Έχουμε και άλλες απεικονίσεις του κτηρίου αυτού της ίδιας περίπου περιόδου, π.χ. δύο επιστολικά δελτάρια του Βολιώτη φωτογράφου Στ. Στουρνάρα, 2 του Λαρισαίου εκδότη Γεωργίου Βελώνη, μία φωτογραφία και μερικές άλλες, όλες όμως είναι παρμένες από μακρινή απόσταση (περιοχή παλαιών Σφαγείων) και αποτυπώνουν την ανατολική πλευρά του Μύλου, ενώ η δημοσιευόμενη σήμερα αποτυπώνει την δυτική πλευρά του βιομηχανικού συγκροτήματος, είναι από πιο κοντινή απόσταση και μπορεί κανείς να διακρίνει αρκετές λεπτομέρειες. Ο φωτογράφος στάθηκε στη βόρεια πλευρά της λαϊκής αγοράς της Τετάρτης και στόχευσε με τον φακό του την ανατολική πλευρά της Λάρισας.
Πριν προχωρήσουμε όμως στην ανάλυση της φωτογραφίας, θα αναφέρουμε ορισμένα ιστορικά στοιχεία από την πρώτη περίοδο της λειτουργίας του Μύλου Παππά, η οποία οριοθετείται μεταξύ των ετών 1883-1920. Ο Κωνσταντίνος Παππάς που είχε εγκατασταθεί στη Λάρισα προερχόμενος από το Αργυρόκαστρο, αγόρασε το 1892 στις παρυφές της συνοικίας Ταμπάκικα και κοντά στη δεξιά όχθη του Πηνειού, μια σειρά από οικόπεδα που ανήκαν στον κτηματία Ιωάννη Ρουσσόπουλο και τον μουσουλμάνο μεγαλοκτηματία Χασάν Εφέντη Χατζημέτου, ο οποίος ήταν Μουφτής και πρόεδρος της Οθωμανικής Κοινότητας της Λάρισας. Μαζί με άλλους δύο επιφανείς Λαρισαίους, τον Χρήστο Δημητριάδη και τον Κωνσταντίνο Σκαλιώρα, ίδρυσαν ομόρρυθμο Εμπορική Εταιρεία, η οποία κατασκεύασε στην αγορασθείσα οικοπεδική έκταση εργοστάσιο ατμόμυλου, με τα απαραίτητα για την λειτουργία του μηχανήματα[1]. Ο μύλος άρχισε να λειτουργεί τον Ιούλιο του 1893 και σταδιακά ο κύκλος εργασιών του, λόγω των σύγχρονων για την εποχή εκείνη μηχανημάτων, αυξανόταν συνεχώς. Το 1899 λόγω της προχωρημένης ηλικίας του, ο Χρήστος Δημητριάδης αποχώρησε από την εταιρεία και εκχώρησε έναντι αμοιβής τα δικαιώματά του στους δύο άλλους συνεταίρους του.
Εν τω μεταξύ ο Κωνσταντίνος Παππάς, βλέποντας ότι οι τρεις γιοι του δεν έδειχναν καμία διάθεση να ασχοληθούν με την μεγάλη επιχείρηση που έστησε, στράφηκε στους δύο ανεψιούς του, τους Φώτη και Μιχαήλ Παππά. Οι δύο αυτοί, μαζί με τον Αλκιβιάδη Μακρή[2] συνέπηξαν το 1918 την ομόρρυθμη Εταιρεία "Φ. και Μ. Παππάς και Α. Μακρής", η οποία λειτουργούσε παράλληλα με την επιχείρηση "Παππάς-Σκαλιώρας".
Όμως την ανοδική πορεία του μύλου διέκοψε μια καταστροφική πυρκαγιά, η οποία έλαβε χώρα το 1920 και οφειλόταν σε επέμβαση των Γαλλικών στρατευμάτων (Σενεγάλοι, Μαροκινοί) τα οποία είχαν εισβάλει στη Λάρισα κατά τη διάρκεια του εθνικού διχασμού. Η πυρκαγιά αποτέφρωσε τον ατμόμυλο και τα διάφορα παραρτήματα του κεντρικού κτιρίου. Εξ αυτού του γεγονότος οι δύο εταιρείες συγχωνεύθηκαν και κατασκευάστηκε ένα μεγαλύτερο σε έκταση και ψηλότερο κτιριακό συγκρότημα, αυτό που διατηρείται μέχρι σήμερα, με σύγχρονο μηχανικό εξοπλισμό και ονομάσθηκε Μύλος '24 από την χρονολογία κατασκευής του.
Έτσι αρχίζει η δεύτερη περίοδος λειτουργίας του μύλου, όπου τον κυρίαρχο ρόλο είχε ο Φώτης Παππάς, μια σημαντική προσωπικότητα της Λάρισας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Εκτός της εποπτείας του μύλου, ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας της Εταιρείας Υδρεύσεως Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης (Ε.Υ.Η.Λ.), του μετέπειτα Ο.Υ.Η.Λ., διετέλεσε Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου και του Εμπορικού Συλλόγου Λαρίσης, ίδρυσε την Νυκτερινή Εμπορική Σχολή και είχε αξιόλογη αφανή φιλανθρωπική δράση.
Στη δημοσιευόμενη φωτογραφία χαμηλά διακρίνονται τα βορειοανατολικά πρανή του Λόφου της Ακρόπολης, ένας δρόμος που αντιστοιχεί στην οδό Γεωργιάδου και ένα μέρος από τα σπίτια του συνοικισμού Ταμπάκικα. Οικήματα ισόγεια και ορισμένα διώροφα, είναι στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, λαϊκής κατασκευής και χωρίς ρυμοτομία. Αριστερά, ανάμεσα στα σπίτια ανιχνεύεται μια εξάγωνη κατασκευή σαν περίπτερο, με αντίστοιχη εξάγωνη στέγη, βαθμιαία ανερχόμενη προς το κέντρο. Στα πλάγια το περίπτερο αυτό είναι ανοιχτό και πρέπει να αποτελεί κάποιο ξηραντήριο δερμάτων του συνοικισμού. Στο κέντρο της φωτογραφίας διακρίνεται η αρχική μορφή του Μύλου του Παππά. Το κεντρικό κτίριο είναι τριώροφο με δίρριχτη στέγη. Χαμηλά υπάρχουν παραρτήματα, μικρά ισόγεια κτίσματα τα οποία χρησιμεύουν για γραφεία, αποθήκες, αρτοποιεία, κ.λ.π. και σαν συμπλήρωμα στο πίσω μέρος υψώνεται η ψηλόλιγνη καμινάδα, η οποία είναι ορατή από μεγάλη απόσταση. Δεξιά διακρίνεται ένας μιναρές, ο οποίος συναγωνίζεται σε ύψος την καμινάδα του μύλου. Είναι προσαρτημένος στο πίσω μέρος ενός κτηρίου που είναι το τέμενος της συνοικίας Ταμπάκικα στο οποίο ανήκει. Ο Θεόδωρος Παλιούγκας το ονομάζει τζαμί Ταμπακχανέ μαχαλεσί και το τοποθετεί "με ασφάλεια στη βορειοανατολική γωνία της συμβολής των οδών Γεωργιάδου και Διονύσου, μέσα στον χώρο του Μύλου του Παππά. Ο ιδρυτής του καθώς και η χρονολογία ανέγερσής του είναι άγνωστα"[3]. Πίσω από τον μύλο τελειώνει η πόλη και προέχουν τα παρόχθια δένδρα τα οποία παρακολουθούν την πορεία του Πηνειού προς ανατολάς. Στο βάθος αχνοφαίνονται τα υψώματα της Χασάμπαλης και ψηλά προβάλλει ο χαρακτηριστικός κώνος της Όσσας.
[1]. Δημήτρης Λαγός, Αχιλλέας Τραγούδας, Μύλος του Παππά. Μια ιστορία που ενώνει τρεις αιώνες, εφ. "Ελευθερία", ένθετο "Reporter", φύλλο της 21ης Νοεμβρίου 2004.
[2].Ο Μιλτιάδης Μακρής ήταν πατέρας του λαογράφου Κίτσου Μακρή και του δημοσιογράφου Φαίδωνα Μακρή. Το 1926 μετακόμισαν οικογενειακά στον Βόλο.
[3]. Βλέπε Παλιούγκας Θεόδωρος, Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ. Α΄, Λάρισα (1996) σελ. 301.
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
