* Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
Όπως κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου στην Τήνο γίνεται ο εορτασμός της Παναγίας με μεγάλες τιμές και επισημότητες, με τη συμμετοχή πολύ κόσμου από όλη την Ελλάδα. Έτσι και τη χρονιά εκείνη, στις 15 Αυγούστου του 1940, στο λιμάνι της Τήνου από νωρίς το πρωί κατέφθασε το καταδρομικό πλοίο του Βασιλικού Ναυτικού «Έλλη». Κατέβηκε ο πλοίαρχος και όλο το άγημα που θα εκπροσωπούσε την επίσημη πολιτεία, με τους ναύτες έτοιμους να σηκώσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας σε μια διαδρομή από την Εκκλησία της Παναγίας έως την στρογγυλή εξέδρα της παραλίας. Στη διαδρομή αυτή που είναι περίπου 1000 μέτρα, υπάρχει τάπητας με πλάτος ενός μέτρου περίπου και περιμένει γονατιστός στον τάπητα πολύς κόσμος κάθε ηλικίας για να περάσει από πάνω του η εικόνα της Παναγίας και να γίνει καλά η πάθησή τους, αλλά και πολλοί άνθρωποι με διάφορα προσωπικά και οικογενειακά προβλήματα, όπως νιόπαντρα ζευγάρια να τους βοηθήσει η Παναγία να αποκτήσουν ένα παιδί.
Από όλα αυτά όμως εκείνο το πρωί της 15ης Αυγούστου του 1940 δεν έγινε τίποτα, γιατί ένα ιταλικό υποβρύχιο στις 8:30 εκτόξευσε δύο μεγάλες τορπίλες εναντίον της «Έλλης». Η μία βρήκε το στόχο της στο μέσον του πλοίου και η άλλη χτύπησε στην προκυμαία, όπου τραυμάτισε πολύ κόσμο. Η τορπίλη που έπληξε την «Έλλη» έκανε μεγάλη ζημιά. Το ρήγμα ήταν μεγάλο και από την εισροή του νερού άρχισε να γέρνει. Χτυπήθηκε όμως και το μηχανοστάσιο και οι φλόγες από το πετρέλαιο προκάλεσαν εκρήξεις. Διατάχθηκε η ταχεία αποβίβαση όλου του προσωπικού με πρώτους τους 29 τραυματίες και τους 9 νεκρούς. Η κατάσταση ήταν τραγική, το καταδρομικό «Έλλη», το καμάρι αυτό του Βασιλικού Ναυτικού που πρόσφερε για τριάντα χρόνια πολλές υπηρεσίες στο ελληνικό Έθνος, σε μισή ώρα καταποντίσθηκε στο λιμάνι της Τήνου.
Εύλογα κάποιος θα αναρωτηθεί, γιατί έγιναν όλα αυτά; Ποιος τα προξένησε, ποιος ήταν ο σκοπός του και τι θα κέρδιζε; Η Ελλάδα τι έκανε ;
Ας αρχίσουμε από το τελευταίο ερώτημα. Η ελληνικά κυβέρνηση έβγαλε στην αρχή ανακοίνωση ότι το καταδρομικό χτυπήθηκε με τορπίλη από υποβρύχιο αγνώστου εθνικότητας. Μετά όμως από λίγες μέρες οι δύτες που έβαλε το υπουργείο Ναυτιλίας να ερευνήσουν διαπίστωσαν ότι τα υπολείμματα των τορπιλών άνηκαν σε ιταλικό υποβρύχιο. Η κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε στην Ιταλία του Μουσολίνι, αλλά η απάντηση ήρθε μετά από δύο μήνες περίπου, στις 28 Οκτωβρίου 1940 με το τελεσίγραφο κηρύξεως του πολέμου εναντίον της Ελλάδας.
Γιατί έγιναν όλα αυτά; Η Ιταλία του Μουσολίνι ήταν προβληματισμένη από τις μεγάλες επιτυχίες της Γερμανίας στην ανατολική και δυτική Ευρώπη που με τις πανίσχυρες μεραρχίες και την υπερσύγχρονη αεροπορική δύναμη, κατόρθωσε να κατακτήσει πολλά κράτη όπως την Αυστρία, την Πολωνία, την Δανία, το Βέλγιο, την Ολλανδία αλλά και τη Γαλλία με μικρές σχετικά απώλειες. Έτσι ο Μουσολίνι θεωρώντας ότι κάτι θα προσφέρει και αυτός στον άξονα της συμμαχίας με τη Γερμανία και την Ιαπωνία, αποφάσισε να κατακτήσει την Ελλάδα πιστεύοντας ότι θα ήταν μια εύκολη επιχείρηση. Αποβίβασε στην Αλβανία μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη, στρατολόγησε και Αλβανούς στρατιώτες, υποσχόμενος στο αλβανικό κράτος ότι μετά τον πόλεμο και τη νίκη τους θα ήταν και η ελληνική Ήπειρος δική τους. Όμως η αντίσταση του ελληνικού στρατού κατατρόπωσε τον ιταλικό στρατό με τελευταία μάχη στο Τεπελένι στις 15 Μαρτίου του 1941. Ένας από τους στρατιώτες αυτού του ελληνικού στρατού ήταν και ο πατέρας μου που γύρισε με τα πόδια από την Αλβανία και με κρυοπαγήματα.
Για την επιχείρηση του Μουσολίνι εναντίον της Ελλάδας ο Χίτλερ ήταν αντίθετος, γιατί δεν ήθελε σε αυτή τη φάση του πολέμου να ανοίξει και άλλο μέτωπο, εφόσον ετοίμαζε το σχέδιο «Μπαρμπαρόσα» για την κατάκτηση της Ρωσίας. Όμως ο ανεγκέφαλος αυτός φασίστας και δικτάτορας της Ιταλίας αποφάσισε μόνος του να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας και αυτή του η πράξη ήταν, κατά την γνώμη μου, και η επακόλουθη καταστροφή για το Γ΄ Ράιχ και τον Χίτλερ.
Και ενώ γινόταν όλα αυτά στην Ευρώπη, η ελληνική κυβέρνηση του δικτάτορα της 4ης Αυγούστου του 1936, Ιωάννη Μεταξά, θέλησε να το παίξει ανεξάρτητος. Όμως η κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία ανάγκασε την Αγγλία του Τσόρτσιλ να ταχθεί υπέρ της Ελλάδας και συνεπώς και την εδώ κυβέρνηση εναντίον του Άξονα. Ο Τσόρτσιλ ήταν απόλυτα σίγουρος ότι με τη στρατιωτική τους υπεροχή οι Ιταλοί θα κατακτούσαν γρήγορα την Ελλάδα και θέλησε να εξασφαλίσει τουλάχιστον την Κρήτη ως βάση ανεφοδιασμού του αγγλικού στόλου της Μεσογείου. Μετακίνησε προς ισχυροποίηση της Κρήτης 50.000 στρατό από την Αίγυπτο με βαρύ οπλισμό. Ο στρατός αυτός του Τσόρτσιλ δεν πολέμησε όμως τους Ιταλούς αλλά μετά από πέντε μήνες τους Γερμανούς στη Μάχη της Κρήτης με αποτέλεσμα να ηττηθεί και να επιστρέψει νικημένος στην Αίγυπτο και αποδεκατισμένος. Η κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς τον Μάη του 1941 στοίχισε πάρα πολύ στον Χίτλερ σε πολεμικό υλικό, σε στρατιωτικό, ναυτικό και αεροπορικό προσωπικό και κυρίως με την απώλεια του περίφημου σώματος των αλεξιπτωτιστών που μετά τη μάχη της Κρήτης καταργήθηκε. Αλλά περισσότερο από όλα εκείνο που έχασε ήταν χρόνος για το σχέδιο «Μπαρμπαρόσα» προς κατάληψη της Σοβιετικής Ένωσης. Ο χειμώνας που ακολούθησε ήταν πολύ σκληρός με αποτέλεσμα να χάσει τον πόλεμο και πλέον με τεράστιες απώλειες να επέλθει επιτέλους η κατάρρευση του Γ’ Ράιχ.
Για το τορπιλισμένο ελληνικό καταδρομικό «Έλλη» από τους Ιταλούς, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ναυπηγήθηκε στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α. το 1913 για λογαριασμό της Κίνας. Τελικά όμως το 1914 το αγόρασε η τότε ελληνική κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου και του έδωσε το όνομα «Έλλη» από το ακρωτήριο της Καλλίπολης όπου έγινε μεγάλη ναυμαχία μεταξύ του τουρκικού και του ελληνικού ναυτικού στις 3 Δεκεμβρίου του 1912. Εκεί ο ναύαρχος του ελληνικού στόλου Παύλος Κουντουργιώτης με το θωρηκτό «Αβέρωφ» και τα παλιά θωρηκτά «Ύδρα», «Σπέτσες» και «Ψαρά» ανάγκασαν τα τέσσερα τουρκικά θωρηκτά που είχαν περάσει το ακρωτήριο Έλλη και έβγαιναν στο Αιγαίο, να κάνουν στροφή 180 μοιρών και να επιστρέψουν στα Δαρδανέλια με τεράστιες απώλειες και πλέον να μην ξαναβγεί τουρκικό πλοίο στο Αιγαίο υπό το φόβο ενδεχόμενης καταστροφής από το ελληνικό πολεμικό ναυτικό.
* Ο Στέφανος Παπαγεωργίου είναι τεχνολόγος μηχανικός – ιστορικός μελετητής
