Οι πολεμικές επιχειρήσεις άρχισαν στις 4 Απριλίου του 1897 και διακόπηκαν στις 7 Μαΐου του ίδιου έτους, με την υπογραφή της ανακωχής. Οι αναφερόμενες ημερομηνίες συμβαδίζουν με το παλαιό (ιουλιανό) ημερολόγιο που επικρατούσε την περίοδο εκείνη στη χώρα μας. Οι ξένοι ως γνωστόν είχαν υιοθετήσει από αιώνες πριν το νέο (γρηγοριανό) ημερολόγιο, το οποίο ισχύει και στη χώρα μας από το 1923.
Οι πολεμικές επιχειρήσεις διαδραματίσθηκαν ως γνωστόν στη Θεσσαλία και σε ένα μικρό τμήμα της Ηπείρου και έφθασαν μέχρι της παρυφές της Στερεάς Ελλάδος. Ως αιτία έναρξης του πολέμου θεωρήθηκε η εισβολή στις 27 Μαρτίου 1897 3.000 περίπου ενόπλων άτακτων σε τουρκικό έδαφος στην περιοχή της Κρανιάς Καλαμπάκας, έπειτα από προτροπή της Εθνικής Εταιρείας, τα μέλη της οποίας διακατέχονταν από μεγαλοϊδεατισμό. Η Υψηλή Πύλη βρήκε την αφορμή να θεωρήσει το γεγονός αυτό ως πολεμική ενέργεια και στις 4 Απριλίου άρχισαν οι εχθροπραξίες, οι οποίες πέραν μιας αρχικής αντίστασης στη Μελούνα και αργότερα στο Βελεστίνο, κατέληξαν ουσιαστικά σε μια άτακτη υποχώρηση, η οποία διεκόπη έπειτα από παρέμβαση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, λίγο πριν το Ζητούνι, την σημερινή Λαμία. Οι Τούρκοι έμειναν στην περιοχή μας λίγο περισσότερο από 13 μήνες. Συγκεκριμένα η Λάρισα κατελήφθη από τους Τούρκους στις 13 Απριλίου 1897, Κυριακή του Πάσχα και εγκαταλείφτηκε στις 24 Μαΐου του 1898.
Η βιβλιογραφία για τον σύντομο αυτόν πόλεμο του 1897 περιέργως είναι ανεξάντλητη. Εκατοντάδες ξένοι δημοσιογράφοι, ανταποκριτές, φωτογράφοι και σκιτσογράφοι από διάφορα μέσα επικοινωνίας της εποχής (εφημερίδες, περιοδικά) απ' όλο τον κόσμο, βρέθηκαν στην περιοχή μας για να καλύψουν τις εχθροπραξίες μια πολεμικής επιχείρησης, η οποία ουσιαστικά είχε προαναγγελθεί, και κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον όχι μόνον του ευρωπαϊκού, αλλά και του παγκόσμιου Τύπου. Πέραν όλων αυτών όμως, ήταν και ένας πόλεμος με πολλά ενδιαφέροντα παράλληλα γεγονότα. Για παράδειγμα είναι παγκόσμια ο πρώτος πόλεμος όπου κινηματογραφήθηκαν οι πολεμικές επιχειρήσεις, είναι ο πόλεμος που έδωσε το έναυσμα για την παραγωγή της πρώτης πολεμικής ταινίας σε κινηματογραφικά studio, είναι ο πόλεμος όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν για διαγνωστικούς σκοπούς οι ακτίνες Χ (ακτινογραφίες), και πολλά άλλα[1].
Οι ανταποκρίσεις των δημοσιογράφων στα μέσα ενημέρωσης της εποχής συνοδεύονταν και από χαρακτικά και φωτογραφίες, που κατέγραφαν ως επί το πλείστον στιγμιότυπα από τις πολεμικές επιχειρήσεις, αλλά μερικές φορές απεικόνιζαν τοποθεσίες από την Λάρισα και σκηνές από την καθημερινή ζωή των κατοίκων της, η οποία έσφυζε από κίνηση, λόγω της συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού στρατευμάτων και της παρουσίας εδώ του πολεμικού στρατηγείου, υπό τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο. Από καιρό έχουν εντοπισθεί πολλές φωτογραφίες και σχέδια της Λάρισας αυτής της περιόδου σε βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά, τα οποία μας δίνουν μια εικόνα πώς ήταν η πόλη λίγα χρόνια μετά από την απελευθέρωσή της το 1881. Η σύγχρονη τεχνολογία η οποία επέτρεψε την ψηφιοποίηση παλαιών εντύπων, έδωσε την δυνατότητα σε ιστορικούς ερευνητές και μελετητές να έχουν πρόσβαση σ' αυτά τα έντυπα από την οθόνη του προσωπικού υπολογιστή τους, να απομονώνουν τις εικόνες και να τις μελετούν.
Εκτός από την ομάδα της Φωτοθήκης Λάρισας, και πολλοί άλλοι μεμονωμένοι ερευνητές, οι οποίοι έχουν εξοικειωθεί στην πρόσβασή τους σε μεγάλες βιβλιοθήκες του εξωτερικού, έχουν εντρυφήσει στην έρευνα αυτή και έχουν μελετήσει άγνωστες μέχρι σήμερα απεικονίσεις της παλιάς Λάρισας. Ένας απ' αυτούς είναι και ο καλός φίλος από την Αγιά Ιωάννης Μανίκας, ο οποίος μεταξύ των άλλων εντόπισε σε αγγλικό έντυπο του 1987 το χαρακτικό που προβάλλει η στήλη σήμερα. Ψηφιακό αντίγραφό του είχε την καλοσύνη να μου προσφέρει και αυτό θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
Η λεζάντα αναφέρει στα αγγλικά τα εξής: "Στο στρατηγείο του Ελληνικού Στρατού. Ο διάδοχος εξερχόμενος του ανακτόρου της Λάρισας με τους επιτελείς του". Ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ο αδελφός του πρίγκιπας Νικόλαος και ο υπασπιστής του έφιπποι διασχίζουν την αυλή του βασιλικού ανακτόρου της Λάρισας, ενώ η φρουρά παρουσιάζει όπλα. Στο βάθος αριστερά διακρίνεται τμήμα του ανακτόρου, το οποίο ως γνωστόν βρισκόταν μέχρι το 1915 στην περιοχή όπου σήμερα έχει αναπτυχθεί το οικοδομικό συγκρότημα του Δημοτικού Ωδείου, ενώ πίσω υπάρχει χώρος με δένδρα και άφθονη βλάστηση και αποτυπώνει την αυλή του ανακτόρου, η οποία διέθετε θαυμάσια περιποιημένο κήπο. Μπροστά δεξιά, στο πεζοδρόμιο της οδού Μακεδονίας (Βενιζέλου σήμερα), απεικονίζεται το φυλάκιο που βρισκόταν στην είσοδο του χώρου των ανακτόρων, Ο φρουρός του στέκεται σε στάση προσοχής κατά την διέλευση του διαδόχου. Πολύς κόσμος παρακολουθεί το γεγονός με περιέργεια, ενώ εντύπωση προκαλεί η ποικιλία των ενδυμασιών των κατοίκων της πόλης. Φυσικά υπερισχύει ακόμα η φουστανέλα.
Όλη η εικόνα αποτυπώνει μια γραφική σκηνή που διαδραματίζεται σε κεντρικό σημείο της Λάρισας. Αυτό το γεγονός έχει την αξία του, όταν το συναντάς σε παλιό ξένο έντυπο.
[1]. Βλέπε: Βόγιας Χαράλαμπος, Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Κινηματογραφικές, Υγειονομικές και άλλες πρωτοτυπίες. Ευρεία Γενική Βιβλιογραφία, Λάρισα (2017) σελ.230.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
