* Γράφει ο Π. Λάλος
«Βαρούν μπαράζι στα χωριά/ με τα βαριά κανόνια/ σκορπάει το γυναικόπαιδο στους πάγους και στα χιόνια./ Τρέμει το γυναικόπαιδο/ σα φύλλα από τα δέντρα/ και οι ’μοβόροι Γερμανοί γλεντούν μέσα στα κέντρα». Ποίημα-τραγούδι του Κρανιώτη λαϊκού ποιητή Κων/νου Κατσαρού, Διπλός δίσκος CD Βάστα βρε Όλυμπε, Δίκτυο Περραιβία.
Πριν 71 χρόνια, στις 10 Φεβρουαρίου 1944, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής (σκληραίνοντας τη στάση τους μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943) πάνοπλες με 3.500 Ες Ες, με κανόνια, πολυβόλα, τάνκς, αεροπλάνα, εξαπέλυσαν μία μεγάλη επίθεση στα Καμβούνια και στα Χάσια από Ελασσόνα και άλλα 6 σημεία (βλ. Ι.Ε.Γκότση, Φλόγες στον Όλυμπο, Αθήνα 1945, σ.110). Στόχος να συντρίψουν την Ελληνική Εθνική Αντίσταση που είχε μέχρι και αεροδρόμιο στη Δεσκάτη (Κέντρο Επιμελητείας του ΕΛΑΣ) και οι Βρετανοί απεσταλμένοι κρύβονταν στην Οξυά. Υπέφεραν κυρίως τα χωριά της Ελασσόνας Κρανιά, Βερδικούσια, Βαλανίδα, Λουτρό, Άκρη (Μπισιρτσιά), Σαραντάπορο, Τσαπουρνιά, Γιαννωτά και Δεσκάτη με τους μικροοικισμούς της. Παντού είχαμε θύματα στον άμαχο πληθυσμό, αλλά κάηκαν και πολλά σπίτια, αποθήκες, καταστήματα, μαντριά, νερόμυλοι, και υποδομές αλλά και εκκλησίες-μνημεία έγιναν παρανάλωμα. Οι κάτοικοι μέσα στη χειμωνιάτικη χιονοθύελλα και παγωνιά κατέφυγαν σε καλύβες, σε σπηλιές, σε πρόχειρα καταλύματα με κλαδιά, παρατόρ’σαν όπως λένε στη χασιώτικη λαλιά, μόνο να σώσουν τις ζωές τους, μέχρι και γεννητούρια είχαμε μέσα στα χιόνια. Οι δυνάμεις της ένοπλης Αντίστασης (του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ) αντιστάθηκαν αλλά και έξυπνα απέφυγαν την περικύκλωση, με φόρο αίματος όμως. «Συνολικά στα Χάσια τα ελληνικά τμήματα είχαν 42 νεκρούς και 64 τραυματίες. Οι Γερμανοί είχαν νεκρούς –τραυματίες περισσότερους από 400» αναφέρει ο αυτόπτης μάρτυρας Δημ. Τσιαούση, βιβλίο ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, Μελβούρνη 2002, σ.162-5. Από τις πρώτες γραμμές άμυνας κατά των Γερμανών ήταν ο Άϊ Λιας Κρανιάς Ελασσόνας, όπου στις 10.2.1944 δόθηκε μάχη με θανάσιμο τραυματισμό του Γιάννη Λόλα(Λαοκράτη) από τους Φιλιππαίους Γρεβενών και νεκρούς 6 άλλους (μη Κρανιώτες) Επονίτες που θάφτηκαν μετά στον Άϊ Λια, ασαφείς οι πηγές. Γερμανοί νεκροί 10. (Ήταν η 2η μάχη στο σημείο αυτό, μετά τη νικηφόρα για τους Έλληνες 1η μάχη του Οκτωβρίου 1943, βλέπε ντοκιμαντέρ μαρτυρίας Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ ΚΡΑΝΙΑΣ του Π.Λάλου, παραγωγή του Συλλόγου Κρανιωτών Λάρισας).
Στα χωριά κάηκαν τότε οι ναοί της Κρανιάς Άγιος Δημήτριος(κτίσμα του 1819), Λουτρού Άγιος Νικόλαος (του 1920), Βαλανίδας ναός Παναγίας, Παρασκευής Δεσκάτης ναός Αγίου Χρυσοστόμου κ.ά.. Σπίτια-κτίσματα κάηκαν: Κρανιά 100, Βαλανίδα 31, Κεφαλόβρυσο 23, Λουτρό 80, Δεσκάτη 10, Παρασκευή Δεσκάτης 30, Βερδικούσια 50, Τσαπουρνιά 38, Βούρμπα 70, σε σύνολο 3639 σε όλη την Επαρχία Ελασσόνας κατά την Κατοχή (βλ. Πίναξ του 1945 με υπογραφή Ελασσώνος Καλλινίκου, σελ.356 βιβλίου Γρ.Βέλκου, Καλλ. Λαμπρινίδης Επίσκοπος Ελασ., 2009). Μπορεί τα στοιχεία αυτά να είναι υποβαθμισμένα, γιατί ο Γιάννης Φακής αναφέρει σε βιβλίο του «Ενθυμήματα ζωής, 2012», για την Κρανιά 170 καμένα σπίτια –κτίσματα, και έχει βαρύτητα διότι ήταν Πρόεδρος της Κρανιάς από πριν το 1939 ως τότε.
Το γιατί οι Γερμανοί κατακτητές έκαιγαν σπίτια και αποθήκες είναι γνωστό: Για να ρίξουν το ηθικό των Ελλήνων, για να τους εξουθενώσουν ταυτόχρονα σωματικά από το κρύο και πείνα σαν άστεγους, να τους τσακίσουν. Όμως γιατί έκαιγαν και θρησκευτικά μνημεία, τους ναούς; Μία είναι η εξήγηση: Η περιφρόνηση τότε απέναντι στις παραδόσεις των κατοίκων αυτής της χώρας που την είχαν υπό την κατοχή τους, οι οποίοι τολμούσαν να αντισταθούν, «υποκινούμενοι από τη Μόσχα» όπως έγραφαν οι γερμανικές Ανακοινώσεις στη Λάρισα όταν εκτελούσαν Έλληνες (βλ. Ι.Ε.Γκότση), αποκρύπτοντας ότι τους πολεμούσαν και η Αμερική και Αγγλία. Πλήρη περιφρόνηση των πολιτιστικών και θρησκευτικών αξιών των υποδουλωμένων τους οποίους θεωρούσαν χρήσιμους για να τους απομυζούν τα αγαθά της δουλειάς τους, τα σιτηρά, τα κτηνοτροφικά προϊόντα, τα μεταλλεύματα ως και τα έργα τέχνης των Μουσείων και αρχαιολογικών θησαυρών. Άλλωστε και το πλιάτσικο στα χωριά μας κατά τις επιθέσεις των Γερμανοϊταλών ήταν καθιερωμένο, όπου οι ντόπιοι συνεργάτες των κατακτητών είχαν το μερίδιό τους. Αυτός ήταν ο πολιτισμός των ναζί Γερμανών. Κάθε ομοιότητα με το σήμερα είναι συμπτωματική!!!!!
Στη φωτογραφία: 11.1.1926, αναμνηστική μαθητών Κρανιάς Ελασσόνας στον Αγιοδημήτρη, που έκαψαν οι γερμανοί το 1944 (αρχείο: Ιστολόγιο κρανέας Ελασσόνας)
* Ο Παύλος Λάλος είναι δημοσιογράφος της ΕΡΤ σε σύνταξη
