Του Παύλου Λάλου (*)
«Όμορφη και παράξενη Πατρίδα.....» Οδυσσέας Ελύτης
Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου μας βάζει κάθε χρόνο να σκαλίζουμε τις πτυχές της ζωής του λαού μας σε κείνη την εποχή του πολέμου και της Κατοχής που ακολούθησε, στην Πατρίδα μας την «παράξενη» με τους ανθρώπους τους «ωραίους» και πιο «παράξενους». Στο μέτωπο της Πίνδου τα έδωσαν όλα, πολλοί και τη ζωή τους. Στην καθημερινότητα της βαριάς Κατοχής άλλοι έβγαλαν την καλύτερη πλευρά τους κι άλλοι τη χειρότερη και πιο σκοτεινή.
Μέχρι και με τους κατακτητές συνεργάστηκαν κάποιοι (δοσίλογοι), με ιδιοτέλεια για τη τσέπη τους και φιλοτομαρισμό, βάζοντας πολύ μίσος και λίγη ιδεολογία (λεγεωνάριοι και ΕΑΣΑΔ στην Θεσσαλία). Πολλοί όμως Έλληνες οργανώθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις, κυρίως στο ΕΑΜ και στήριξαν τον ένοπλο ΕΛΑΣ. Το τραγούδι (με στίχους αγωνιστικούς για Λευτεριά, καπετάνιους και τον Αγώνα) και τα ποιητικά δημιουργήματα των λαϊκών ποιητών ήταν η φωτεινή πλευρά ενός πληθυσμού που είχε βαθιές ρίζες αισιοδοξίας και δεν το ‘βαζε κάτω (όπως και σήμερα άλλωστε με τόσες δυσκολίες).
Σκαλίζοντας το αρχείο μου βρήκα δύο ποιήματα* για τους Γερμανούς Ναζί κατακτητές, του «Ποιητή» της Κρανιάς Ελασσόνας, μπάρμπα Κώστα Κατσαρού (δεν ζει πια), που τα συνέθεσε το 1943 και Φεβρουάριο 1944 μέσα στα γεγονότα, από στήθους, δηλ. χωρίς γράψιμο.
Το δεύτερο μάλιστα απέκτησε μουσική (μάλλον από κάποια ταλαντούχα άγνωστη Κρανιώτισσα), και χορεύτηκε, με λιγότερους στίχους, σε καλαματιανό συρτό, στο μεσοχώρι της Κρανιάς μετά την αποχώρηση των Γερμανών προς την Ελασσόνα τον ίδιο μήνα του ’44, κατά μαρτυρία πολλών γυναικών του χωριού. Το τραγούδι ακούγεται στο τέλος του ντοκιμαντέρ (Π. Λάλος: Η μάχη στα Πηγάδια της Κρανιάς Ελασσόνας 1943) που χρηματοδότησε ο Σύλλογος Κρανιωτών Η ΞΗΡΟΚΡΑΝΙΑ, 2010. Ακολουθούν τα ποιήματα.
1) Μάχη 10 Οκτ.1943*
Όπου τα έργα μαρτυρούν/ οι λόγοι περιττεύουν./ Μια μερούλα Κυριακίτσα/ στη δεκάτη του μηνός/ απεφάσισε να έλθει/ στην Κρανιά ο Γερμανός./ Και στα κόκκινα χωράφια/ της Κρανιάς περιοχή/ παν οι όλμοι σα χαλάζι/ και τα βόλια σα βροχή./ Από μπρος και από πίσω/ οι αντάρτες τους χτυπούν/ και σα γίδια κουρεμένα/ πουφ οι Γερμανοί σκορπούν./ Όλη νύχτα μες στο χώμα/ τρυπωμένοι σα λαγοί/ και τη νύχτα ένας –ένας / πήραν άτακτο φυγή./ Ηττημένοι, φοβισμένοι/ φύγαν πίσω οι εχθροί/ και για φόρο τους αφήσαν/ όπλα, αμάξια και νεκροί./ Γερμανοί αν σας αρέσει/ σαν περάσατε καλά/ πέστε στους συνάδελφούς σας/ χαιρετίσματα πολλά,/ από της Κρανιάς τα πλάγια/ πούναι φύση πετρωτά/ και αντάρτες πολεμάνε/ σα λιοντάρια φτερωτά./ Και ο γέρο Λυκοστράτης/ με ετών πενήντα οχτώ/ ρίχνοντας χειροβομβίδες/ σκότωσε κι αυτός οχτώ./ Ο συνάπτων τα στιχάκια/ πατριώτης σταθερός/ ξακουστόν το όνομά του/ Κωσταντίνος Κατσαρός./ Είμαι παλιός πολεμιστής/ Χασιώτης μακεδόνας/ και το χωριό μου λέγεται/ Κρανιά της Ελασσόνας./
2) Επιδρομή των Γερμανών στα Χάσια, (Φεβρ. 1944):
Βουνά και όρη των Χασιών/ όλα να λυπηθείτε/ και σεις Χασιωτοπούλες μου/ στα μαύρα να ντυθείτε./ Για το κακό που έγινε/ τον φετινό Χειμώνα,/ στα Χάσια στον Ασπρόκαμπο/ γύρω στην Ελασσόνα./ Φλεβάρη μέρα θλιβερή/ Πέμπτη φαρμακωμένη/ που κίνησαν οι Γερμανοί/ σα λύκοι λυσσασμένοι./ Βάλαν μπαράζι στα χωριά(στην Κρανιά)/ με τα βαριά κανόνια,/ και ο λαός εσκόρπισε/ στους πάγους και στα χιόνια./ Νυφάδες εσπαργάνωσαν/ στους κέδρους από κάτω/ κι όλο το δάσος της Οξιάς/ είναι ψυχές γεμάτο./ Τα νήπια παγώσανε/ αβάφτιστα πεθαίνουν/ τα χίλια μύρια βάσανα/ τους Γερμανούς εφραίνουν./ Λεηλατώντας τους ναούς/ καίγοντας τα σχολεία/ και τους γερόντους σφάζοντας/ δίχως καμιά αιτία./ Παντού ο θάνατος περνά/ ο φόβος τριγυρίζει/ βγαίνει φωτιά βγαίνει καπνός/ κι ο ουρανός μαυρίζει./ Το αίμα και τα πτώματα/ στη μαύρη γη στρωμένα/ άνδρες γυναίκες και παιδιά/ ωσάν αρνιά σφαγμένα./ Βρύση το αίμα κίνησε/ και σκιάζει τον διαβάτη/ μέσα στο κέντρο των Χασιών/ στη δόλια τη Δεσκάτη./ Εκεί και σκοτώσανε/ εικοσιδύο άντρες/ με προδοσιά τους πιάσανε/ σε στάνες και σε μάντρες./ (Από μικρός έβλεπα την Τουρκοκρατία και μεγάλος είδα και την Κατοχή των Γερμανοϊταλών). Κων/νος Κατσαρός.
Ο Κ. Κατσαρός έγραψε πολλά ποιήματα στην Κατοχή, αλλά και στη συνέχεια σε όλη τη ζωή του, άλλοτε αποτυπώνοντας γεγονότα και άλλοτε σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις. Όταν ήμασταν στο Δημοτικό, μαθαίναμε προφορικά διάφορα ποιήματά του. Δεν συγκεντρώθηκαν όμως συνολικά τα ποιήματα αυτού του γνήσιου λαϊκού ποιητή. Στην 4η ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ Κρανιώτικης Ποίησης*** που ετοιμάζουμε για αρχές 2016, θα συμπεριλάβουμε ορισμένα του ποιήματα.
*Για τη μάχη βλ. πρόσφατο άρθρο Γιώργου Ι.Μπαλή, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας.
**Πρωτοδημοσιεύτηκαν από τον ίδιο στην εφημερίδα «Κρανιώτικα» Μάης 1983,σ. 6.
***Εκδόθηκαν άλλες 3 Ανθολογίες ανά δεκαετία, 1984, 1996, 2006, όλες συμμετοχικά.
(*) Ο Παύλος Λάλος (δημοσιογράφος της ΕΡΤ σε σύνταξη, συγγραφέας)
