή τους απετράπη την τελευταία στιγμή με παρέμβαση του τότε δημάρχου Αγαμέμνονα Μπλάνα και αγοράσθηκε από τον Δήμο. Το κείμενο του βιβλίου με τις «Αναμνήσεις» που εκδόθηκε προέρχεται από το αρχείο του αυτό και εκτός από μερικά σύντομα βιογραφικά στοιχεία, ουσιαστικά εξιστορεί ο ίδιος την πολιτική διαδρομή του, είναι δηλ. μια αυτοβιογραφία. Επομένως δεν μπορεί να γνωρίζει κανείς πόσο αντικειμενικός μπορεί να ήταν ο αυτοβιογραφούμενος πολιτικός στην εξιστόρηση των έργων του. Όμως τα γεγονότα είναι σχετικά πρόσφατα, υπάρχουν ακόμη εν ζωή πολλοί άνθρωποι που τα έζησαν, είναι καταγραμμένες πολλές προσωπικές μαρτυρίες και αφθονούν οι ιστορικές πηγές, αντικειμενικές πέραν πάσης αμφισβητήσεως. Επιπλέον η διασταύρωση ειδήσεων από πολιτικά και ιδεολογικά αντιμαχόμενες τοπικές εφημερίδες, δίνει στον έμπειρο ιστορικό ερευνητή τη δυνατότητα της πραγματικής αποτίμησης των γεγονότων. Την επίπονη αυτή εργασία ανέλαβε η φιλόλογος Ιουλία Κανδήλα, η οποία έφερε εις πέρας τη δύσκολη αυτή αποστολή με επιτυχία.
Την 1η Μαΐου 1941 και ενώ ήδη από τις 15 Απριλίου είχαν κάνει την είσοδό τους στη Λάρισα τα γερμανικά στρατεύματα, ο Δημήτριος Χατζηγιάννης με τη γυναίκα του επισκέφθηκαν την πόλη για να διαπιστώσουν προσωπικά τις ζημιές που είχε υποστεί η κατοικία τους. Διασχίζοντας πάνω σε μόνιππο το κέντρο της πόλης, στη διαδρομή από το κτίριο της Εθνικής τράπεζας προς τη δημοτική αγορά, δηλαδή τη σημερινή οδό Κύπρου προς την πλατεία δημάρχου Μπλάνα, διαπίστωσε ότι η κίνηση των γερμανικών στρατευμάτων σε μια άδεια από Λαρισαίους πόλη ήταν τόση, ώστε υπήρχαν και Γερμανοί τροχονόμοι για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας. Βλέποντας αυτήν την κίνηση, στράφηκε προς τη γυναίκα του και της εκμυστηρεύθηκε: «Η πόλις αυτή θα αποθάνει; Ενώ ουσιαστικώς είναι νεκρά, έχει τόσην κίνησιν λόγω της γεωγραφικής της θέσεως, ώστε τροχονόμοι να ρυθμίζουν την κίνησιν των κεντρικών της οδών;» και κατέληξε προφητικά: «Θα την κρατήσωμεν πόλιν και πρωτεύουσαν». Το όραμά του για την πρόοδο και την ανάπτυξη της πόλης, ακόμα και σε δύσκολες ώρες και πριν καν ασχοληθεί με την τοπική αυτοδιοίκηση, βρισκόταν στον νου και τη σκέψη του. Αυτός ήταν λοιπόν ο Χατζηγιάννης, ένας οραματιστής δήμαρχος.
---------------
[1]. Λαμέρας Λάζαρος (1913-1998). Καταγόταν από τα Υστέρνια της Τήνου, το νησί με τη μεγάλη παράδοση στη μαρμαρογλυπτική. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και στη Σχολή Καλών Τεχνών των Παρισίων. Διετέλεσε καθηγητής στην έδρα της Πλαστικής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και πολλά έργα του υπάρχουν διάσπαρτα στη χώρα μας, αλλά και στο εξωτερικό.