Δυνάμεις και αδυναμίες της Δημοκρατίας

Του Γιάννη Μήτσιου, φυσικού - νομικού
Λέγεται και γράφεται, ιδιαίτερα μετά την αποκάλυψη κάποιου σκανδάλου, κάποιας σπείρας ληστών ή κάποιας "εταιρίας" δολοφόνων ότι στην Ελλάδα έχουμε ελευθερία αλλά δεν έχουμε δημοκρατία.
Τι είναι, όμως, η δημοκρατία; Ποια είναι τα συστατικά της στοιχεία; Ποια είναι τα ζωντανά της κύτταρα και ποιες οι δυσπλασίες της; Ποιες είναι οι δυνάμεις και ποιες οι αδυναμίες της;
Είναι βέβαιο, όπως και γνωστό, ότι θεμελιώδες συστατικό και πρωταρχική δύναμη της δημοκρατίας είναι η ελευθερία του ατόμου. Αλλά ή ατομική ελευθερία, η τόσο αναγκαία στο άτομο για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και της δράσης του μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο της πολιτείας όπου ζει, έχει τα όριά της. Όπως συμβαίνει με όλες τις κατηγορίες της ζωής, έτσι και με την ελευθερία, η υπέρβαση ενός ορισμένου ορίου και μέτρου, δηλαδή η κατάχρηση, οδηγεί στην αυτοαναίρεση και κατάλυσή της. Είναι από παλιά γνωστό πως το ξεπερασμένο και το "μηδέν άγαν" είναι νόμος της ζωής.
Η ελευθερία είναι εκείνη η δύναμη που έχει ο άνθρωπος εις το να κάνει όλα εκείνα που δεν βλάπτουν τα δίκαια των γειτόνων του και έχει ως θεμέλιο τη φύση επειδή είναι φυσικό να αγαπούμε, να είμαστε ελεύθεροι και ως σύνορο της ελευθερίας μας είναι να μην κάνεις στους άλλους ό,τι δεν θέλεις να σου κάνουν. Αυτά έγραφε και ο Ρήγας Φεραίος στο άρθρο 6 της διακήρυξής του για τα ανθρώπινα δικαιώματα θέλοντας να δώσει τον ορισμό της ελευθερίας.
Το άλλο, εξίσου θεμελιώδες συστατικό μιας ζωντανής δημοκρατίας είναι η αξιοκρατία. Αυτό σημαίνει ότι η ανάδειξη των προσώπων στα δημόσια αξιώματα και στις ηγετικές κοινωνικές θέσεις και η όλη σταδιοδρομία τους, ακόμη και η υλική τους υπόσταση και επιφάνειά τους, να είναι συνάρτηση και επιστέγασμα όχι της εύνοιας των κρατούντων, έστω και νόμιμα εκλεγμένων, ή της τυφλής μηχανικής ενός συστήματος συναλλαγών, αλλά της πραγματικής αξίας τους, των επιδόσεων και των πνευματικών, ηθικών, φυσικών και άλλων προσόντων και ιδιοτήτων τους.
Το αριθμητικό σχήμα της πλειοψηφίας δεν αρκεί για να είναι εύρωστη και λειτουργικά ακμαία μια δημοκρατία. Η ποσοτική κατηγορία, που αποτελεί η αρχή της πλειοψηφίας, πρέπει να συνδυάζεται με την ποιοτική κατηγορία την οποία αποτελεί η αρχή της πλειοψηφίας πρέπει να συνδυάζεται με την ποιοτική κατηγορία την οποία αποτελεί η αρχή της αξιοσύνης.
"Ολοι οι Ελληνες εις όλα τα αξιώματα και τιμάς έχουσι το αυτό δικαίωμα, δοτήρ δε τούτων μόνη η αξιότης εκάστου"¨. Ετσι ήταν διατυπωμένο το άρθρο 6 του προσωρινού πολιτεύματος της Επιδαύρου που ψήφισε η πρώτη των Ελλήνων εθνοσυνέλευση το 1822.
Ένα ακόμη θεμελιακό στοιχείο της ευστάθειας και του δυναμισμού της δημοκρατίας είναι η ειλικρινής και αφαλκίδευτη εφαρμογή της προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι συσχετισμοί, οι φαλκιδεύσεις, οι περιορισμοί και οι καταστρατηγήσεις κάτω από διάφορα προσχήματα και δικαιολογίες, οδηγούν τελικά στην κατάλυση της δημοκρατίας.
Δύο είναι οι κυριώτερες αδυναμίες, οι πιο επικίνδυνες δυσπλασίες και διαστροφές της δημοκρατίας. Η πρώτη είναι η καταστρατήγηση του ουσιαστικού και ζωντανού περιεχομένου των κανόνων της δημοκρατίας. Υπάρχουν χειρισμοί που μπορούν να οδηγήσουν νομιμοφανώς σε αναστροφή και αναίρεση του πνεύματος και του σκοπού του νόμου. Οι θεσμοί, τελικά, είναι ό,τι τους θέλουν και ό,τι τους κάνουν οι άνθρωποι. Η δημοκρατία είναι προπαντός τρόπος και στάση ζωής, είναι υπαρξιακή γεύση, είναι ήθος και ύφος παρά άθροισμα ανόργανων κειμένων και άψυχων νόμων.
Δημοκρατικότητα σημαίνει να προτιμάς την ανάδειξη του αντιπάλου σου, παρά την καταστρατήγηση των κανόνων με τους οποίους γίνεται η ανάδειξη. Δημοκρατικότητα δεν μπορεί να σημαίνει το ίδιο σφάλμα για μένα να είναι ένα απλό φάουλ και για τον αντίπαλο πέναλτι. Η δεύτερη αδυναμία της δημοκρατίας είναι η εμπορευματοποίηση της πολιτικής.
Είναι η εμπορευματοποίηση της πολιτικής με την καλλιέργεια της τεχνητής οξύτητας, τη δημαγωγία και τον λαϊκισμό για την αποκομιδή ψήφων και τη συγκομιδή χρημάτων και αξιωμάτων. Όλα αυτά δημιουργούν στους πολίτες ψυχολογία ακραίου ποσοτικισμού και χυδαίου λαϊκισμού που εξαχρεώνει τις λαϊκές μάζες και καταλύει κάθε αίσθηση δημοκρατίας. Ετσι, η δημοκρατία μπορεί να καταντήσει ένας ανόργανος τύπος και μηχανισμός. Δεν μπορεί η πλειοψηφία να είναι προϊόν παραπλάνησης και αποβλάκωσης των φορέων της λαϊκής κυριαρχίας.
Με βάση τα παραπάνω, εύκολα και απλά, μπορεί καθένας να μετρήσει και να βαθμολογήσει τη δημοκρατία της χώρας μας.